Dagblaðið - 10.10.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 10. OKTÓBER 1979.
Gwynne Dyer
ustu ETA mannanna er að þeirra
mati að æsa her Spánar svo upp með
hryðjuverkum að hann taki í taum-
ana og afturkalli samkomulagið um
sjálfsstjórn Baska. Þar með gera þeir
sér vonir um að almennir Baskar
muni snúast til fylgis við sjálfstæðis-
kröfur þeirra.
Stjórn Suarez mun þó að öllum
líkindum standast þessa raun. Hún
hefur þegar unnið sér fylgi hinna
meira hægfara í þjóðernissamtökum
viða um Spán með því að sýna fram á
að valdhafar í Madrid eru fúsir til að
fallast á allar skynsamlegar heima-
stjórnarkröfur. Talið er fullvist að
ibúar Katalóníu muni samþykkja
heimastjórnarlögin i kosningum 25.
þessa mánaðar. Vitað er að brátt
hefjast viðræður um heimastjórn i
Galiciu, Andalúsíu og á Kanaríeyj-
um.
Ef svo ólíklega færi að herinn á
Spáni mundi gripa til vopna og taka
völdin i sinar hendur, mundu þær til-
raunir vafalítið mistakast, þar sem
Spánn er nú orðinn nútímaiðnaðar-
riki með öflugri millistétt, góðri
skipulagningu á samtökum atvinnu-
greina og verkalýðs. Með öðrum
orðum þá er sá tími liðinn að auðvelt
sé að gera byltingu á Spáni.
Ef æðstu yfirmenn spænska hers-
ins gripu til þess að gera uppreisn,
mundu þeir fljótt sjá fram á alls-
herjarverkfall í landinu. Herinn
mundi ekki ganga sameinaður til
byltingar og hann mundi fá takmark-
aðan stuðning háttsettra opinberra
starfsmanna. Byltingarmenn mundu
skjótt verða einangraðir og tilraun
þeirra mistakast.
Ekki er óeðlilegt að komi til óróa,
þegar jafnmiklar breytingar verða
eins og á Spáni. En ekki er ástæða til
að ætla að þar verði hernaðarbylting
á næstunni.
Stefnan fyrir
dóm kjósenda
Þó að flestum hafi komið tilkynn-
ing þingflokks Alþýðuflokksins um
stjórnarslit og kosningar á óvart sl.
föstudagskvöld, þá er þetta mjög
eðlileg ákvörðun þegar tillit er tekið
til þess hvernig komið var fyrir
stefnumálum Alþýðuflokksins i ríkis-
stjórnarsamstarfinu. Alþýðubanda-
lag og Framsóknarflokkur virðast
hafa haft að meginmarkmiði að
koma í veg fyrir að tillögur Alþýðu-
flokksins í efnahags- og umbóta-
málum næðu fram að ganga, og gera
þar með sem minnst úr þeim
kosningaárangri er Alþýðuflokkur-
inn náði i síðustu kosningum.
Öllum er kunnugt um baráttu
Alþýðuflokksins innan Alþingis og
ríkisstjórnar fyrir að tekin yrði upp
samræmd heildarstefna i efnahags-
málum, sem taki til allra meginþátta
efnahagslífsins og fæli í sér raunveru-
legt viðnám gegn verðbólgu og
endurreisn efnahagslífsins. Fjórum
sinnum lagði Alþýðuflokkurinn fram
í ríkisstjórninni slíkar heildartillögur,
fyrst í nóvember, siðar í desember,
aftur i janúar og febrúar og loks í
sumar þegar efnahags- og skattamál
voru til umræðu í rikisstjórninni. En
aldrei náðu þessar tillögur fram, gegn
stefnumiðum flokksins stóðu
Alþýðubandalag og Framsóknar-
flokkur, þó stundum hefði mátt ætla
að undir sumt væri tekið í orði, en
þegar til framkvæmdar kom virtust
orðin standa tóm. Afleiðing varð,
eins og Alþýðuflokkurinn margvar-
aði við aukin verðbólga og enn meira
öngþveiti í efnahagsmálum.
Þetta getur Alþýðuflokkurinn ekki
sætt sig við. Alþýðuflokkurinn getur
ekki setið i ríkisstjórn þar sem raun-
hæfar efnahagstillögur hans eru
traðkaðar niður af samstarfsflokkun-
um á meðan verðbólgan vex
hröðum skrefum og er í þann veginn
að kafsigla þjóðina. Þingmenn
Alþýðuflokksins hafa hvorki geð né
samvisku til þess að taka þátt í slíku.
Það er fullreynt í þessari ríkisstjórn
að þau stefnumál sem Alþýðuflokkn-
um var falið að koma fram hafa
a

Gunnlaugur
Stefánsson
orðið undir vegna andstöðu Alþýðu-
bandalags og Framsóknarflokks. Því
ætti engum að koma á óvart að
Alþýðuflokkurinn slíti stjórnarsam-
starfinu nú og óski eftir að stjórn-
málaflokkarnir leggi mál sín fyrir
dóm kjósenda.
Raunhæf
stefnumið
Rétt er að rifja upp þau grund-
vallaratriði sem mótuðu efnahagstil-
lögur Alþýðuflokksins. Alþýðu-
flokkurinn lagði áherslu á að rikis-
fjármálin yrðu tekin til gagngerðrar
endurskoðunar með það í huga að
stemma stigu við verðbólgurekstri á
rikissjóði. Lagt var til að sú eðlilega
skipan yrði tekin upp við gerð fjár-
laga að tekjuáætlun yrði fastákveðin
fyrst en útgjöld rikissjóðs mörkuð í
samræmi við tekjurnar í stað þess
gagnstæða sem einkennt hefur gerð
verðbólgufjárlaga undanfarin ár.
Alþýðuflokkurinn vakti athygli á
nauðsyn sparnaðar og aðhalds í út-
gjöldum ríkissjóðs og lagði fram i
þeim tilgangi raunhæfar sparnaðar-
tillögur sem miðuðu m.a. að því að
draga saman ríkisbáknið. Lagðar
voru fram tillögur um breytingar á
skattakerfinu um afnám tekjuskatts
af almennum launatekjum, um
virðisaukaskatt í stað söluskatts, um
staðgreiðslukerfi skatta og um
herferðgegn skattsvikum.
Alþýðuflokkurinn lagði til að gerð
yrði raunhæf áætlun um fjárfestingu
á vegum hins opinbera, þar sem sett
yrði þak á heildarumsvif fjárfest-
ingar, og síðast en ekki sist að
afnumið yrði sjálfvirkt útlánakerfi
fjárfestingarlánasjóða sem gilt
hefur og valdið mikilli verðbólgu.
Alþýðuflokkurinn lagði til að gerður
yrði kjarasáttmáli við launþega-
hreyfingarnar um launa- og kjara-
stefnu til tveggja ára gegn því að
raunhæfur árangur næðist í barátt-
u.nni við verðbólguna. Alþýðu-
flokkurinn lagði einnig til róttækar
breytingar i verðlagsmálum til
samræmis við kjarasáttmálann.
Alþýðuflokkurinn lagði til að
peningamál ríkisgeirans yrðu tekin til
endurskoðunar samkvæmt því mark-
miði að sett yrði þak á aukningu
peningamagns í umferð, að ríkis-
sjóður endurgreiði skuldir sínar við
Seðlabnkann á fjórum árum og að
Q „Þaö er Ijóst, að þingmenn Alþýöu-
flokksins höfðu ekki árangur sem
erfíöi....”
raunvextir yrðu jákvæðir á árinu
1980, enda undirbúi ríkisstjórnin
lagasetningu um samræmda lengingu
á lánstíma fjárskuldbindinga, en að
raunvaxtastefnan yrði einn þáttur i
samþáttastefnu í efnahagsmálum.
Þá lagði Alþýðuflokkurinn fram
nákvæmar tillögur um gjörbreytta
skipan í verðlagsmálum land-
búnaðarins, í inn- og útflutnings-
málum þjóðarinnar, um eflingu
islensks atvinnulifs svo dæmi séu
tekin.
Hér eru aðeins nefnd brot af þeim
tillöguflutningi sem Alþýðuflokkur-
inn viðhafði á Alþingi og í rikis-
stjórn. Auk þess lögðu þingmenn
Alþýðuflokksins fram fjölmargar til-
lögur á Alþingi um hin ýmsu mál sem
til framfara horfa. Fæstar af þeim
náðu fram í gegnum þingið.
Það er Ijóst að þingmenn Alþýðu-
flokksins höfðu ekki árangur sem
erfiði, en ástæðan er sú að kerfis-
fiokkarnir þrir stóðu sameiginlega
gegn öllum veigamestu tilraunum
Alþýðuflokksins um að koma málum
sinum fram.
Að lofa
en svíkja
,,Að standa og falla með hugsjón-
um sínum, þcra að takast á við
vandamálin, hræðast ekki dóm kjós-
enda, starfa fyrir opnum tjöldum,
hafa málefnin en ekki stólana að
leiðarljósi.”
Þetta eru orðréttar glefsur úr
einum kosningabæklinga Alþýðu-
flokksins fyrir síðustu kosningar.
Þessar setningar hafa nú staðist dóm
reynslunnar. Kerfisflokkunum er oft
lýst með því að þeir lofi en sviki.
Alþýðuflokkurinn hefur haft frum-
kvæði um það að tekin yrðu upp
heiðarlegri og lýðræðislegri vinnu-
brögð i íslenskum stjórnmálum.
Aðalatriðið er að Alþýðuflokkurinn
sé stefnu sinni trúr og að þingmenn
flokksins láti ekki glepjast þó stól-
arnir séu mjúkir. Heiðarleiki og
stefnufesta hafa ekki einkennt störf
stjórnmálaflokka undanfarin ár,
kjósendur hafa mátt venjast ýmsu
öðru undanfarin ár. Því kemur það
ef til vill á óvart að stjórnmálaflokk-
ur standi nú upp og vilji ekki lofa til
þess að svíkja heldur standa fast á
stefnu sinni. Alþýðuflokkurinn óskar
nú eftir þvi að boðað verði til
kosninga þar sem flokkurinn fái
tækifæri til þess að leggja stefnumið
sín fyrir dóm kjósenda. Þannig
verður lýðræðið virkara, enda ekki
önnur lausn i sjónmáli en að kjós-
endur grípi í taumanna og skeri úr
um það hvort barátta Alþýðuflokks-
ins gegn verðbólgunni eigi að skila
árangri eða ekki.
Gunnlaugur Stefánsson
alþingismnöur
Þýðingin er jafnvel ekki fjarri því
að minna á Heljarslóðarorustu þegar
Benedikt Gröndal er að lýsa
skemtilegum stórmerkjum, í bar-
daganum hjá Solferino. Frú Cartland
sjálf er, má segja, alger heljarslóðar-
kona fyrir okkar sjónum. Það kemur
reyndar ögn flatt uppá mann i fyrir-
sögninni, að þessi skerjála skuli í
bókum sínum hafa „selt” als 266
„jómfrúr”, því hér er einsog verið sé
að þýða á dönsku orð það sem á
íslensku heitir óspjallaðar meyar.
Þýðandinn bætir þó um þetta þegar
frásögnin er endurtekin siðar t grein-
inni. í fyrstu málsgrein þýðíngarinn-
ar kemur strax babb i bátinn, þegar
segir að konan geti á viku samið bók
sem sé ,,vis til að slá í gegn”. Skrýtið,
að þetta danska orðatiltæki skuli
koma þrisvar fyrir í smágrein sem á
að vera þýdd úr ensku. Gaman væri
að vita hvað þarna hefur staðið á
ensku. „Slá í gegn” kannast maður
reyndar við af götunni, en það hefur
ekki komist í orðabækur; ekki einu-
sinni i orðabók Menníngarsjóðs sem
þó hefur stundum óvandað mál.
Þetta orðatiltæki er eitt af sígildum
skóladæmum um dönskuslettu, og
ögn niðurlægjandi af úngum menta-
manni að nota það þegar hann er að
snara úr ensku (sem hann er vonandi
að gera). Átt er við að ná vinsældum
eða koma sér við. Þegar hér er komið
sögu vil ég taka fram að það er á-
nægjulegt að sjá fallega þýdda
dönsku, þó margir skrifandi landar
virðist hafa lært þá túngu eftir því
forna lögmáli: auðlærð er ill danska.
Góð danska er nefnilega eitt af sið-
fáguðustu bókmálum Norðurevrópu;
amk léti undirritaður hana fá verð-
launin ef hann ætti að dæma um
þessar túngur. Og skrýtið var á
dögunum, þegar hér var þýtt (úr
ensku?) viðtal við einn helsta rithöf-
und Bandarikjanna, Arthur Miller,
þar sem hann var látinn segja „sgu”
(og íslendíngar þýða „sko”); þarna
hefði maðurinn sagt „fjanda-
korninu” eða þviumlikt. Ekki batnar
þegar segir að leikstjórinn sem á að
leikstýra bókum frú Cartlands fái þar
verk i hendursem „væri sko hrein og
klár gamaldags rómantik”. 1 þessari
setníngu kemur ekki eitt babb í
bátinn heldur að minstakosti fimm
böbb. Enn kemur þetta einkennilega
„sko” sem á íslensku er í raun mál
ómálga barna, þó nútima islendíngar
haldi það sé þýðing á danska blóts-
yrðinu sgu; innlima það amk. grand-
gæfilega i setníngar þar sem
grængötudanska mundi hafa
„sgu”. Mér þætti raunar fróðlegt að
sjá hvernig þetta perudanska „sgu
ren og klar gammeldags romantik”
hefur hljóðað í ensku greininni i
Daily Express sem DS er að þýða.
Sama á við um þá setningu þegar frú
Cartland er látin segja að „hún vildi
sko (sgu) ekki að fólk æti hvað annað
meðan það kystist.”
Annars ætlaði ég i aungvan
sparðatíning. Vildi aðeins benda á
hve einkennilegt er, að þegar úngur
islendingur þýðir skemtigrein úr
ensku á íslenzku núna, skuli koma
upp i honum blóðhrá danska þar sem
hann vill vera fyndinn.
Ekki er lángt síðan jafn ágætur
málfræðíngur og Magnús Kjartans-
son gerði mig furðu lostinn með því
að staðhæfa í blaðagrein, að hættan
af dönsku hér á landi væri ekki fram-
ar nein; afturámóti lægi ritað mál á
íslandi undir skemdum af ensku.
Hann hélt því fram að nútíma skjala-
mál íslenskt, kanselistill, sem hann
las á skýrslum íslenskra embættis-
manna þegar hann var ráðherra,
hefði sakir enskra áhrifa torveldað
honum að skilja hvað mennirnir voru
að fara. Dæmi sem hann ýaði að,
þessu til sönnunar, virtust eiga lítt
skvlt við það „officialese” sem
einglendingar brúka á slíkum
skjölum. Hitt virðist nokkuð ein-
kennilegt, þegar islenskur menta-
maður, liklega úngur, þýðir á
íslensku smáletursgrein úr Daily
Express, þá verður honum gripið til
orðaleppa úr grönnegadedönsku
(jafnvel með „sgu” og þessháttar)
svo manni finst, vonandi ránglega,
að greinin sé þýdd úr kaupmanna-
hafnarblaði. Annars hélt ég að það
væri kunnara en frá þurfi að segja,
og hef ég fyrir því margra sögu að
íslenskir stúdentar hafi til skamms
tíma útskrifast svo úr mentaskóla, að
þeir voru ófærir um að skilja vana-
legt mál á dagblaði frá Lundúnum og
New York.
Halldór Laxness
(Þessi pistill hefur legið hálfkaraður á
púltinu hjá mér i meiren hálfan mán-
uð. Með öðrum orðum laungu úrelt
grein. Heldur en henda henni sendi ég
hana Dagblaðinu samt, en þar stóð
smáletursgrein sú á prenti sem hér er i
umræðu (15ánda sept. s.l.j.
H.L.
^ „Ekki er lángt síðan jafn ágætur mál-
fræðíngur og Magnús Kjartansson gerði
mig furðu lostinn með því að staðhæfa í blaða-
grein, að hættan af dönsku hér á landi væri
ekki framar nein, afturámóti lægi ritað mál á
íslandi undir skemdum af ensku.”
/V