Dagblaðið - 25.10.1979, Blaðsíða 13

13
Kjallarinn
DAGBLADIÐ. FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 1979.
Mál var að stoppa
Upprifjun
Þegar setzt var að samningum 1977
hafði þáverandi viðskiptaráðherra,
Ólafur Jóhannesson, marglýst því
yfir að sjálfsagt væri að lægstu laun
hækkuðu í kr. 100 þúsund á mánuði.
Fulltrúum ríkisstjórnarinnar tókst
ekki að teyma atvinnurekendur nema
upp í 76 þúsund krónur. Fulltrúar
fiskvinnslunnar bentu strax á að þess-
ir samningar þýddu verðsprengingu.
Litlu seinna settist þáverandi fjár-
málaráðherra að samningum við sína
menn og byrjaði með að lýsa yfir að
ekki skyldi þeirra hlutur eftir liggja.
Við það stóð hann rækilega. Ekki var
blekið þornað á undirskriftinni þegar
sá í botn á ríkiskassanum. í stað þess
að játa staðreyndir og segja samning-
unum tafarlaust upp tók rikisstjórn
Geirs Hallgrímssonar það ráð að
afturkalla samningana með Iögum.
Sem ekki reyndust betur úr garði gerð
en það að færustu menn gáfust upp á
að reikna út laun samkvæmt þeim.
Þessar aðgerðir voru með fullum rétti
nefndar svik og ollu svo miklum úlfa-
þyt að ekki var hlustað á næstu lög,
sem vissulega drógu verulega úr
„kaupráni” þeirra lægstlaunuðu.
Með þennan bakgrunn hafa sjálf-
stæðismenn talið sig hafa efni á að
halda nú í heilt ár ræður um að aðrir
hafi svikið þessa samninga ríkis-
stjórnar Geirs Hallgrímssonar. Svo
uppteknir hafa þeir verið af þessu
svikamáli sinu, að i heilt ár hefur það
verið uppistaðan í máli þeirra, hvað
sem þeir hafa ætlað að ræða. Fram-
sóknarmenn hafa verið hófsamari í
svikatalinu enda eini flokkurinn sem
haft hefur aðstöðu til þess að svíkja
þessa frægú samninga tvisvar. Og
lýst þvi yfir að lengra.vilji hann ganga
fái hann þriðja tækifærið.
Allir hafa
„svikið" sól-
stöðusamningana
Rétt er að helzta kosningamál
Alþýðubandalagsins var að setja
sólstöðusamningana í gildi. Einn og
einn vildi þó láta ganga fyrir að koma
hernum burt. Þess voru einnig
dæmi að frambjóðendur Al-
þýðuflokksins voru svo einfaldir
að halda að hægt væri að setja í gildi
þessa samninga rikisstjórnar Geirs
Hallgrimssonar. En langflestir þeirra
gerðu sér grein fyrir að með þeim var
margnefndri verðbólgu gefin ein
kröftugasta vítamínsprauta, sem hún
nokkurn tima hafði fengið., Svo fór
að vinstri-stjórnin guggnaði á að
afturkalla það sem fyrri stjórn var
búin að taka til baka nema að hluta.
En þá kom meirihlutinn í Reykjavík
til skjalanna og fullkomnaði verkið
með þegjandi samþykkt minnihluta
Sjálfstæðisflokksins. Eftirleikurinn
hefur verið hefðbundið klór i
visitölu, áuknir skattar og gengissig
sem siðustu mánuði hefur nálgast
hrun. „Kjarabæturnar” blasa svo
við hverri húsmóður þegar hún
kemur í verzlun.
Alþýðuflokkurinn vill ekki meira
af þessu, þvi sögðu ráðherrar hans al'
sér í stað þess að sitja meðan sætt var
eins og tíðkast hefur um fyrri ríkis-
stjórnir. Þetta skilur fólk vonandi.
Hvað er
framundan?
Alþýðusambandið hefur nýlokið
kjaramálaráðstefnu, krafa nr. 1.
kaupmáttur sólstöðusamninganna,
nr. 2. aukna virkni visitölunnar, nr.
3. launajöfnun.
Launajöfnun mun hafa verið efst
á blaði 1977, útkoman er alkunn.
B.S.-R.B. hefur sent frá sér kröfur um
lagfæringar á sínum samningum,
uppá 12 vélritaðar síður, hvað laun
eigaað hækka hafa þeirekki ákveðið.
Þá eru að sjálfsögðu eftir hefðbundn-
ar kúnstir um tilfærslu milli launa-
flokka. Sem leitt hafa til þess að búið
er að strika út 10 þá lægstu auk þess
sem stafrófið er notað í vaxandi mæli
upp á við.
B.H.M. teiur sig þurfa allt sem
hinir fara fram á og auk þess stór-
aukin barnsburðarleyt'i, ekki aðeins
fyrir þann aðilann, sem elur barnið,
ljeldur og ekki siður fyrir þann sem
getur það.
Hringavitleysa
Loksins er svo komið að forystu-
menn þeirra lægst launuðu eru farnir
að efast um ágæti kaupgjalds-
vísitölunnar. Dæmið sem
Guðmundur J. lýsti í sjónvarpinu
fyrir stuttu um það að þegar vísitalan
færir honum einn kjötbita fengi
Svavar Gestsson heilan skrokk ætti
að sannfæra alla unt að slík enda-
leysa getur ekki gengið lengur.
Dæmið hans Guðmundar J. sýnir
aðeins það sem að launalolkinu snýr.
Gott dæmi um efnahagslegu
áhrifin er t.d. að þótt Reykjavíkur-
borg hækki l'argjöld með strætis-
vögnunum þá er ekki þar með víst að
það bæti hag borgarsjóðs. Vegna þess
að hækkun fargjalda í strætó veldur
ncfnilega launahækkun hjá öllum
starfsmönnum borgarinnar, sem gæti
verið meiri en það sem hækkuðu far-
gjöldin skila. Ekki er endaleysunni
þar með lokið, því nú kemur að þvi
alvarlegasta. Sjómenn eru af
eðlilegum ástæðum hættir að una þvi
að laun þeirra einna séu miðuð við
þau verðmæti sem vinnan skapar.
Þeir krefjasl að fiskverð taki mið af
hækkuðu fargjaldi með strætó og
Ólafur Björnsson
ekki geta sljórnvöld scm fyrir öllu
hopa beitt sér við þá einu scm cftir
eru i hringrásinni (sjómenn eru alltal'
siðastir).
Að sjálfsögðu vilja erlendir lisk-
kaupendur ekki sætta sig við verð
scm tekur mið af strætisvagnafar-
gjöldum í Reykjavik. islenzk stjórn-
völd kunna hins vegar ráð við þcssu,
þau láta bara gengið síga. Þar með
hefst nýr hringur sem gjarnan byrjar
á kjötinu hans Guðnuindar .1.
Alþýðufiokkurinn vill ckki fara
fleiri hringi. Ekki meiri eyðslulán,
ekki meiri prentun serðlausra seðla,
ckki oftar vcrðbólgufjárlög. Þess
vegna stóðu ráðherrar hans upp i stað
þess að láta hringsnúa xjr i stólunuin
þangað til þeir yrðu samdauna sessu-
nautum sínum. Slíkt er ekki hræðsla
við kjósendur heldur trausl á
kjósendum.
Olal'ur Björnsson,
Keflavik.

Matvælapólitík
er neytendamál
Hvað er matvælapólitik? Er til
matvælapólitík á íslandi, eða er hún
æskileg? — Umræða um þessi mál
hefur verið næsta lítil hér á landi, og
er þvi engin von til þess, að unnt sé að
gera þessum málum nokkur skil í
greinarstúf.
Alþjóðastofnanir hafa á vegum
Matvæla- og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna skilgreint mat-
vælapólitík nokkum veginn á eftirfar-
andi hátt: „Matvælapólitík er kerfi,
sem byggist á markmiðum og
ákvörðunum stjórnvalda og beitt er
af opinberum stofnunum sem hluti af
þróunaráætlun. Hún hefur þann til-
gang að sjá öllum íþúum hvers lands
fyrir matvælum og efnahagslegum
aðstæðum, sem eru nauðsynleg fyrir
fullnægjandi næringarástandi og vel-
liðan fólks.”
Engin slík stefna eða pólitik hefur
verið mörkuð á íslandi, en óteljandi
reglur um verðlagsmál, tolla, niður-
greiðslur, framleiðslustyrki, álagn-
ingarreglur, innflutningshöft og
margt fleira eru í raun hluti af is-
lenzkri matvælapólitík, sem hefur
þróazt í gegnum árin fyrst og fremst
út frá hagsmunum ýmissa fram-
leiðsluaðila eða vegna gjaldeyris-
skorts. Það ástand, sem nú ríkir í
framboði, gæðum og verðlagi á mat-
vælum, er afleiðing af þeirri sundur-
leitu matvælapólitík, sem orðið hefur
til á fyrrgreindan hátt.
Margar þjóðir hafa markað sér
matvælastefnu, en hún hefur síðan
áhrif á framleiðslumál matvara,
framboð og verðlag og þar með á
hagsmuni neytenda.
Hvernig er
matvælaverð og
framboð hér?
Þegar gerður er samanburður á
framboði og verðlagi á matvörum hér
og i nágrannalöndum kemur í ljós, að
ástand er allsæmilegt í mjölvöru, þ.e.
brauði, kökum og kexi hvað framboð
varðar, en verðlag er í hærra lagi í
sumum tilvikum. Mjólkurafurðir
flestar eru sambærilegar bæði að því
er verðlag og framboð snertir. Fisk-
framboð er hér litið í verzlunum, en
verðið lágt. Sælgæti verður látið
liggja milli hluta. Nú er lika upp talið
það, sem er með eðlilegum hætti.
Kjötframboð hér er mjög einhliða,
þ.e. kindakjöt. IJslautakjöt og kálfa-
kjöt er tæpast til og oft Iélegt og mjög
dýrt. Fugla- og svínakjöt er það dýrt,
að tæpast er unnt að gera samanburð
við önnur lönd. Kjúklingar voru
fjórum sinnum dýrari i Reykjavík en
New York í maí síðastliðnum og
einnig mörgum sinnum dýrari en í ná-
grannalöndum í Evrópu. Svínakjöt er
hér einnig mörgum sinnum dýrara en
i nágrannalöndum, en gæði fara
batnandi.
Grænmetisframboð hér er afar
bágborið. Framboð er lítið, gæði oft
léleg og verðlag oft óheyrilegt. Hið
sama á við um fiesta garðávexti.
Ávextir eru aftur á móti i þokkalegu
horfi bæði hvað varðar verð og fram-
boð.
Hverjar eru
skýringarnar?
Ástæður fyrir fátæklegu ástandi í
kjötframboði eru borðliggjandi. Hér
hefur verið rekin botnlaus sauðfjár-
framleiðslustefna og skal kindakjötið
ofan i neytendur. Aðrar kjöttegundir
hafa varla komizt inn í vísitöluna
svokölluðu. Síðan er kindakjötsverði
haldið niðri með niðurgreiðslum og
of lágri álagningu i verzlunum, en
kjötkaupmenn bæta sér síðan upp
hin óarðbæru viðskipti með kinda-
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
kjöt með þvi að leggja bara meira á
aðrar kjöttegundir, sem ekki falla
undir 6-manna nefnd. Hvernig eiga
aðrar kjötframleiðslugreinar að
keppa við kindakjötsframleiðsluna?
Kjúklingakjöt og annað fuglakjöt er
víðast ódýrasta kjötið erlendis. Það
er löng saga að skýra frá því, hvers
vegna slikt kjöt er svo dýrt hér, en
aðalskýringin felst í afstöðu bænda-
samtakanna. Miili kjötframleiðslu-
greinanna er gífurlegur aðstöðu-
munur, sem er haldið uppi af hags-
munasamtökum sauðfjárframleið-
enda.
Á íslandi greiðum við ca tvisvar til
þrisvar sinnum hærra verð fyrir gul-
rætur, hvítkál; tómata og ýmiss
konar grænmeti en tíðkast í ná-
grannalöndum. Sem dæmi má nefna,
að innkaupsverð á gulrótum var í mai
sl. 184 kr/kg erlendis en kostaði 628
kr/kg í Reykjavík. Hvaða aðili var
það, sem tók þá ákvörðun, að 70%
tollur skuli vera á ýmsum helztu
grænmetistegundum og garðávöxt-
um? Lúxustollur er greiddur af ýms-
um helztu nauðsynjum hérlendis!
Það er Ijóst, að núverandi kerfi gætir
hagsmuna innlendra framleiðenda á
kostnað neytenda. Hagsmunum
fjöldans er fórnað til að vernda örfáa
aðila. Ekki er nóg með það, þetta er
heimskulegt og ekki framleiðendum
til góða, þegar til lengri tíma er litið,
því að verðlagið er svo hátt, að neyzl-
an helzt lítil, og er hún í vítahring.
Fólk notar lítið af svo dýrum vörum.
Matseðill okkar íslcndinga er allt of
dýr!
Allir vita, að innflutningur á kjöti
er bannaður. Á grænmeti hafa stofn-
anir landbúnaðarins einkáinnflutn-
ingsrétt og nota hann til áð vernda
imyndaða hagsmuni framleiðenda.
Kartöflur eru t.d. aðeins fluttar inn,
þegar innlenda framleiðslan er búin
eða lítið er til af henni. Margir muna
ástandið haustið 1977. Reykviking-
um var boðið kartöflusmælki á bilinu
frá 26 og upp í 42 mm allt fram undir
jól, en þá voru sendar stærri kartöll-
ur að norðan. Ekki var nóg með það,
kartöflumatsreglum var breytt þá um
" " '
haustið svo að unnt væri
að selja 3. flokks kartöflur á 2.
flokks verði mcð smá sjónhverfing-
um. Niðurstaðan var eðlilega sú, að
margir hættu að nota kartöfiur. Ein-
okun afsjðar í hugsun og verki. Vita-
skuld á fólk að hafa rétt til að geta
fengið 1. flokks kartöfiur hvenær
sem er alveg eins og kex. Ef 1. flokk-
ur er ekki til innanlands, þá á að
flytja hann inn!
Grfurlegt hagsmuna-
mál neytenda
Það á að marka matvælastefnu,
sem tekur mið af því, að allar helztu
og hollustu matvörur verði til hér á
boðstólum sem næst ailt árið um
kring. Gefa á innflutning á kartöfium
og grænmeti frjálsan, en nokkur
verndartollur ntá vera á meðan inn-
lend framleiðsla er á boðstólum, ef
hún á annað borð er frambærileg.
Afnema ber mismunun i kjötfram-
leiðslugreinum, og ef niðurgreiðslum
skal beitt, þá eiga þær ekki að fela i
sér mismunun. Fella ber niður tolla
og önnur innflutningsgjöld af ávaxta-
söfum og ýmsum öðrum hollum
drykkjarvörum.
Með slíkum ráðstöfunum verður
bæði matarreikningurinn lægri og
fjölbreytni meiri, auk þess sem neyzl-
an mun verða heilsusamlegri og
ánægjulegri.
Dr. Jónas Bjarnason.
Prófkjör Sjá/fstæðis-
fíokksins í Reykjavík
Stuðningsmenn
Gunnars S.
Björnssonar
halda fund í Ráöstefnusal Hótels
Loftleiða í kvöld kl. 8.30.
Ávörp flytja Davíö Scheving Thor-
steinsson, Hjörtur Hjartarson og
Gunnar S. Björnsson.
Fundarstjóri Siguröur Kristinsson.
Fjölmenniö og takið þátt i undir-
búningsstarfinu.
Stuðningsmenn