Dagblaðið - 08.03.1980, Qupperneq 10

BIAÐIÐ
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 8. MARZ 1980.
Lltgefandí: bagblaöið hf.
Framkvnmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. RiUtjóri: Jónas Kristjánsson.
Rhstjórnarfuitrúi: Haukur Helgason. Fréttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri riutjómar: Jóhannes Reykdal.
(þróttir: Hallur Sknonarson. Menning: Aöalsteinn Ingólfsson. Aóstoðarfréttastjóri: JÓnas Haraldsson
Handrit: Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Stoinarsson, Ásgeir Tómassori' Bragi^
Sigurösson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Atoortsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Siguröur Sverrisson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, BjamloHur Bjamlerfsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóösson. Safn: Jón Snvar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: ólafur Eyjótfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Siðumú'>a 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Kippt íspottann
Stöðva verður yfírgang varnarliðs-
manna gagnvart íslendingum, áður en
verra hlýzt af. Viðbrögð ríkisstjórnar-
innar við atburðunum í Rockville eru
rökrétt og mun einarðari en við höfum
átt að venjast. Vonandi nægja þau,
þannig að samskipti íslendinga og ^
varnarliðsmanna geti orðið snurðulaus.
Augljóst er, að taugaveiklun einstakra varnarliðs-
manna hefur valdið því, að þrír alvarlegir atburðir
hafa gerzt á nokkrum mánuðum í samskiptum þeirra
við íslendinga. Hinn fyrsti varð, er hjón úr Keflavík
voru við eggjatínslu á Miðnesheiði utan girðingar. Þau
voru tekin höndum af varnarliðsmönnum og urðu fyrir
óþægindum. Aftur gerðist alvarlegt atvik í vetur,
þegar íslenzk fjölskylda var enn tekin höndum, i þetta
sinn á Hafnaveginum, að sjálfsögðu utan girðingar.
Slíkir atburðir eru fordæmanlegir. íslendingar eru
sem betur fer óvanir byssum, og það er ógeðfelld lífs-
reynsla að verða gripinn af vopnuðum hermönnum.
í þessu sambandi upphófst snakk um, að vallar-
svæðið næði út fyrir girðinguna. Hermenn hefðu þar
rétt til að skipta sér af Islendingum, jafnvel á al-
mennum vegi.
Ekki sást frá íslenzkum stjórnvöldum, svo að vitað
sé, margt annað en loðnar vangaveltur um einhver rétt-
indi hermanna utan girðingar í slíkum efnum. íslenzk
stjórnvöld urðu í þessum tilvikum ber að aumingja-
skap.
Hér í Dagblaðinu hefur margoft verið lögð áherzla
á, að við þurfum að gæta sæmdar okkar og sýna fulla
reisn í viðskiptum við þá erlendu gesti, sem hafast við
á Keflavíkurflugvelli.
Raunar eigum við að krefja bandarísk stjórnvöld um
endurgjald fyrir þá aðstöðu, sem við veitum Banda-
rikjamönnum á íslenzku landi. Herstöðin á Kefla-
víkurflugvelli er fyrst og fremst þáttur í varnarkerfí
Bandaríkjanna sjálfra.
Sumir íslenzkir forystumenn hafa jafnan talið, að
okkur bæri að bugta okkur og beygja fyrir Banda-
ríkjamönnum.
Þetta er mikill misskilningur. Raunar mundu Banda-
rikjamenn sjálfir meta okkur meira, ef við sýndum
jafnan fulla reisn í viðskiptum við þá.
Þriðja atvikið gerðist nú fyrir skömmu, er tveir
íslenzkir starfsmenn voru teknir höndum í Rockville-
stöðinni af hermönum, sem miðuðu byssum.
Ríkisstjórnin brást rétt við þessu er hún mótmælti
þeirri auðmýkingu, sem þessir íslendingar hafa orðið
að þola.
Ríkisstjórnin leggur áherzlu á, að slíkir atburðir
gætu leitt til þess, að lífstjón hlytist af eða meiðsli.
Slíkt mundi skaða óbætanlega samskipti varnarliðs-
manna og íslendinga.
Þess er óskað, að varnarliðið kanni með skjótum
hætti aðferðir og reglur öryggisvarða sinna til þess að
koma í veg fyrir slíka atburði. Lýst er fullri ábyrgð á
hendur þeim, sem auðmýkja íslendinga með öfgafull-
um viðbrögðum við ímynduð brot eða brot framin í
ógáti. Jafnframt er minnt á, að varnarsvæðin þurfi að
vera nægilega vel merkt.
Ríkisstjórnin krefst þess, að með öllum hugsan-
legum ráðum verði komið í veg fyrir endurtekningu
slíkra atburða.
Væntanlega fylgir ríkisstjórnin þessum mótmælum
eftir og sér til þess, að íslenzkir borgarar njóti fullra
réttinda í samskiptum við hermenn.
Engu tali tekur, að varnarsvæði séu svo illa merkt,
að ekki sé hverjum manni ljóst, hvenær hann er utan
þess eða innan.
Tími var til kominn að kippa í spottann, svo að
taugaveiklun varnarliðsmanna verði ekki meira böl en
orðið er.
Norður-írland:
Leiðir skiljast
hjá fríðarkonum
— Betty Williams gekk út af stormasömum stjórnarf undi
þar sem hún krafðist þess að starf ið væri flutt út af
skrifstof unum og aftur til fólksins á götunni
Betiy Williams og Mairead
Corrigan, norður-irsku konurnar
sem stofnuðu fyrir nokkrum árum
friðarhreyfingu haf i landi hafa nú
skilið að skiptum. Friðsamleg geta
þau ekki talizt og munu konurnar
hafa deilt um stefnumörk í friðar-
sókninni auk þess sem þeim samdi
ekki persónulega. Stofnun friðarsam-
takanna i Norður-írlandi vakti
heimsathygli á sínuni tíma og kveikti
vonir i brjóstum fólks um að brátt
færi deilum á milli kaþólskra og mót-
mælenda þar að Ijúka. Friðarsam-
tökin hlutu friðarverðlaun Nóbels
árið 1977 en árangur af starfi þeirra
hefur látið meir á sér standa en
margir vonuðust eftir.
Báðar hafa þær Betty Williants og
Mairead Corrigan sagzt ætla að
vinna að friðarmálum áfram þó svo
að leiðir þeirra skiljist nú. Siðustu
mánuði hafði dregið mjög úr starf-
semi friðarsamtakanna og lítið eftir
af þeint baráttuanda sem ríkti i
fjöldagöngunni sent fræg er orðin og
var gengin árið 1976. Vaxandi
örvæntingar þykir nú gæta meðal al-
ntennings i Norður-írlandi og þykir
mörgum að upplausnin i friðar-
hreyftngunni sé aðeins enn ein
sönnunin um að friður sé ekki í nánd
í næstu framtið.
Það var Betty Williams sem yfirgaf
samtökin í febrúar síðastliðnum.
Gerðist það þannig að hún gekk af
stjórnarfundi eftir miklar deilur.
Nýlega gaf hún fyrstu skýringuna á
brottför sinni en það var í simaviðtali
við fréttamann. Var Betty þá stödd á
heintili sinu í Belfast.
„Friðarhreyfingin er nú ekki orðin
annað en eitt skrifstofuveldið í við-
bót. Málefnið er að kafna í skjala-
bunkum á skrifstofununt og á eilífum
nefndafundum. Við verðum að snúa
okkur meira til fólksins sjálfs og við
verðunt að fara aftur út á göturnar.”
Þannig var skýring Betty Williams á
brottför sinni úr friðarhreyfingunni.
Mairead Corrigan sagði ntinna
þegar rætt var við hana. Hún er nú
formaður hreyfingarinnar.
„Okkur þykir leitl að Betty Willi-
ants skuli hafa yfirgefið okkur.”
C'iarran McKeown, þriðji stofn-
andi friðarhreyfingarinnar árið 1976,
er nú stjórnarformaður í hluta-
félaginu Peace People — Friðarfólk
— sem nú sér um framkvæmdahlið-
ina á starfsemi friðarhreyftngar-
innarauk fjármálasljórnarinnar.
Hún sagði: „Betty er þannig
ntanneskja að hún þarf að vera i
snertingu við fólkið og fá hjá þvi
uppörvun. Hún hefur ekki verið i
þeirri aðstöðu alveg frá þvi
hreyfingin fékk friðarverðlaun
Nóbels árið 1977.
Margir i Norður-irlandi telja að
friðarhreyrtngin hafi hvrjað að
hrörna þegar henni voru veitt friðar-
verðlaunin af norska stórþinginu. Þá
konist hreyfingin og starfsemi
hennar i hámæli á heimssviðinu og
breyttist úr tiltölulega einföldum
barátlusamtökum gegn mannskæð-
urn átökum á milli kaþólskra og mót-
mælenda í að vera heintsfræg
stofnun með mikla fjármuni handa á
milli.
„Nóbelsverðlaunin settu þær út af
sporinu og allir peningarnir sent
streymdu inn gerðu litið til að bæta
árangur friðarbaráttunnar,”sagði
einn íbúinn í Belfast í viðtali, sent
fréttamaður bandariska blaðsins The
New York Times átti við hann
nýlega. Hefur sá fylgzt náið nteð
starfi friðarhreyfingarinnar alveg frá
byrjun og til þessa dags.
Auk nóbelsverðlaunanna, sem
nárnu 140 þúsund dollurum eða rétt
um sextíu milljónunt islenzkra króna
á núverandi gengi, bárusl friðarsant-
tökunum miklir fjárntunir viðs vegar
að úr heiminum. Má þar meðal
annars nefna að i Noregi var safnað
mcðal almennings hvorki meira né
ntinna en jafnnvirði 150 ntilljóna
islenzkra króna. Gerðist það um
svipað leyti og nóbelsverðlaunum var
úthlutað.
Konurnar tvær, þær Betty
Williants og Mairead Corrigan tóku
reyndar sjálfar til sin nóbelsverð-
launaféð. Þær skiptu þvi á milli sín.
Varð sú ákvörðun þeirra tilefni lil
verulegrar gagnrýni fólks, sent taldi
að nóbelsverðlaunin hefðu verið
helguð friðarhreyfingunni og baráttu
samtakanna en ekki konunum tveim
sem einstaklingum. Aðrir fjármunir
eru hins vegar notaðir til að standa
undir rekstri hreyfingarinnar.
Nokkur breyling hefur orðið á
baráttuaðferðum. Látið hefur verið
af ntiklum fundahöldum og friðar-
göngum þúsunda og tugþúsunda.
Hins vegar aðstoðar og styrkir friðar-
hreyfingin ýntsa starfsemi sem er
minni i sniðum en beinist að þvi sem
Ciarran McKeown stjórnarforntaður
hlutafélagsins vill kalla „aðgerðir til
að hressa upp á andann meðal fólks
og samfélaga víða um Norður-írland,
þar sent andrúmsloftið er þrúgað og
erfitt
Friðarhreyfingin var stofnuð að
frumkvæði kvennanna tveggja sent
loks var nóg boðið þegar þrjú ung
börn létust i bifreiðaslysi í Belfast
árið 1976. Ökumaðurinn sent var
skæruliði í írska lýðveldishernum —
skæruliðasamtökum — var látinn en
hann hafði rélt áður orðið fyrir skoti
frá brez.kum hermanni. Nýlega
bárust fregnir af því að móðir barn-
anna hefði ráðið sér bana þar sem
hún treysti sér ekki til að ganga í
gegnum þær ógnir sem henni fannst
vera að þurfa að rifja upp lát barna
sinna. Réttarhöld vegna dauða
þcirra átlu að fara fram.
„Sorgin og erfiðlei karn ir eru
stöðugir fylginautar okkar hér á
írlandi,” sagði Betty Williams í sam-
talinu við fréttamanninn. ,,Við
eiguni þó ekki annan kost en reyna að
finna lausn á okkar vanda og reyna
að stefna í rétta áttt. En við vitunt að
það verður erfitt — mjög erfitt."
Mairead Corrigan og Betty Williams ásamt eiginmönnum sinum eftir að þsr höfðu tekið við friðarverðlaunum Nóbels
Osló. Þær skiptu verðlaunafénu, um 60 milljónum islenzkra króna, á milli sin og olli það mikilli gagnrýni.