Dagblaðið - 24.10.1979, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 1979.
Bókaþjóðin og
skóflustunguaðferðin
því komin 2ja ára reynsla á Vil-
hjálmslög. Ég tek fjögur dæmi, eitt
úr hverjum landsfjórðungi.
Vesturland. 12 bókasöfn, þar af
eitt sem mun kallast miðsafn. Tvö
söfn skila skýrslu um bókaaukningu
á árinu. Annað safnið keypti 8
bækur, hitt 13. Öll eru þessi söfn
undir lágmarksframlagi lögbundnu
nema miðsafnið. Fimm sveitarsjóðir
borga ekki krónu til safnanna.
Norðurland (tvö safnahverfi). Þar
eru tvö miðsöfn með fremur lítinn
bókakost, aukning á árinu allnokkur,
en þó of litil. Fé til þeirra úr sýslu-
sjóði meira en krafist er. 8. lestrar-
félög hafa eignast innan við 15 bindi
hvert, 13 ná ekki lögbundnu lág-
marksframlagi, eitt hreppsbókasafn
virðist vera vel rekið. Eitt safn kaupir
I bók.
Austurland (2 safnahverfi). Á
þessu svæði eru 3 kaupstaðasöfn og
virðist búskapur þeirra fremur
fátæklegur. Þó fá tvö þeirra nokkru
meira en lágmarksframl. úr bæjar-
sjóði, þriðja nær þvi ekki. 6 hreppa-
söfn kaupa öngva bók, en fá lítils-
háttar framlag úr hreppssjóðum. II
skiluðu ekki skýrslu til bókafulltrúa.
Átta söfn fá nokkru meiri peninga úr
bæja- og hreppssjóði en áskilið er, 20
of litið. Eitt hreppssafn býr óvenju
vel og kaupir 151 bók 1977.
Suðurland. A svæðinu er eitt
héraðsbókasafn. Bókasafnshús er i
byggingu, en þetta miðsafn átti
aðeins tæp 5 þús. bindi 1977 og gat
ekki keypt nema 124 bindi. Eitt
■i iii ■im iiithmi—
lestrarfélag á svæðinu hefur hins
vegar getað keypt 373 bindi og bóka-
eign er rúm 3 þús. bindi. Tveir
hreppar standa að þessu safni og er
rekstur þess til fyrirmyndar. Eitt
safnið á svæðinu kaupir hins vegar
aðeins 7 bindi á árinu, enda fær það
einar 25 þús. kr. úr hreppssjóði, en
átti skv. lögum að fá 170 þús. kr. Af
9 sveitarsjóðum eru 7 undir lög-
ákveðnu framlagi, flestir verulega,
einn hefur ekkert greitt á árinu og
safnið sendi ekki skýrslu.
Þessi dæmi eru valin af handahófi,
sjá ennfremur ágæta grein eftir
Gunnar Markússon skólastjóra í Þor-
lákshöfn í Morgunbl. 28. ágúst sl.
,,Erum við bókaþjóð?”
„Flaustursleg
og vanhugsuð"
Reynslan hefur sýnt að það reynd-
ist rétt sem minnihluti menntamála-
nefndar N D Alþingis hélt fram í
nefndaráliti 10. 5. 1976:
,,Meginstoð var kippt undan frum-
varpinu (um alm. bókasöfn) með
hinni flausturslegu og vanhugsuðu
breytingu á verkefnum sveitarfélaga,
sem gerð var í des. sl. Með þeirri
breytingu svipti meiri hluti alþingis
bókasöfnin ríkisframlagi með öllu,
en sveitarfélögum einum gert að
skyldu að leggja fram fé til þessara
mála.”
Þá var sveitarstjórnum sýnd sú
lítilsvirðing að ekkert samráð var
haft við þær um þessa kollsteypu og
kynning eftir á ærið slök, eins og
komið hefur fram í máli ýmissa
sveitarstjórnarmanna.
Það var ekki án orsaka að Sigurlaug
Bjarnadóttir fv. þingm. sagði í Vísi í
des. 1976: ,,Það er engu likara en
söguþjóðin og Alþingi hafi gleymt
bókunum sínum.”
Þá er bókasafnslögin 1976 höfðu
verié^um það bil ár í gildi birtust tvær
athyglisverðar forystugreinar um
alm. bókasöfnin í Þjóðviljanum og
Vísi.
Í Þjóðviljanum segir að þar sem best
lætur nálgist þjónusta safnanna að
vera nálægt því sem sómasamlegt
■anBBtBBBBBBnB
þótti í nálægum löndum fyrir 20—30
árum. Um lögin Vilhjálms segir m.a.:
„Loks var á siðasta ári samþykkt
löggjöf um almenningsbókasöfn, þar
sem rikisvaldið gerði sér litið fyrir og
varpaði öllum kostnaði og allri
ábyrgð þessara mála af sér yfir á
sveitarfélögin. í stað þess að stórauka
þann litla styrk, sem áður hafði verið
veittur úr ríkissjóði til bókhlöðu-
bygginga, var hann nú afnuminn með
öllu og ríkið hætti einnig allri þátt-
töku í rekstri safnanna.”
í forystugrein Vísis 29. júni 1977 er
komist svo að orði m.a.:
„Almenningsbókasöfn eru miklar
menningar- og menntastofnanir hvert
i sínu byggðarlagi og má að ýmsu
leyti segja að þau séu hluti af skóla-
kerfinu þar sem þau veita viðtæka
fræðslu og upplýsingar, bæði skóla-
nemendum og öðrum íbúum byggð-
anna.
Af þessari ástæðu væri mjög eðli-
legt að rikissjóður bæri uppi sama
kostnaðarhlutfall af bókasafnsrekstri
og hann gerir í sambandi við skóla
landsins, en um það þýðir ekki að
tala í bráð.
Sennilega væri heppilegast að hafa
ákveðna viðmiðunarreglu í sambandi
við fjárveitingar ríkisins til bóka-
safna og leggur Vísir til að framlagið
verði látið nema helmingi verðs á
meðalbók á hvern íbúa byggðar-
innar.”
Menntamálaráðuneytið hefur
áætlað hækkun á lágmarksframlög-
um til alm. bókasafna. Bæjarsjóður
2
,Útfararversið kyrjað fölskum rómi.
ei’nföldustu staðreyndir þjóðmál-
anna?
Með þessum orðum er ekki verið
að gera lítið úr dómgreind kjósenda
heldur aðeins verið að benda á
hvernig brengluð framkvæmd stjórn-
sýslu, samfara ósvifnum áróðurs-
'kerfum, geta slævt og ruglað hæfi-
leika fólks að skynja staðreyndir.
Þá hefur óðaverðbólgan brenglað
allt verðmætaskyn almennings, bæði
er tekur til vöruverðs og gildi
peninga. Afleiðingar verðbólgunnar
og óstjórnarinnar koma svo fram i
ótal öðrum þáttum þjóðlíf sins.
Aukin afbrot, sérstaklega fjár- og
skattsvikamál og hvers konar önnur
afbrotamál, tröllríða þjóðfélaginu og
enginn fær rönd við reist.
Engan ætti þó að undra hvernig
komið er því að alltof margir meta
svonefnd lífsgæði i formi auðsöfn-
unar, helst vill enginn neinu fórna og
oftasl er togast á um fánýta hluti. í
sliku þjóðfélagi eru hvers konar
mannúðarmál fótum troðin enda
oftast bitbein pólitískra áróðurslodd-
ara. Ábyrgðarleysi og vesaldómur,
samfara siðferðisleysi stjórnmála-
manna, auk vanhæfra dómsyfir-
valda, er m .a. sá vitnisburður sem við
Kjallarinn
Kristján Pétursson
blasir 35 árum eftir að íslendingar
fengu fullt sjálfstæði.
Gerviveröld
Hinar hömlulausu kröfur fólks og
almenna þátttaka í svonefndu lifs-
gæðakapphlaupi eru ein höfuðein-
kenni verðbólguþjóðfélaga. Ein af
alvarlegustu afleiðingum umræddrar
þróunar eru margs konar stress- eða
streitusjúkdómar sem knýja einstakl-
inga til að leita á náðir ávanalyfja og
efna. Leit að eðlilegri lífsfyllingu í
gegnum vímugjafa er ein versta teg-
und sjálfsblekkingar sem þekkt er,
enda leiðir slík neysla ávallt til
vonbrigða, þjáninga eða sjúkdóma.
Lífsfyllingu verður aldrei fullnægt
i formi auðhyggju heldur verða að
koma til sköpunareiginleikar manns-
ins sjálfs og hans raunverulegu
þarftr. Það þarf með öðrum orðum
að koma til afgerandi hugarfars-
breyting með þjóðinni ef takast á að
lækna þær margþættu meinsemdir
sem við er að striða. Við verðum að
fórna verulegum hluta af þeim efna-
hagslegu þægindum sem surnir nefna
gerviveröld en þess i stað að byggja
upp hqilbrigt og skapandi mannlíf.
Einhverjum kann að finnast að
svona hugrenningar eigi enga samleið
með umræðum um efnahagsmál en
þvi er til að svara að það er ekki
endalaust hægt að plástra yfir sam-
félagssárin. Hættumerki verðbólg-
unnar blasa hvarvetna við erida má
með sanni segja að allir séu á flótta
undan henni í einhverri mynd.
Vegna komandi kosninga vil ég
sérstaklcga vekja athygli kjósenda á
eftirfarandi: Þeir verða að hugleiða
sjálfstætt verk þingmanna og gefa
þeim réttmætar einkunnir á kjördegi.
Kjósendur verða að þekkja trúða
Kjallarinn
Leó M. Jónsson
fólki þetta grátbroslegt brölt loddara
og kraftaverkakarla og tekur ekkert
mark á því sem þeir segja. íslenzk
pólitík hefur ekki alltaf þótt hátimbr-
uð en aldrei hefur hún þó náð því
stigi lágkúru áður að ekki sé nokkur
leið að gera upp á milli flokka.. Þeir
eru allir i harðri samkeppni um
heimsku og staðan hnífjöfn.
Áfram með
verkföllin
Verkföll og kjaradeilur undanfar-
inna ára hafa yfirleitt snúizt um verð
lausar krónur og félagsmálaröfl.
Kaupmáttaraukning hefur verið grát-
lega lítil þrátt fyrir mikinn herkostn-
að. Ástæðurnar eru m.a. þær, að af-
rakstur þjóðarbúsins hefur ekki
skapað grundvöll fyrir bættum
kjörum og það er pólitikusunum ein-
um að kenna, og sú staðreynd, að
verkföllin hafa ekki verið notuð í
kjarabótatilgangi heldur sem póli-
tiskt vopn en það er glæpsamleg mis-
notkun sem stýrt er af samvizkulaus-
um lýð sem nú er kominn á kreik eina
ferðina enn. Samtimis því sem vælt er
um verðbólguaðgerðir eru uppi hót-
anir um að friðurinn sé úti á vinnu-
markaðinum. Þeir sömu pólitikusar
sem hvað bezt hafa lýst því hvernig
verðbólgan leikur láglaunafólk í
landinu eru á sama tíma að skipu-
leggja samsæri i mynd verkfalla og
hyggjast með því hefna sin á pólitísk-
um andstæðingum, án minnsta sam
vizkubits og af svo ótrúlegu
ábyrgðarleysi að jaðrar við landráð.
Gegn þessum hótunum höfum við
ekki annað en alvarlegt augnatillit
einhverra drjóla sem ekkert hafa
getað framkvæmt af viti en taia
digurbarkalega um að nú sé loks þörf
á einhverjum aðgerðum í efnahags-
málum sem séu annað en þetta venju-
lega kák sem ekkert á skylt við stjórn-
málastefnu.
Nú tekur Við nýtt óstjórnartímabil
verkfalla og verðbólgu eða verðbólgu
og verkfalla, eftir því hvort ríkis-
stjórnarræfillinn verður kenndur við
vinstri eðahægri.
Það er þvi ekkert óeðlilegt þótt
fólk spyrji: Eigum við að láta þessa
rústikusa teyma okkur enn einu sinni
á kjörstað — og þá til hvers?
Kjósum ekki —
þetta er einkamál
þeirra
Þótt ótrúlegt sé fer þeim fjölgandi
sem líta á íslenzk stjórnmál sem
einkamál þeirra 60 þingþrasara sem
sprella i sandkassanum við Austur-
völl. Eftir siðustu eldhúsdagsum-
ræður i útvarpinu hefur þessum hluta
þjóðarinnar fjölgað enn meir. Þessar
umræður hefðu eins getað farið
þannig fram að hver trúðurinn hefði
fengið að snúa lírukassa í 10 mínútur
• „Síðan þarf að fara að skipuleggja ein-
hver ráð til þess að venjulegt fólk í land-
inu hafi starfsfrið fyrir þessum kusum og
þeirra brölti.”
Kjallarinn
HaraldurGuðnason
á að greiða 4780 kr. á hvern íbúa,
móti 3540 kr. áður, hækkun 35%.
Önnur sveitarfélög í umdæmi greiði
478 kr. Hreppssjóður greiði 3690 kr.
móti 2730 áður, hækkun einnig
35%.
Þessi framlög eru að visu of lág til
þess að reka söfnin af myndarskap.
Bókaverð er áætlað að hækki um
a.m.k. 40% í haust, en á margt er að
líta fleiraen bókakaup.
Ég vil að lokum leggja til:
1. Bókasafnslögunum verði breytt
i það horf að tekin verði upp til-
laga Vísis o.fl., að ríkið leggi
fram til reksturs safnanna sem
svarar hálfu bókarverði á ibúa
umdæmis, áætlað kr. 4500,00 og
50% kostnaðar við bókhlöðu-
byggingar.
2. Meðan núgildandi löggjöf helst
óbreytt geri bæjar- og sveitar-
stjórnir gangskör að þvi að reka
alm. bókasöfnin af myndarbrag,
með viðhlítandi endurnýjun á
bókakosti og með sæmilegri
starfsaðstöðu.
Haraldur Guðnason
fvrrv. bókavörður
........ ' ' IM*\
frá venjulegu fólki og loddara frá
heiðarlegum mönnum. Við kjós-
endur eigum ekki að þurfa að horfa
áratugum saman framan i sömu
stjórnmálamennina sem stöðugt
svíkja kosningaloforð, flokks-
samþykktir, svo og stjórnarsáttmála,
séu þeir i ríkisstjórn.
Kjósendur verða að vakna til
fullrar meðvitundar um ábyrgð og
stöðu sína í þjóðfélaginu, þeir verða
að læra að skilgreina og meta sjálf-
stætt hagsmuni fjöldans í þágu
þjóðarinnar.
Að lokum vil ég beina orðum
minum til þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins. Halda þeir í reynd, að
þjóðin sé búin að gleyma eftir 14
mánuði viðskilnaði þeirra og Fram-
sóknarflokksins i efnahags- og verð-
bólgumálum: ef svo er þá hljóta þeir
að ætla kjósendur alvarlega þroska-
hefta. Kjósendur vita mætavcl að
Sjálfstæðisflokkurinn ber höfuð-
ábyrgð á verðbólguþróuninni um
áratugaskeið; hefur sem stærsti
stjórnmálaflokkur landsins lengst
allra flokka setið í ríkisstjórn.
Kristján Pctursson
deildarstjóri
■■■ !■■ ,1 .,
.......
án þess að opna munninn. betta var
nákvæmlega sama rellan hjá þeim
öllum, og þjóðin var engu nær.
Eins og í pottinn er búið þá verður
engu breytt í 'uslenzkri pólitik, sama
tortímingarbraskið heldur áfram um
óákveðinn tíma. Nýir þingmenn sem
komust inn í síðustu kosningum hafa
ekki getað eða viljað brqyta neinu, —
þótt þeir væru 30 hafði það ekkert að
segja. Af þessu leiðir að kosningar
breyta heldur ekki neinu. Það einar
sem þær gætu haft i för með sér er að
gorgeirinn og montið flyttist frá
vinstri til hægri eða öfugt, í mesta
lagi géta þær ráðið þvi hvort flett
verður ofan af fjármálamisferli
vinstri manna eða hægri manna á
næstunni.
Það sem almenningur þarf að gera
er hreinlega að hundsa þessar kosn-
ingar og láta þær eins og vind um eyr-
un þjóta. Siðan þarl’ að fara að
skipuleggja einhver ráð til þess að
venjulegt fólk í landinu hafi starfsfrið
fyrir þessum kusum og þeirra brölti.
Leó M. Jönssnn
tæknifræðingur.