Dagblaðið - 17.10.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 1979.
Kjallarinn
Æskilegur búnaður
Hjélmur
Olnbogapúði
Sterklr hanzkar
Hnépúðl
Mjúklr akór
td. tennisakör
Nýtt, hættulegt
Eiríka A. Fríðríksdóttir
Rast slys gerist við handleggi, hönd, hrté an alvariagustu
slysin aru höfuðslys
Fyrir fáum vikum sá ég ungan
strák, líklega á 12 ára aldri, koma
niður Laugaveg á skautaborði.
Hraðinn var eðlilega mikill en
kunnátta hans lítil. Fólkið sem kom
á móti honum gat forðað sér en hann
sjálfur gat ekki stjórnað borðinu.
Hann hélí áfram og beint út á
götuna. Sem betur fór kom engin
bifreið frá Rauðarárstíg út á Hlemm.
Annar strákur fylgdi rétt á eftir en
gat svo beygt inn á Rauðarárstíg.
Nokkrum dögum seinna sá ég strák á
skautaborði keyra um Gnoðarvog og
^ „Að minnsta kosti jafnmikil slysahætta
og á skíðum og hætt við að slysin verði
alvarlegri.
milli blla. Það var mikil mildi að
ekkert slys varð.
Skautaborð eru miklir slysa-
valdar. Þótt aðeins fá borð væru í
notkun árið 1977, voru á meðal slysa
sem athuguð voru á timabilinu 1.
april til 30. september tvö siys vegna
aksturs á skautaborðum.
Hve alvarlegt málið er kom fram í
skýrslu sænsku neytendastofn-
unarinnar, „Konsumentverket” frá
júni 1977. Upplýsingar og myndir eru
teknar úr skýrslunni. Aðalpunktar
eru:
1. Skautaborðið er ekki leikfang
heldur íþróttatæki og er hætta við
notkun tækis að minnsta kosti eins
mikii og við notkun skíða. Slysin geta
hins vegar orðið miklu alvarlegri en
skíðaslysin.
2. Nauðsynlegt er að athuga hvar
notkun skautaborða sé ieyfð til þess
að fyrirbyggja slys, bæði á þeim sem
nota borðin og öðrum vegfarendum.
Skautaborðin komu líklega fyrst í
notkun í Bandaríkjunum og var
fjöldi slysa sem athuguð voru 1/7 ’72
—30/6 ’73 aðeins 3.613 en fjórum
irum seinna 1/7 '76-30/6 ’77, þegar
orðinn 54.535. Áætlaður fjöldi þeirra
sem notuðu skautaborðið var þá
um 10—20 milljónir manna og slysa-
hlutfall um 2—3 á þúsund. Skíðaslys
eru um 2—6 á þúsund. Slys orsökuð
af skautaborði eru hins vegar alvar-
legri — 17<7o voru höfuðslys.
Orsök slysa var fall frá borði, og
um 25% vegna þess að vegurinn var
ójafn á blettum. Af þeim sem urðu
fyrir slysi voru um 70% brot á einum
eða fleiri stöðum. Meðal slysa voru
einnig tilfelli með áverkum á heila og
mænu og eitt dauðaslys í Hawaii.
Til þess að koma í veg fyrir slys er
nauðsynlegt að hafa öryggisútbúnað
eins og myndin sýnir. Þar að auki er
nauðsynlegt að Umferðarráð ákveði í
samvinnu við lögreglu hvar nota
megi skautaborð: t.d. aðeins á
íþróttavöllum og aðeins af börnum
yfir 12 ára og með öryggisbúnaði.
Þar að auki ættu samkvæmt
sænskum reglum að fylgja skauta-
borðum upplýsingar um viðhald
þeirra og prófun, auk upplýsinga um
hættu.
Eiríka A. Friðriksdóttir
hagfræðingur.
íþróttatæki
Hvað geta bókasöfnin gert?
Á undanförnum árum hefur starf-
semi almenningsbókasafna þróazt úr
því að vera útlánsstaður fyrir bækur í
að vera mennta-, upplýsinga- og
tómstundastofnun fyrir almenning,
eins og stendur í lögum um al-
menningsbókasöfn, nr. 50/1976.
Þróun í þessa átt hefur verið heldur
hæg, þó hafa nokkur bókasöfn reynt
að ná þessu marki en af vanmætti
sökum skorts á rekstrarfé. En á hvern
hátt geta almenningsbókasöfnin
rækt þetta þríþætta hlutverk?
Menntunarhlutverkið
Það fyrsta sem i hug kemur er
ævimenntunin — endurmenntun
' fólks til meiri hæfni í starfi eða til
nýrra starfa. Hlutverk almennings-
bókasafnsins í ævimenntuninni getur
komið fram á ýmsan hátt, t.d. með
samstarfi við fullorðinnafræðsluna á
hverjum stað eða félög og hópa, sem
efna til námskeiða, með þvi að leggja
til húsnæði fyrir leshringi og náms-
hópa, og standa reiðubúið með
bókakost sinn þessum aðilum til af-
nota. Auk þess gæti bókasafnið
staðið fyrir kennslu í heimildaleit og
upplýsingasöfnun og hlýtur að verða
stór þáttur í sjálfsnámi.
Uppiýsingahlutverkið
Á undanförnum árum hefur
upplýsingaþörfin og upplýsinga-
dreifingin orðið þýðingarmeiri þáttur
i flóknu og tæknivæddu nútíma-
þjóðfélagi, þ.e. þörf einstaklingsins
til að fá sem gleggstar upplýsingar og
þörf samfélagsins fyrir sem mesta
upplýsingamiðlun, sem er nauðsyn-
legur þáttur í lýðræðisþjóðfélagi.
Margt mælir með því að bókasafnið
hafi þetta hlutverk á hendi því að
líklega eru þau mest nýttu menning-
arstofnanir þjóðfélagsins, auk þess
sem þau búa yfir handbókakosti sem
nauðsynlegur er til að halda uppi upp-
lýsingaþjónustu.
Kjallarinn
Jón Sævar Baldvinsson
Upp á síðkastið hefur ekki
einungis verið rætt um að al-
menningsbókasafnið hafi almenna
upplýsingadeifingu á starfssviði sínu
heldur ætti það að hafa handbærar
nýjustu upplýsingar um sveitar-
Ýmsa aðra starfsemi mætti nefna,
svo sem ljóðakvöld og rithöfunda-
kynningar, sem fá hvergi betra um-
hverfi en bókasafnið. Æskilegt er að
tengja almenningsbókasafnið þeirri
tómstunda- og æskulýðsstarfsemi
sem fer fram í samfélaginu, annað-
hvort beint, með því að bókasafnið
standi sjálft fyrir slíkri starfsemi, eða
í samvinnu við aðra sem annast slík
mál, þá með því að leggja til húsnæði
sitt fyrir þessa starfsemi eða aðstoða
á annan hátt.
Ýmiss konar tómstundastarfsemi
getur farið fram á almenningsbóka-
safninu að staðaldri, svo sem skák,
spil, tónlistarhlustun, sögustundir og
föndur fyrir yngstu börnin. En hugsa
þarf fyrir þessum hlutum í upphafi
þegar bókasafnsbyggingar eru hann-
félagið í formi fundargerða, skjala,
skipulagsuppdrátta og annarra
gagna, sem gildi hafa fyrir al-
menning. Það sama á við um störf
sýslna, sambanda sveitarfélaga og
Alþingis. Upplýsingahlutverkið verð-
ur ekki rækt sem skyldi ef ekki koma
til sýningar og umræður í bóka-
safninu á því sem efst er á baugi i
samfélaginu á hverjum tima.
Tómstundahlutverkið
Þetta er það hlutverk sem almenn-
ingsbókasöfnin hafa aðallega rækt til
þessa með útlánum létts lesefnis, þ.e.
bókum til skemmtilesturs og bókum
um tómstundaefni. En bókin ein
nægir ekki til að koma til skila þeirri
þekkingu og upplýsingum, sem við
þörfnumst í dag. Hljómplötur, kvik-
myndir, fyrirlestrar, listsýningar
,o.fl. hafa einnig að geyma ógrynni
upplýsinga og þekkingar.
Ef almenningsbókasafn ætlar að
vekja athygli notenda sinna ál
þróunarlöndunum i Afriku nægir
ekki að sýna þann bókakost sem
bókasafnið á til um þetta efni.
Myndir eða fyrirlestur gefa meiri inn-
sýn í lifnaðarhætti fólksins og sýn-
ingar á afrískum hljóðfærum og að-
staða til að hlusta á afríska tónlist
gefur dýpri skilning á hinni sérstæðu
menningu Afriku.
aðar. í dag er bókasafnið ekki her-
bergi, salur eða hús með bókum ein-
um, heldur lifandi stofnun með
tnargvíslega starfsemi sem leitast við
að ná til sem flestra hópa þjóöfélags-
ins og vera þar sem þörfin er fyrir
það, hvort sem það er á elliheimili, í
félagsmiðstöðvum unglingá eða á
sjúkrahúsum.
Jón Sævar Baldvinsson
safnvörður.