Dagblaðið - 06.10.1979, Síða 10

10
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1979
MMBIABW
Utgefandi: Dagblaðiö hf.
Framkvæmdastjóri: Sv«inn Rf EyjóKsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
Fréttastjóri: ómar VakUmarsson.
fþróttir: Hallur Simonarson. Monning: Aöalsteinn IngóHsson. Aöstoöarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrfmur Pálsson.
Blaöamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Bragi
Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafur
Goirsson, Siguröur Sverrisson.
Hönnun: Hilmar Karlsson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjarnlerfur Bjarnlerfsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorlerfsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreif-
ingarstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaösins er 27022 (10) línur).
Sotning og umbrot: Dagblaðið hf., Siöumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 10.
Askriftarverð á mánuöi kr. 4000. Verð f lausesöki kr. 200 eintaitið.
Jarðvegur frjálshyggju
íslendingar og fleiri vestrænar þjóðir
kunna brátt að ganga braut aukinnar
frjálshyggju, sem leysi af hólmi langt
skeið ríkisTocsjár, sem ríkt hefur. '
Ekki er ósennilegt, að frjálshyggjan
ryðji sér til rúms á Norðurlöndum og,
ýmsum ríkjum Vestur-Evrópu. Þess
sjást nú þegar merki.
í Bretlandi hefur löngum litlu skipt, hvort við völd
hafa verið fylgismenn Verkamannaflokksins eða
íhaldsflokksins. Kerfið var samt við sig. Ráðherrar
glímdu við dægurverkefni með nokkuð svipuðum
hætti, hvor flokkurinn sem í hlut átti. íslendingar hafa
svipaða reynslu af ríkisstjórnum. Ekki hefur skipt
sköpum, hvort kalla'mátti ríkisstjórn „vinstri” eða
,,hægri”.
Þetta hefur gerbreytzt í Bretlandi. í stóli forsætis-
ráðherra situr nú kona, sem er að sínujeyti-jafnmikill
hugsjónamaður og jafnaðarruaðúrinn Clement Attlee
var í fyrstu ríkisstjórninni eftir striðið. Attlee var
baráttumaður sósialismans og gekkst fyrir gerbreyt-
ingu á þjóðfélagskerfinu. Síðan hefur hjakkað í sama
farinu, þar til nú, er baráttumaður frjálshyggjunnar,
Margaret Thatcher, er orðinn forsætisráðherra. Hún
beitir sér þegar á fyrstu mánuðum valdaskeiðs síns
fyrir gerbreytingum, sem kunna að verða langvarandi.
Vafalaust mun frú Thatcher ganga margt illa, sem
hún færist í fang, en ekki er ólíklegt, að eftir muni
eima af varanlegum breytingum á kerfinu, sem festi
frjálshyggjuna í sessi.
Á Norðurlöndum benda teikn i sömu átt. Hægri
flokkurinn í Noregi vann fyrir skömmu mikinn
kosningasigur. Fjörutíu og fjögurra ára valdaskeið
jafnaðarmanna í Svíþjóð rann á enda í næstsíðustu
þingkosningum , og svonefndum sósíalískum flokkum.
tókst ekki að endurheimta meirihlutannJ kosningum í
seinasta mánuði. Hægri flokkurinn vann fyrir skömmu
mikinn kosningasigur í Finnlandi.
Ekkert bendir til valdatöku jafnaðarmanna og
kommúnista í Frakklandi. Völd jafnaðarmanna í
Vestur-Þýzkalandi standa ótraustum grunni. Á Ítalíu
töpuðu kommúnistar í kosningum fyrir skömmu.
Við eygjum þessa þróun hér á landi. Gamall sam-
tryggingarflokkur, Sjálfstæðisflokkurinn, hefur í vax-
andi mæli á lofti merki frjálshyggju. Vænta verður
þess, að hann haldi henni til streitu, eftir að hann
kemst til valda á ný. Framsóknarflokkurinn hefur
tekið upp markverða þætti frjálshyggjunnar í seinni
tíð. Alþýðuflokkurinn hefur gert það í mun ríkari
mæli, og sú stefnubreyting átti þátt í sigri hans í síðustu
kosningum. í þriggja flokka vinstri stjórn situr þó enn
flest við hið sama, en breytinga má vænta eftir að
spilin hafa verið stokkuð upp á nýtt, til dæmis eftir
þingkosningar eða jafnvel fyrr, ef stjórnarskipti yrðu
án kosninga.
Undir núverandi ríkisstjórn hefur báknið blásið út,
ríkisumsvifin og skattpíningin orðið þungbærari.
Ámóta þróun hefur orðið í ýmsum nálægum löndum.
Jafnframt hafa tekjur manna lítið sem ekkert aukizt
á síðustu árum. Samdrátturinn hefur að nokkru verið
afleiðing uppblásturs ríkisbáknsins. Vaxandi ríkisfor-
sjá hefur valdið því, að arðsemissjónarmið ráða síður
ferðinni, framleiðslan verður minni en ella og þjóð-
irnar sitja eftir við verri kjör.
Samdrátturinn gerir skattpíninguna átakanlegri og
eykur enn kurr landsmanna, sem leita leiða til að
komast úr spennitreyju sívaxandi ríkisumsvifa og
stöðnunar kjaranna. Talað er um „hægri sveiflu” í
stjórnmálum vestrænna ríkja. Frjálshyggjan kann að
ryðja sér frekar til rúms á næstunni. - -
Hvemig stafsetja
skal kínverskuna
á stafrófi okkar
hin opinbera kínverska aðferð breytir Mao Tse-tung í
MaoZedongo.s.frv.
Um áramótin síðustu tóku flestir
vestrænir fjölmiðlar upp hina opin-
beru kínversku stafsetningu á ýmsum
nöfnum og heitum á kinversku. Þetta
er hin svonefnda Pinyinstafsetning
sem ráðamenn í Peking (sem reyndar
á að skrifa — Beijing —) aðhyllast.
Með þessu er ætlunin að færa staf-
setningu kinverskunnar á stafrófi því
sem við þekkjum sem næst fram-
burði. Breytingar i vestrænum fjöl-
miðlum hafa gengið nokkuð vei og
hljóðaláust fyrir sig. Þeim hefur þó
verið mótmælt nokkuð af ráðamönn-
um í bókasöfnum, í það minnsta í
Bandaríkjunum.
Mikið er að sjálfsögðu til af kín-
verskum bókum í Bandaríkjunum,
skrifuðum á ensku. Talið er að söfn
sem eiga verulegt magn af kínversk-
um bókum á ensku séu um það bil
áttatíu þar vestra. Heildarfjöldi
slíkra bóka er þá talinn vera rúmlega
sjö milljónir eintaka. Andstaðan
gegn hinni nýju stafsetningu á
nöfnum og öðrum heitum kom fram í
dagsljósið þegar safn þingsins í
Washington ákvað að taka upp nýju
stafsetninguna á skrám sínum. Þing-
safnið — Library of Congress — er
stærsta safn í Bandaríkjunum.
Mörg söfn í Bandaríkjunum nota
sams konar spjaldskrár og þingsafnið
og fá þá stöðluð kort þaðan. Ráða-
menn margra bókasafna vestra eru
hræddir um að sá kostnaður sem
verður vegna breytingar á staf-
setningunni á kínversku heitunum í
skrám safnanna verði þeim ofviða
fjárhagslega. Sifellt harðari aðgerðir
til að spara opinbert fé gera það að
verkum að erfitt getur reynzt að út-
vega fétil framkvæmdanna.
Þegar kinverskan er fest niður á
blað eru rituð tákn en ekki stafrófið
sem við þekkjum. Við þýðingu er í
meginatriðum reynt að nota þá bók-
stafi sem komast næst því að hljóða
t .... ■ —1
Stofnun kvik-
myndasafns
kostar peninga
„Vond hús, reykur, leki, slit, lán,
allt hefur lagst á eitt að spilla bók-
um, auk þess einatt hirðuleysi og
vangeymsla."
Jón Helgason,
Handritaspjall bls. 31.
Mér kemur stundum í hug saman-
burður við fornan menningararf Ís-
lendinga, handritin, þegar rætt er um
varðveislu kvikmynda nú á tímum.
Að vísu fer því fjarri að kvikmynda-
gerð okkar nú jafnist á við þau afrek
í listrænum efnum, sem unnin voru á
sviði bókmennta hér fyrr á öldum.,
En kvikmyndir (að sjónvarpí með-
töldu) geyma mikilsverðar heimildir
um sögu þjóðarinnar og þeir timar
hljóta að koma að íslendingar nái
valdi á kvikmyndaforminu sem list-
rænu tjáningartæki. Stuðla verður að
því, vegna þess hve kvikmyndin er
orðin áhrifamikill miðill i heimi nú-
timans.
Kvikmyndalistin er svo sem kunn-
ugt er langyngst á meðal meginlist-
greinanna, kom fram á sjónarsviðið
laust fyrir siðustu aldamót. Hún
nýtur þess með þeim hætti að vera
ennþá fullkomlega ferskt listform
með ófyrirsjáanlega þróunarmögu-
leika t.d. í frásagnaraðferðum en
geldur þess með því að ekki þykir
jafnsjálfsagt að hlúð sé að henni með
stofnun eins og kvikmyndasafni, sem
komi í veg fyrir að kvikmyndalist og
heimildir í kvikmyndaformi glatist í
timans rás. Öðru máli gegnir um list-
greinar sem njóta aldagamallar hefð-
ar. Það þykir sjálfsagt mál að varð-
veita bækur og myndlist í söfnum,
þar sem bæði örugg geymsla og notk-
un er tryggð um ókomna framtið.
Aðskila
kvikmyndum
Til sanns vegar má færa að saga
þjóðar sé einkum varðveitt á prenti.
ÞeSs vegna er það fyrirkomulag til
fyrirmyndar sem tryggir varðveislu
alls prentaðs máls eins og tíðkast viða
um heim með skilaskyldu til lands-
bókasafna. Nú hefur það hins vegar
gerst á þessari öld að kvikmyndagerð
hefur haslað sér völl við hliðina á
prentlistinni með þeim afleiðingum
að sagan er ekki síður fest á filmu en
þrykk. Hvers vegna skyldi því ekki
vera jafnmikilvægt að skilaskyldan
næði til kvikmynda eins og prentaðs
máls? Þó svo að við séum tæpast
komin lengra á þessu sviði en sem
svarar því að spyrja okkur þessarar
spurningar, hafa þó nokkrar þjóðir
komið á skilaskyldu sem nær til kvik-
mynda. Þetta er að vísu allflókið í