Dagblaðið - 25.10.1979, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 1979.
Útgefandi: Dagblaðifl hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Ritstjórnarfulitrúi: Haukúr Helgason.' Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson. _ ___ ]
Skrífstofustjóri rítstjómar: Jóhannes Reykdal.
Iþrótt Hallur Sknonarson. Menning: AAalsteinn IngóHsson. Aðstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrn sarímur Pólsson.
Blaðamert Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Adi Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Bragi
Sigurðsson, ^óra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafurl
Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Hönnun: Hilmar Karlsson.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, BjarnleHur BjarnleHsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóKsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞorleHsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. DreH
ingarstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskrHtadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverhohi 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10) línur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hi|mir hf., Síðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskriftarverð á mánuði kr. 4000. Vetð í ladsösölu kr. 200 eintaKÍð.
Getur heimskreppa
skoljió á aftur?
I — margt er ólíkt með ástandinu í Bandaríkjunum nú og
íoktóberárið 1929erkreppanmiklahófst
Sanngimi vex íNoregi
Norðmenn eru farnir að átta sig á, að
viðhorf íslendinga til Jan Mayen deil- i
unnar eru miklum mun harðari en þeir
héldu fyrr í sumar, þegar undarleg við-
töl við Benedikt Gröndal höfðu birzt í
norskum dagblöðum.
Þar á ofan eru fjölmargir Norðmenn
orðnir þeirrar skoðunar, að þeim beri ekki að mæta
hinum íslenzku sjónarmiðum af fullri hörku. Til þess
skipti hafið umhverfis Jan Mayen Norðmenn of litlu
máli og íslendinga of miklu.
Höfundur þessa leiðara hafði nýlega gott tækifæri
til að ræða þessi mál við ritstjóra norskra dagblaða,
bæði frá Osló og bæjum á vesturströndinni. Þessir
menn áttuðu sig greinilega á sjónarmiðum íslendinga.
Þeir telja ekki lengur, að íslendingar geti hugsanlega
sætt sig við miðlínu milli íslenzkrar og janmayenskrar
efnahagslögsögu. Og þeir telja ekki lengur, að íslend-
ingar fallist með ákveðnum skilyrðum á norska efna-
hagslögsögu við Jan Mayen.
Þeir vita, að íslendingar hafa þegar fært efnahags-
lögsögu sína út fyrir miðlínu í átt til Jan Mayen. Þeir
vita, að íslendingar eru andvígir norskri efnahagslög-
sögu við Jan Mayen. Og þeir vita, að íslendingar gera
tilkall til réttinda á Jan Mayen og i hafinu umhverfis
eyna.
Þessi nýja þekking byggist á þvi, að upp á síðkastið
hafa norsk blöð birt endursagnir af íslenzkum blaða-
ummælum og greinar eftir íslendinga um þetta mál.
Þetta hafa norsku dagblöðin gert að eigin frumkvæði.
Okkur er í hag slík dreifing í Noregi á þekkingu á
hinum raunverulegu ágreiningsefnum málsins. Erfitt er
að semja við aðila, sem heldur, að við séum linari en
við erum í rauninni. Mun auðveldara er að semja,
þegar hann áttar sig á, um hvað er hægt að tala og
hvað ekki.
Uni helmingur hinna norsku ritstjóra var and-
vígur sjónarmiðum íslendinga. Einkum voru þar í
hópi ritstjórar hinna áhrifameiri dagblaða. Við slíku er
ekkert að segja, því að þjóðleg viðhorf hljóta að liggja
þar í augum uppi eins og hér.
Hins vegar var athyglisvert, að hinn helmingurinn
taldi, að Norðmönnum bæri ekki að berjast til þrautar
við íslendinga út af Jan Mayen. Þeir töldu, að Norð-
menn hefðu vel efni á að gefa dálítið eftir í deilunni.
Þessir menn vissu, að norsk stjórnvöld eru knúin
áfram af litlum sérhagsmunahópum í sjávarútvegi, sem
þegar lifa á ríkisstyrkjum. Þeir vissu líka, að á Islandi
er sjávarútvegurinn hins vegar undirstaða nútíma þjóð-
félags.
Sumir skömmuðust sín meira að segja fyrir vinnu-
brögð og stefnu norskra stjórnvalda í Jan Mayen deil-
unni. Þeir töldu eins og Dagblaðið, að hún hefði siglt
offari í samningaviðræðum við íslendinga og af litlu
tilefni.
Þegar sanngirni af þessu tagi er farin að síast út í
Noregi, á svipaðan hátt og gerðist í Bretlandi í þorska-
stríðunum, er kominn tími til að efla um allan helming
miðlun upplýsinga af hálfu íslands.
Dagblaðið hefur áður lagt til, að Helgi Ágústsson í
utanríkisráðuneytinu, sem náði á sínum tíma ágætum
árangri í samskiptum við brezka fjölmiðla, verði nú
sendur til Noregs til að efla samskiptin við norska fjöl-
miðla.
Ef fjölmennir hópar í Noregi fara að telja norskar
eftirgjafír í Jan Mayen deilunni koma til greina, er
grundvellinum kippt undan fyrri frekju norskra stjórn-
valda. Sjálfsöryggi norskra samningamanna hlýtur að
minnka, þegar stuðningurinn rennur út í sandinn
heima fyrir.
Gífurlegt verðfall varð í kauphöll-
inni við Wall Street í New York í síð-
ustu viku. Metframboð og sala á
verðbréfum þar vakti heimsathygli.
Ástandið minnti að sumu leyti á hina
dimmu októberdaga hálfri öld áður.
Svarti mánudagurinn í október árið
1929 boðaði upphaf heimskrepp-
unnar miklu. Allir sérfræðingar
flýttu sér þó að fullyrða að ekkert
slikt væri að ríða yfir heiminn aftur
þrátt fyrir óðagot í kauphöllinni í
New York, stærsta verðbréfa-
markaði heims.
Verðfall hlutabréfa og áhugi á að
losa sig við slík bréf kom i kjölfar til-
kynningar Paul Volcker sem gegnir
embætti sem á ýmsa vegu samsvarar
aðalbankastjórastarfi seðlabanka.
Hann er formaður stjórnar The
Federal Reserve Bank. Hann til-
kynnti um ýmsar aðgerðir til varnar
dollaranum, sem kauphallarsér-
fræðingar túlkuðu sem samdráttar-
aðgerðir. Þessi maður, sem til
skamms tíma var tiltölulega óþekkt-
ur, varð allt í einu sá aðili í Washing-
ton, sem allir fréttamenn þurftu að
hitta og ræða um.
En getur heims-
kreppan komið aftur?
„Nei, þaðgetur ekki orðið”, sú var
skoðunin meðal kauphallarsérfræð-
inga að því er sagt er í grein um þessi
mál, sem birtist i síðasta tölublaði
tímaritsins Time. Þar er þó bent á að
verðbréfasalarnir og viðskiptasér-
fræðingarnir sem nú ráða ríkjum við
(TT77
Wall Street í New York hafi aðeins
lesið um kreppuna miklu. Engir eru
þar eftir sem hana þekktu að eigin
raun. Þessi nýja kynslóð hélt áfram
viðskiptum eins og ekkert hefði í
skorizt þrátt fyrir mikið verðfall.
Árið 1929 brá fjöldi fólks á það ráð
að ganga til Trinity kirkjunnar rétt í
kaupsýsluhverfinu og biðja guð sinn
um gott veður í viðskiptunum.
Ekkert þvílikt gerðist við verðfallið á
dögunum. I kirkjunni var allt með
venjulegum hætti.
En getur heimskreppa skollið á
aftur? Getur efnahagskerfi heimsins
sprungið eins og sápukúla — sem það
gerði árið 1929? Gæti slík kreppa
staðið í áratug eins og fyrir hálfri
öld?
Mörg merki eru þess að ástandið
sé svipað nú og árið 1929, að sögn
greinarhöfunda Time. Þá reyndi
seðlabanki Bandaríkjanna að hafa
hemil á spákaupmennsku með því að
hækka forvexti úr 5% i 6%. Sömu
aðgerðir og Paul Volcker grípur til nú
þó svo að vextir séu hærri.
^-----
t' " '
IÓHEIDARLQKI
í SAMSTARFI
■
í byrjun marz s.l. barst borgarráði
Reykjavíkur bréf frá fyrrverandi
[iðnaðarráðherra ásamt áliti nefndar,
sem skipuð var af ráðherranum til að
gera tillögu um stofnun landsfyrir-
tækis um vinnslu og flutning á raf-
orku í samræmi við stefnu þáverandi
rikisstjórnar. í bréfinu var þess
óskað, að borgarstjórn kysi nefnd til
|að undirbúa frumvarp og sameignar-
isamning um nýja landsvirkjun.
iBorgarráðsmenn meirihlutans töldu
eðlilegt, að við þessu yrði orðið og
kosin 5 manna nefnd til viðræðn-
anna. Við svo búið var málinu
frestað til kynningar í borgarmála-
ráðum flokkanna milli funda. Á
fundi borgarráðs skömmu síðar eða
13. marz fluttum við þremenning-
arnir, sem skipum meiri hluta borgar-
ráðs, svofetlda tillögu:
„Borgarráð samþykkir að skipa
viðræðunefnd til þess að fjalla um
framtíð Landsvirkjunar og endur-
skoðun á sameignarsamningi ríkis
og Reykjavíkurborgar.”
Sömu aðilar lögðu til að tillögunni
yrði vísað til afgreiðslu borgarstjórn-
ar, sem enginn ágreiningur var um.
Á fundi borgarstjórnar 15. marz
var framangreind tillaga samþykkt
með atkvæðum allra borgarfulltrúa
meirihlutans, einnig Sjafnar Sigur-
björnsdóttur.
Á næsta fundi borgarráðs 20. marz
var svo ákveðið, að frá hendi meiri-
hlutans færu í nefndina Björgvin
Guðmundsson, Sigurjón Pétursson
og undirritaður. Sjálfstæðismenn
rieituðu hins vegar að eiga aðild að
þessum viðræðum eins og kunnugt
er.
Ekki kom fram að neinu ágreining-
ur væri um þennan undirbúni w
málsins, hvorki frá hendi Sjafnar né
annarra, er um það fjölluðu hjá
meirihlutaflokkunum.
Langt samningaþóf
Næstu vikur og mánuði voru
haldnir margir fundir með samninga-
nefnd rikisins og einnig með fulltrú-
um Akureyrarkaupstaðar. Jafnframt
var málið rætt i borgarmálaráðum
flokkanna, sem tóku afstöðu til
einstakra þátta þess stig af stigi eftir
því sem leið á samningana. Þannig
var þetta a.m.k. í mínum flokki og
þannig tjáðu þeir Björgvin og
Sigurjón, að þeir höguðu vinnu-
brögðum hjá sínum flokkum.
í byrjun júlímánaðar lá fyrir fuli-
búinn sameignarsamningur og frum-
varp að nýjum lögum um Lands-
virkjun, sem samninganefndirnar
höfðu náð samkomulagi um.