Dagblaðið - 30.01.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1980.
sljórnir tveggja ríkja, Queensland og
Veslur-Ástralíu, hafa nýlega lak-
markað nokkuð áhrif verkalýðs-
félaganna. Var það gert nreð laga-
setningu. Talið er vist að þessi mál
öll verði eitt heitasta umræðuefnið i
komandi kosningum i Ástraliu.
Nokkur límamót hafa orðið í
ástralskri verkalýðsbaráttu. Forseti
allsherjarsamtakanna þar, Hawke,
hefur nýverið látið af slörfum og
hyggst nú alfarið snúa sér að stjórn-
niálum. Vitað er að bæði launþegar
og atvinnurekendur munu sakna
hans úr embætti. Hinir síðarnefndu
telja sig oft hafa nolið góðs af
áhrifum Hawke þegar hann hefur
fundið lausn á alvarlegum deilu-
málum, sem virzt hafa verið komin í
hnút.
Það hefur greinilega komið Fraser
forsætisráðherra mjög á óvart hve
verkalýðsforustan i Áslraliu er her-
ská i launakröfum sinum þrátl fyrir
vaxandi atvinnuleysi. Það er nú talið
nema sex af hundraði í Ástralíu.
Annaðer einnig sem draga ætti mesta
kraftinn úr verkalýðsforingjunum en
það er sú staðreynd að verðbólga er
nú um það bil 10% i landinu, sem
þykir mikið þar um slóðir. Fraser
mun hafa talið að þelta nægði til að
heldur mundi draga máttinn úr
launakröfum. Svo hefur ekki orðið.
Þrátl fyrir ofangreind einkenni og
nokkra slöðnun í atvinnulifi er ljósl
að verkalýðsfélögin ælla að standa
fast við þá kröfu að kjör félaga þeirra
versni ekki. Vilja forustumenn þeirra
alls ekki taka neitt tillit til ábendinga
um að nú verði nokkuð að draga
saman seglin vegna óhagstæðs
ástands i efnahagsmálum.
Ásökunum um að ósanngjarnar
launakröfur valdi aukningu á
verðbólgunni svara foringjar verka-
lýðsins með þvi að benda á að verðlag
og hagnaður fyrirtækja hafi yfirleitt
hækkað meira en launin. Þeir halda
þvi fram að raunvirði launa hal'i
lækkað í Ástraliu síðustu tvö árin.
Rikisstjórnin i Ástraliu hefur það
að stefnumarki að frysta laun i það
minnsta næstu tvö árin. Að ntinnsta
kosti er vilji til þess að launa-
hækkanir verði mjög litlar á þeint
tima. Fraser forsætisráðherra hefur
hins vcgar ekki verið eins áfjáður að
því er virðist í að frysta verðlag eða
færa hagnað einkafyrirtækja yfir til
rikisgeirans. Það mun enda vera mun
erfiðara i framkvæmd. Hið síðast-
nefnda ntætti þó gera með auknum
skatlaálögum.
Hawke fráfarandi forseti alls-
herjarsantlaka verkalýðstelaganna i
Áslraliu hefur síðastliðin tvö ár verið
mjög ákafur talsmaður nokkurs
konar leiðtogafundar, þar sem
foringjar verkalýðsins, stjórnmála-
menn, atvinnurekendur og ýmsir sér-
fræðingar kæmu saman til að reyna
að skilgreina ástandið og siðan að
komast að samkomulagi um
sameiginlega stefnu í efnahags- og at-
vinnumálum. Hawke hefur, eins og
raunar fleiri, talið óæskilegt að
aðeins væri stefnt að einhverjum
skammtíma markmiðum i þessum
efnum, en engin raunveruleg slefna
mótuð sem orðið gæti til þess að
Ástralíumenn kæmust út úr þeinr
efnahagslega vítahring, sem þeir telja
sig vera í. ,
Fraser forsætisráðherra er frenutr
hægrisinnaður. Þó styðja nokkrir
meðlimir verkalýðsfélaganna hann
eða gerðu í það minnsta við
kosningarnar árið 1975 og 1977.
Höfuðástæðan fyrir þvi var sú að
hann lofaði að minnka atvinnuleysið,
koma verðbólgunni niður fyrir 6%
og lækka skatta.
Fraser hefur þó ekki getað staðið
við þessi fyrirheit. Verðbólgan eykst
og atvinnuleysingjum fjölgar. Nýlega
skynsamlegt, af ótta um forystufylgj
sitt, slaki þeir á. Þeir eru a.m.k.
sumir hverjir sjáandi fangar blind-
unnar, sem varðar ekkert um þjóðar-
hag.
Hér skulu tvö dæmi nefnd, ekki af
því að þau séu verst í eðli sinu, heldur
af þvi, að þau eru stærst i umfangi
sínu varðandi úrgreiðslu efnahags-
vanda okkar í dag: annað er offram-
leiðsla og söluvandi landbúnaðarins,
hitt eru launamál okkar og vangeta
atvinnuveganna til að mæta auknum
kröfum um betri kjör. Það liggur á
borðinu, að eigi bændur að fá fullt
svonefnt grundvallarverð fyrir fram-
leiðslu sína, verður alþýða manna að
greiða með offramlciðslunni ofan i
erlenda niunna, svo milljörðum
skiptir umfram lögheimildir, sem að
margra dónii eru þó of rúmar. Hér
brýst vanstjórn á framleiðslumálum
baenda fram, en lagfest sjálfvirkni
dælir út lánum og styrkjum til bygg-
inga yfir of margt búfé og til of mik-
illar eða þarflausrar framræslu og
ræktunar. Forsjármenn bænda eða
öllu heldur nienn, sem telja sig vera
að vernda hag bænda, brigsla hverj-
um þeim um bændahatur sem leyfir
sér að benda á þessa sjálfheldu, sem
raunverulegrar, sem þeir óttast um
forystu sína fyrir.
Og hið sama hendir nú forystu
launþegahreyfingarinnar: Hún skipar
sér grá fyrir járnum verkfallsvopna
að baki grunnkaupshækkana, scm
hún veit, að atvinnuvegirnir rísa ekki
undir, og að baki kröfu um óbreytt
visitöluform, sem hún veit að þarf að
breyta og bæta, helst að taka úr sam-
bandi, meðan verið er að komast út
úr mestu verðbólguröstinni. Hún ótt-
ast um fylgi sitt til forystu, ef hún
sýnir lillitssemi í þjóðarvanda, heldur
of fáa sjáandi, hvað i húfi er, blint
eiginhagsmunapuð stjórni stærri
hluta liðsins. Þenslustefna knúin
fylgisótta ræður för.
Óttinn við
verkefnið
Og þá er komið að stjórnunarótta
stjórnmálaflokkanna. Auðvitað sjá
þeir, hvað bíður ríkisstjórnar, sem
hefir þingmeirihluta að baki sér:
Hún yrði að neita að meginhluta
verðbótakröfum bænda og taka
verðlagsmál búvöru til gagngcrðrar
breytingar, og hún yrði að neita öll-
^ „Ósamstæð og sundurþykk meirihluta-
stjórn, soðin saman bara til að koma
stjórn á laggir, er verri úrlausn en engin.”
^ „Ætti forseti vor að skipa utanþings-
stjórn eða fela einum flokki að mynda
minnihíutastjórn um tiltekinn tíma?”
bændur hafa verið leiddir i. Visast sjá
forsjármennirnir fiestir i hvert öng-
stræti hér er komið, cn þá grunar, að
svo margir bændur Játi blekkjast af
„bændahatursgrýlunni’’, að þeir telji
hverjar raunhæfar aðhaldsaðgerðir
árásir á sig, og þvi rekur forsjármenn
bænda undan straumi, sjáandi
fangar blindunnar, imyndaðrar eða
%
um grunnkaupshækkunum launþega
og gera uppskurð á visitölukerfinu,
ella sæti hún föst í ósljórnarsæti fyrri
ríkisstjórna þegar Irá byrjun og
kæmist aldrei að stærri verkefnunum
— nema með vettlingana á höndun-
um: eflingu atvinnuvega, aukinni
orkuvinnslu, félagslegum umbótum
o.s.frv.
Atvinnuleysi er nú um þafl bil 6% i Ástralíu og fer vaxandi. Verflbólgan eykst einnig.
var að vísu lagður niður sérstakur
skattur en aukinn kostnaður
alnrennings vegna aukinna úlgjalda
til heilbrigðisþjónustu og hærra
bensínverðs hafa gleypt allan
hagnaðinn af þvi. Verkalýðs-
foringjarnir eru þó sagðir hafa
tillölulega litlar áhyggjur af at-
vinnuleysi þar sem þcir hafi atvinnu
sjálfir. Verðbólgan þjáir þá einnig
litið þar sem laun þeirra eru
verðlryggð. Foringjarnir eru hins
vegar sagðir hafa verulegar áhyggjur
af þeim nýju lögum sem búið er að
setja gegn beitingu verkfalla. Hinar
hægri sinnuðu stjórnir i Perth,
Brisbane og Canberra hafa allar
staðið fyrir sliku að undanförnu.
Markmiðið cr að ná völdunt frá
verkalýðsforustunni.
Alhyglisverl er að i Ístraliu þar
sent ntjög margir eru félagar i verka-
Það er þannig óttinn við verkefnið
fyrsta, og óttinn við að ráða ekki við
það, sent hindrar hverja stjórnar-
myndunina af annarri hjá stjórn-
ntálaflokkunum, auk ólikra viðhorfa
á því, hvernig á málum eigi að taka.
Þess vegna gerist sú skoðun æ áleitn-
ari hjá ntörgum, hvort forseti vor
ætti ekki að venda kvæði sinu i kross
og skipa utanþingsstjóm eða fela cin-
um flokki að mjn la minnihlula-
stjórn unt lilteki-tn luna út frá þeirri
skilgreiningu, að samhent utanþings-
stjórn eða eins llokks minnihluta-
stjórn beri vissan styrkleik i vcikleika
sínum:
Hún þyrfti ekki að eyða orku i inn-
byrðisþref. (Þetta ætti þó enn meir
við eins flokks stjórn), og vegna
timabundinnar setu og óvissu um
þingstyrk mundu kröfugerðarhópar
sjá tilgangsleysi í því að ætla að
kúska hana til eftirlætis. Hún hefði
ekkert eftirlæti að kaupa (þctta á enn
meir við utanþingsstjórn).
En svona stjórn þarf þó að hafa
tímabundinn slarfsfrið, segjum fram
á næstu haustdaga, og fyrir þann
tíma yrði launþegahreyfingu og at-
vinnurekendum gert að komast að
allsherjarsamkomulagi um kaup og
kjör, hvernig laun skuli verðbæta,
hvernig hindra skuli óhóflega vinnu-
þrælkun o.s.frv. Fyrir sama tínia
væri æskilegt — og sjálfsagt, ef þetta
ríkisstjórnarform gæfist illa — að
meirihlutastjórn stæði tilbúin við
dymar með fastmótuð framtiðar-
plön.
í þessum hugleiðingum er haft
hop af þvi, að fyrir nokkru gerðust
þau stjórnarundur í Belgíu, að engin
meirihlulastjórn komst á laggir lil að
lakast á við drottnandi og vaxandi
verðbólgu og efnahagsvanda. Minni-
hlutastjórn, sem kröfugerðar- og
þrýstihópar töldu sér gagnslausf að
angra, sat um skeið að völdum, og
verðbólgan gufaði hurt af næringar-
lcysi! Þá var meirihlutastjóm að
sjálfsögðu rciðubúin að taka við.
i ágætum leiðara Dagblaðsins fyrir
nokkru var á það bent, að meginhluti
þjóðarinnar byggi við rúm fjárráð:
sumir vegna hárra launa eða afrakst-
urs af hagsömum rekstri og eignum,
aðrir vegna mikillar vinnu, þar sem
álag, bónus, uppmæling og þ.u.l.
kemur til, eða bæði hjón vinna úti. i
raun væri ekki stór hluti þjóðarinnar,
Kjallarinn
Bragi Sigurjónsson
sem byggi við kröpp kjör, en hann
væri vissulega fyrir hendi, svo sem
sumt aldrað fólk, fallaðir, cinstæðar
mæður, hluti bændastéttarinnar, svo
dæmi séu nefnd, og það væri þjóðar-
vansæmd, að við lækjum ekki rögg á
okkur og bætlum kjör þessara mcð-
-ystkina okkar. Á þessu hefði þjóðin
ráð.
í yfirstandandi þrefi um stjómar-
myndun, væntanleg átök um grunn-
kaup og vísitölu, vexti og rikisfjár-
mál, landflóttaspár og fieira i likum
dúr, vill þessi ágæta ábending Dag-
blaðsins gleymast, eða viljum við
ekki horfast í augu við þá ábyrgð,
sem hún kallar á? Hún krefst þess
semsé af okkur, sem höfum þokka-
leg, hvað þá rúm fjárráð við núver-
andi tekjur, að við krefjumst ekki
meira okkur til handa fyrr en við
höfum kippt upp á pallinn til okkar
þeim hluta þjóðarinnar, sem enn býr
við knöpp kjör. Hér vcrður hvort
tveggja að konra til: félagslegar um-
bætnr og einhvers konar tekjutrygg-
ing. Ef við launþegar hefðum for-
göngu um að afsala okkur visitölu-
bótum 1. ntars og I. júni nk. og aðrir
landsmenn samsvarandi miðað við
tekjur sinar, munditm við verulegu
orka til þcirrar tekjutryggingar, en
við gerðum betur: við auðvelduðum
ríki og atvinnuvegum að stokka
lýðsfélögum virðisl einnig vera viss
ótti við vald slikra samtaka. í Gallup
skoðanakönnun, sem þar var gerð
itýlega, kom fram að þrir af hverjttm
fjórum sem spurðir vortt töldu að
refsivert ætti að vera að boða til
vinnuslöðvunar í atvinnugreinum
scm væru efnahagslcga eða á annan
hátt mjög mikkilvægar fyrir
þjóðarheildina.
Byggt á Information.
upp spil fyrir nýskipan með hausl-
dögum, og hefðum fært þjóðinni
heim sanninn um það, að við skilj-
um, að lagfæringin fæst ekki, án þess
að allir leggi sitt af mörkum.
Tímabundinn
starfsfriður
Utahþings- eða eins tlokks stjórn-
inni yrði að veita tiltekinn, tintabund-
inn starfsfrið. Bæði stjórnin, þeir,
scm hygðust leita sér möguleika til að
taka við af henni, og þeir, sem þurfa
umþóttunartima lil að koma lagi á
sín mál, þurfa að vita þetta timabil
fyrirfram. Annars er hætta á, að það
nýtist öllum verr cn ella.
Ráðlegt væri aðsemja tim la tiltek-
in úrræðis- og framkvæmdamál við
þingfiokkana, en síðan helgaði Al-
þingi störf sin þvi að geta með haust-
dögum tekið nteð stjórnvisku og
stjórnfestu á stórmálum landsins,
sent yrðu þá væntanlcga auðveldari
viðfangs vegna fórnfýsi og lillilssemi
launþega, svo sem að framan er lagt
til, og ýmislegra lagfæringa, sem
friðartimi hefir gefist til vegna
ódeilugjarnrar vor- og suntarsljórn-
ar.
Þessi stjórn yrði að sjálfsögðu að
fá fjárlög að vinna eftir, og þau yrðu
að vera raunhæf, en aðhaldssönt.
Henni vrði að semja lánsfjáráætl-
un, þar scnt hvorttveggja yrði gætt,
að atvinnuvegum og Itóflegum frant-
kvæntdum yrði ekki harnlað, en
heldur að engu flasað. Orkuöflunar-
frantkvæmdir hafi forgang. Rikis-
stjórninni verður að veita svigrúm til
að bæta aðstöðu þess hóps þjóðar-
innar, sem býr við kröpp kjör og skil-
greindur var að nokkru hér framar.
Samkomulag þarf að takast unt lag-
færingu á skattakerfinu, lögleiðingu
virðisaukaskalts, aukið svigrúnt
sveitarfélaga til stjórnar mála sinna
og fleira ntætti ncfna, þótl hér verði
ekkigert.
Þetta er Itér sett fratit til íhugunar
og umhugsunar, sjái ekki fram úr
stjórnarkreppunni næstu daga. En
áherslu vil ég að loktint leggja á það,
að ósamstæð og sundurþykk nteiri-
hlutastjórn, spðin saman bara til að
koma stjórn á laggir, er vcrri úrlausn
en engin.
Itragi Sigurjónsson
ráðherra.
___________________________J