Dagblaðið - 18.01.1980, Blaðsíða 11

DACiBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 1980.
ERLEND
MÁLEFNI
Gwynne Dyeer
illa meðferð sem sumir þeirra urðu
fyrir í fangavistinni. Hún hefur
neitað að gefa nokkur loforð um að
grípa aldrei aftur til þess ráðs að setja
hömlur á ritfrelsi eða beita neyðar-
lögunum aftur.
Hvers vegna hafa indverskir kjós-
endur valið aftur þennan valdaglaða
stjórnmálamann?
Svarið liggur meðal annars í því að
kjósendur áttu ekki um svo marga
kosti að velja. Staðreyndin mun
einnig vera sú að mikill meirihluti
Indverja setur kröfuna um lýðræði á
oddinn.
Janataflokkurinn, sem vann
mikinn sigur í kosningunum árið
1977, var í raun ekki nema lauslega
tengt kosningabandalag fimm stjórn-
málaflokka með mjög mismunandi
stefnu. Ekkert annað en sameiginlegt
hatur á Indiru Gandhi sameinaði
foringja þeirra. Þeir voru flestir aldr-
aðir menn, sem voru fastir í innbyrðis
valdabaráttu og eigin hagsmunapoti.
Enginn tími var til þess að snúa sér að
höfuðverkefninu — að stjórna
lndlandi. Það var nær algjörlega
vanrækt.
Verðlag hækkaði stöðugt árin 1977
og 1978. Nam hækkunin um það bil
20% á liðnu ári. Á því tímabili sem
Indira stjórnaði i krafti neyðarlag-
anna var beitt mjög hörðum aðhalds-
aðgerðum, sem héldu verðlagi á Ind-
landi vel niðri. Verð matvæla til
dæmis lauks hækkaði mjög mikið í
fyrra og er nú komið upp fyrir það
sem hinn almenni indverski verka-
maður ræður við.
Janataflokkurinn klofnaði endan-
lega á liðnu sumri. Undir stjórn hans
var að vísu hætt að beita því sem
kalla má stjórnmála ofbeldi. I stað
þess var hins vegar komið annað sem
olli almennum kjósendum enn meiri
ótta. Er það órói og ofbeldi senr
byggðist á deilum milli stétta og ætt-
og trúflokka.
Indiru Gandhi hefur tekizt að
koma þeirri trú að meðal landa sinna
að hún beri hag hinna fátæku mjög
fyrir brjósti. Er þetta þrátt fyrir
margar sannanir um hið gagnstæða.
Þess vegna sigraði hún í kosningun-
um og þá einnig vegna þess að al-
menningi leið betur á tímum neyðar-
laganna heldur en á rúmlega tveggja
ára valdatíma Janataflokksins sem á
eftir kom þegar pólitískar deilur
blómstruðu svo að enginn tími var
fyrir stjórnmálaleiðtogana að huga
að efnahagsmálunum.
borð í þessar kænur, sem í fæstum
tilfellum komast yfirhlaðnar á
leiðarenda. Dæmi eru til um það að
þeir hafi skotið þessar kænur í kaf
rétt utan við landsteinana, eftir að
hafa féflett fólkið.
Sama er að segja um Kampútseu.
Þar hefur flóttafólkið aðallega lagt
leið sina að landamærum Thailands,
það af því, sem ekki hefur verið
stráfellt á leið þangað af her Viet
Nam. Það er á vitorði allra, sem vilja
vita, að hjálpargögn og nauðsynjar,
sem eiga að fara til hins sveltandi
fólks eru í leiðinni hirt og notuð af
hermönnum Viet Nam.
Það fer ekkert leynt að ætlan
kommúnistastjórnarinnar í Viet Nam
er að útrýma Kampútseumönnum og
eru enda á góðum vegi með það.
Gjafir til sveltandi þjóðar í
Kampútseu konia því aðeins her Viet
Nam til góða. Ég ætla aðeins að
nefna eitt dæmi um siðferði þessara
manna. Stórt vöruflutningaskip var
sent frá Bandaríkjunum eftir Viet
Nam stríðið til Saigon, hlaðið
sekkjaðri kornvöru til gjafar
sveltandi fólki í Viet Nam. Þar
heimtuðu hafnaryfirvöld þúsundir
dollara í hafnargjöld, auk þess sem
menn voru settir með stimpla í
höndum til að merkja sekkina
„Vinargjöf frá Sovétríkjunum”.
Svona er búskapurinn á þeim bæ.
Þess var getið í blaðafregnum að
£ „Gjafir til hungraðrar þjóðar í
Kampútseu koma her Víet Nam til
góda.”
Orðið möppudýr segja heimilda-
menn fengið frá bandamönnum Vil-
mundar í gulu pressunni. Það hlaut
eldskírn sína við þýðingar á öndvegis-
bókum og var notað síðar um þátt
demókrata í viðreisnarstjórninni
sálugu. Það blómaskeið kalla eldri
kratar gullöld möppunnar með
söknuði. Þannig virðist saga Alþýðu-
flokksins ná i halann á sét hring eftir
hring.
Neðanjarðarhagkerfi var eitt
þeirra loðnu hugtaka sem flögruðu
stjórnlaust fyrir sjónir hjá Manchest-
erskáldinu án sjáanlegra tengsla við
raunveruleikann.
Kuml og haugfé
Fyrir sumarkosningarnar 1978
trúði Vilmundur Gylfason kjós-
endum einslega fyrir því að hagkerfi
þetta væri að finna einhvers staðar á
milli laga í þjóðfélaginu. Við sem
höfðum minni þekkingu á jarðlögum
í leiðabók hagfræðinnar trúðum
varla eigin eyrum. Enda er það tölu-
verð röskun á aldagömlum móbergs-
lögum á Atlántshryggnum ef dul-
búinn hópur manna hefur brett þar
upp ermar til að þylja hagfræðifor-
múlur langt undir yfirborði jarðar.
En Vilmundur lét ekki sitja við
orðin tóm heldur bað kjósendur um
hjálp til að nálgast þetta kerfi upp á
eigin spýtur. Leiðina taldi hann
greiðfæra norður eftir þingsölum og
niður um skjalageymslu dómsmála-
ráðuneytisins. Leikfléttan gekk upp
Kjallarinn
Ásgeir Haimes Eiríksson
og Vilmundur hefur nú haft nægan
tima til að rannsaka setlögin undir
dómsmálaráðuney tinu.
Aðdáendur skáldsins frá
Manchester vonuðu þannig hópum
saman að lyklavöld Vilmundar
myndu leiða þjóðina í allan sannleik-
ann um þetta stóra jarðfræðivanda-
mál. Mundu jafnvel „Andlit heims-
ins víðopna skjár sínar” í flasið á
ráðherranum? Eða gefa að lita ,,Ö11
þessi stóru höf" í geymslum Arnar-
hvols? Hugsanlega leiðir rannsóknin
hann þó aðeins að drjúpandi táradal.
Aðdáendur stóðu bókstaflega á önd-
inni.
11
Vitað er að á tímum neyðarlaganna
greiddu indverskir atvinnurekendur
stórar fúlgur i sjóði Kongressflokks
Indiru í þakklætisskyni fyrir að fá
tækifæri til að arðræna verkafólk
jafnhliða því sem launum var haldið
niðri og verkföll ekki leyfð. Spilling í
opinberu lífi jókst gífurlega og þar
var Sanjay sonur Indiru í broddi fylk-
ingar. Indverska lögreglan breyttist
einnig í ógnvekjandi þjóna harðstjór-
anna, — nokkurs konar ríki í ríkinu.
í hugum almennings er það þó bezt
munað frá þessum .tírna að verðlag
var stöðugt, deilur stétta og trúflokka
voru tiltölulega litlar og eins og í
flestum þeim ríkjum sem taka upp
fasiska stjórnarhætti voru lestarnar á
réttum tíma. Ekki verður annað séð
en gleymdar séu hinar ógnvekjandi
sveitir undir stjórn Sanjays sonar
Indiru, sem stóðu fyrir ófrjósemisað-
gerðunum með illu eða góðu.
Gleymdar eru hinar harkalegu að-
gerðir, sem stjórnin stóð fyrir til að
hreinsa til í fátækrahverfum stór-
borganna og öll önnur dæmi um
harðstjórnina.
Verið getur að hin nýja ríkisstjórn
Indiru Gandhi muni ekki samstundis
beita slíkum vinnubrögðum á ný. —
Samt sem áður má minnast orða
einnar frænku hennar, föðursystur
I
Fööursystir lndiru Gandhi spáir því
að ekki verði haldnar frjálsar kosn-
ingar aftur í bráð á Indlandi. Hvort
það reynist rétt ræðst væntaniega af
því hvort forsætisráðherrann telur
sigurlikur sínar miklar eða litlar.
hennar. ,,Við kynnumst aftur hinni
réttu Indiru og ég óttast að frjálsar
kosningar verði ekki endurteknar í
Indlandi í bráð.” Þetta má vel vera
rétt en það fer að öllum líkindum
eftir þvi hve Indira telur sigurlikur
sinar miklar.
Meirihluti hennar er nú svo mikill
á indverska þinginu að í fyrsta skipti
getur Kongressflokkur hennar breytt
stjórnarskránni án þess að þurfa að
leita samþykkis þingmanna annarra
stjórnmálaflokka. Á alþjóðavett-
vangi táknar sigur hennar harðari af-
stöðu Indlands gagnvart vestrænum
ríkjum og nánari tengsl við Sovét-
ríkin. Einnig má búast við tíðari
ágreiningi Indverja við næstu ná-
granna sína. Við þessu verður hins
vegar lítið gert enda er það víst hinn
heilagi réttur kjósenda að gera
skyssursem ræður.
fyrsta flugfarminn með hjálpargögn
og meðöl til Kampútseu hafi
Cargolux flutt frá Luxemburg til
Phnom Penh í Kampútseu. Með i
þeirri ferð voru umboðsmaður
Rauða krossins og læknir, sem
ætluðu að sjá um dreifingu hjálpar-
gagnanna. Hvort þeim hefur tekist
það hef ég ekki frétt. Stuttu síðar
fréttist að slikir aðstoðarmenn væru
ekki taldir æskilegir á þeim slóðum.
Reynsla mín
í Bangla Desh
Ég skal fúslega játa? að þetta er
ekki eina dæmi þess að söfnunar-
vörur hafi ekki komist á leiðarenda.
Þegar safnað var vegna flóðanna
miklu í Bangla Desh fór ég i áhöfn
flugvélar með hjálpargögn til Dacca.
Okkur var sagt, af starfsmönnum
Rauða krossins þar, að þeim þætti
gott ef 20—25% af vörunni kæmist á
leiðarenda. Hinn hlutinn lenti hjá
svartamarkaðsbröskurum og
misindislýð.
Kjallarinn
Þórður Halldórsson
Ég minnist smá atviks úr þessari
ferð. Þegar við vorum að afhlaða
vélina tók ég eftir 8—10 ára dreng,
Arnarhvoll
og öndin Geirþrúður
Það var því hálf átakanlegt að
skoða dómsmálaráðherrann okkar í
Kastljósi sjónvarpsins um daginn.
Þarna himdi karlgreyið við borðfót-
inn eins og sögufrægar botngjarðir
væru um það bil að bresta á hverri
stundu. Guðmundur G. Þórarinsson
skákmaður virtist meira að segja
iðandi af mannlífi við hlið ráðherr-
ans. Mestu kosningasigrar í sögum
lýðvelda geta vissulega leikið skapara
sinagrátt á kðflum.
Hann var nokkuð rýr fengurinn
sem ráðherrann bar á borð fyrir
áhorfendur að lokinni förinni góðu
ofan i innyfli Arnarhvols.
Mancherterskáldið opnaði þjóðinni
enga nýja heima úr veröld neðan-
jarðarhagkcrfa líkt og Parísarskáldið
Jules Verne eftir ferðir um leyndar-
dóma Snæfell: jökuls ásamt öndinni
Geirþrúði. Það opnuðust engin
heimsandlit eða stór höf. Aðeins tár.
Þegar burt er skafið Slitrótt tal um
loðnar afleiðingar verðbólgu og
annað málamyndaraus virðist niður-
staða ráðherrans vera á þessa lund:
Neðanjarðarhagkerfi er akstur
nokkurra einstaklinga í sjálfstæðum
atvinnurekstri á milli húsa á eldsneyti
sem fyrirtækið greiðir og bókfært er
á kostnað. Punktur. Þar með letti
þungu fargi af aðdáendum sem áttu
von á margfaldri stóriðju á borð við
Kröflur og Járnblendiver.
Hagkerfí
möppunnar
Það eru líklega veizluspjöll að
stugga við góðum og gildum Alþýðu-
flokksmönnum sem eru uppteknir
við að hreiðra um sig i kerfum
landsins. Allt að einu þá vill undir-
ritaður benda á annað hagkerfi sem
þrifst ofanjarðar fyrir allra augum:
Hagkerfi möppudýrsins.
Óheflaðir menn á valdastólum geta
auðveldlega byggt upp atvinnubóta-
kerfi sem rúmar þeirra nánustu skjól-
£ „Óheflaðir menn á valdastólum geta auð-
veldlega byggt upp atvinnubótakerfí, sem
rúmar þeirra nánustu skjólstæðinga á löglegan
hátt. Stundum þurfa þeir þó að bregða sér yfír
lagamörkin og oftast fram af siðgæðishamrin-
um.”
sem var smátt og smátt að þoka sér
upp landganginn. Ég safnaði saman
nokkru af matarforða okkar í bréf-
poka og fékk drengnum. Skinhorað
andlitið Ijómaði af þakklæti, sem
engin orð þurftu til að túlka. Hvort
þetta var hinn eini raunverulegi
árangur fcrðarinnar læt ég ósagt.
Það hljómar vel í eyrum að svo og
svo mikið hafi safnast handa þessum
og hinum, sem i nauðum eru staddir.
En þegar vafi leikur á hvort kærleiks-
verkið kemur að nokkru gagni, nema
til að gleðja góðan gjafara, sem gefur
I góðri trú, er afrakstur ekki sem
erfiði.
Verst er þó þegar pólitík blandast í
málið. Ég hefi ekkert heyrt frá
íslensku Viet-Nam-nefndinni eða
menningar- og friðarsamtökum
íslenskra kvenna. Sá er ef til vill
munurinn frá þeirra sjónarmiði, að
nú eru það ekki Bandaríkjamenn sem
eru að „myrða” i Viet Nam eða
Kampútseu. Sumirmissa glæpinn.
Þórður Halldórsson,
Luxemburg.

stæðinga á löglegan hátt. Stundum
þurfa þeir þó að bregða sér yfir laga-
mörkin og oftast franr af siðgæðis-
hamrinum. En það skiptir engu máli
því þeir verða aldrei sóttir til saka eða
látnir svara til ábyrgðar.
Í vinjum þessa hagkerfis dafna
þeir sem erfa landið á framfæri ríkis-
ins i marga ættliði. Þeir læra snemma
á kosti ráðherrabíla fram yfir leigu-
bila og yfirburði rikissíma umfram
simaklefa. Þeim lærist lika fljótt að
risnukostur bragðast mun betur en
skrínukostur. Fyrir þá hefur rikis-
sjóður aðeins einn hagnýtan tilgang:
Hann víðopnar skjár heimsins og
öll þessi stóru höf!
En það er þessi ásokn möppudýra
á opinbert framfæri sem ir að sliga
íslenzkt þjóðfélag en ekki bílaákstur
manna í einkarekstri. Það er undan-
hald þingmanna fyrir krófum allra-
handa kjörbarna um ríkisl'orsjá sem
magnar verðbólgu á degi iiverjum en
ekki islenzkt einkaframtak. Það eru
soltin möppudýrin sem naga burðar-
bita þessa lands og rifa einstaklinginn
á hol svo honum verður um megn að
framfleyta dýrasafninu með skatt-
krónum sinum. Og það er þessi
hópræktun möppudýra sem stærstu
hræsnarar íslandssögunnar þykjast
jafnan vera að vernda kjósendur sina
fyrir i framboðsræðum. En áfram
renna krókódílstárin um viðopna
skjái heimsins til sjávar i stórum
höfum.
Ásgeir Hannes Eiríksson,
verzlunarmaður.