Dagblaðið - 23.07.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 1980.
Moskvu, eru ráðamönnum þar Iltt að
skapi.
Greinilegt er að innrásin í Afgan-
istan og deilur sem hafa staðið um
það mál hafa mjög aukið á við-
kvæmni ráðamanna í Sovétríkjunum
í þessum efnum.
Dagana áður en ólympíuleikanir
hófust kom berlega í ljós hve miklar
áhyggjur ráðamenn höfðu af því að
almennir borgarar fengju einhvern
pata af þeirri miklu andúðaröldu sem
gekk yfir heiminn eftir að kunnugt
varð um innrás sovézka hersins inn í
Afganistan.
Þetta kom meðal annars i ljós þegar
bandaríska sendiherranum í Moskvu
var neitað um að fá að ávarpa hlust-
endur í sovézku útvarpi hinn 4. júlí
síðastliðinn, á þjóðhátíðardegi
Bandaríkjanna. Venja hefur verið aö
flytja slíkt ávarp þann dag um mörg
undanfarin ár. Ástæðan sem gefin
var upp var sú að í ræðu sendiherrans
var tilvísun til Afganistanmálsins.
Neitaði hann að fella hana á brott.
Síðan var franska sendiherranum
neitað um að flytja ávarp til sovézku
þjóðarinnar hinn 14. júlí síðastliðinn,
á Bastilludeginum, þjóðhátíðardegi
Frakka. Og hver var ástæðan? Jú, í
ræðunni var minnzt á Afganistan.
Taldi sendiráð Frakka að þarna væri
farið mjög fint í sakirnar og til-
mælum um að fella greinina niður úr
ræðunni var hafnað og ræðan ekki
flutt.
Erlendir sendimenn ríkisstjórna
eru ekki þeir einu sem lenda í vand-
ræðum vegna óeðlilegs taugatitrings
Sovétmanna vegna flutnings fregna
aö og frá Sovétríkjunum. Franskur
sjónvarpsfréttamaöur sem ætlaði að
skýra frá því að ræða franska sendi-
herrans hefði fallið niður mátti biða
rólegur. Honum var hreinlega neitað
um öll tæki sem nauösynleg voru til
að hann gæti komið frétt sinni sóma-
samlega frá sér. Sovézk yfirvöld
neituðu lika vestur-þýzku sjónvarps-
stöðinni WZUT um að senda efni.
Ástæðan var sú að í fréttum sjón-
varpsmanna kom fram, að á ól-
ympíuleikunum í Moskvu væri
íþróttum og stjórnmálum blandað
saman. Meira að segja sjálfur Killan-
in lávarður, forseti alþjóðaólympíu-
nefndarinnar mátti sætta sig við að
verða fyrir barðinu á ritskoðun sov-
ézkra stjórnvalda. — Á fundi með
fréttamönnum i Movksu sagði forset-
inn að Moskvuborg hefði hlotnazt
það að halda ólympíuleikana í viður-
kenningarskyni fyrir hið mikla fram-
lag sitt til iþrótta en ekki vegna
neinna pólitiskra orsaka.
Daginn eftur fundinn birtist frá-
sögn af honum I Sovét sport —
íþróttadagblaði í Moskvu. Þar hafði
orðunum „ekki vegna neinna póli-
tískra orsaka” verið sleppt.
Erlendir fréttamenn í Moskvu
þurfa venjulegast ekki að gangast
undir ritskoðun með fréttir sínar.
Menn áttu heldur ekki von á að svo
yrði á ólympíuleikunum. Nokkrir
árekstrar urðu þó á milli vestur-þýzks
sjónvarpsfréttamanns og sovézkra
ritskoðara vegna þess að þeim vestur-
þýzka var neitað um aðstoð við
verkalýðsleiðtoga eða stjórnmála-
manna að skera niður launataxtamis-
muninn (væntanlega þora hvorugir).
Verkamannasambandið og Vinnu-
veitendasambandið hafa verið að
hreyfa þessu að undanförnu og til að
koma skriðunni af stað þarf vissulega
að koma hreyfingu á fyrsta steininn.
Enn má nefna nýjustu fréttir af
málmiðnaðarmönnum, en könnun
kjararannsóknarnefndar hefur leitt í
ljós að yfirborganir i þeirri grein
nemi 10—46%. Laun þeirra sem
höfðu 46% yfirborgun geta þó alls
ekki talizt há, sé t.d. miðaö við þarfir
vísitölufjölskyldunnar.
Launamismunurinn
Til þess að sjá þann launamismun
sem orðinn er, mest vegna alls konar
sérsamninga, skulu rakin nokkur
dæmi um laun fyrir svipuð eða sömu
störf I mai sl.
1. Vörubifreiðarstjóri hjá Steypu-
stöðinni hafði 1.777 krónur á tím-
ann en bifreiðarstjórar hjá Sem-
entsverksmiöju ríkisins munu
hafa haft 3.300 krónur á tímann.
2. Verkamaður í fiskvinnu á Stokks-
eyri hafði rúmar 1.500 krónur á
tímann, verkamaður í Grindavík
rúmar 1.600 krónur en í Reykja-
vik nær 1.800 krónum á tímann.
3. Iðnaðarmenn á Reykjavíkur-
Glugginn
Sigurbergur Bjömsson
orkugjafinn sem fáanlegur var utan
náttúruaflanna og lítil áhersla var
lögð á að leita nýrra valkosta. Það
var þvi ekki fyrr en olíuútflutningur
frá íran stöðvaðist og olía hækkaði í
verði vegna minni framboðs sem.
iðnríkin fóru að leita nýrra orkugjafa
og nú vegna tveggja ástæðna: í fyrsta
lagi vegna þess að það var nú fyrst að
svæðinu voru með allt frá tæpum
2.000 krónum á tímann og upp
undir 2.500 krónur.
Varðandi fyrsta liðinn er megin-
reglan sú, þó Steypustöðin hafi verið
nefnd í því dæmi, að vörubifreiðar-
stjórar verktaka almennt munu fá
greidd laun nákvæmlega eftir taxta
og án bónusaeða aukagreiðslna.
Um laun bifreiðarstjóra hjá Sem-
entsverksmiðjunni hef ég engar nán-
ari upplýsingar en fullyrðingar um
einhverja aukasamninga.
Varðandi annan liðinn má bæta
því við að með bónusum eða auka-
greiðslum geta laun fiskverkunar-
fólks verið allt frá þessum lægstu, um
1.500 krónur, og upp í 10.000 krónur
á tímann. Svo tiltekið dæmi sé nefnt
hefur fiskverkunarmaður t.d. hjá ís-
birninum rokkaö í útborguðum laun-
um milli 2.700 og 2.900 króna á tim-
ann og fískverkunarkona í Hrað-
frystistöðinni frá 2.000 til 3.000
krónaátímann.
Varðandi þriðja liðinn, iðnaðar-
mennina, mun raunin vera sú að raf-
virkjar hafa verið i hærri kantinum
og algeng timalaun þeirra voru i maí
2.435 krónur. Allmargir og flestir
aðrir iðnaðarmenn höfðu í mai lægri
tímalaun. Við þetta verður að bæta
að staðreynd er, þrátt fyrir allt tal um
uppmælingaraðal, að einungis lítill
verða hagkvæmt aö leita nýrra leiða
og í öðru lagi vegna þess hve vestræn-
ar þjóðir voru að verða háðar Araba-
ríkjunum ogduttlungum þeirra.
Verð á olíu í dag ákvarðast af
mörgum þáttum t.d. að miklu leyti af
þvl magni sem olíurikin hafa í jörðu.
Á meðan Saudi Arabía hefur
geysilegar oliulindir neðanjarðar eru
þeir áhugasamir að halda verðinu
niðri, halda friðinn og lengja þann
tíma, sem olian á fyrir höndum sem
aðalorkugjafi. Hinsvegar hefur íran
ekki svo mikinn olíuforða og vill
hækka verðiö og fá eins mikið og
mögulegt er fyrir olíuna þann
tiltölulega skamma tíma sem þeir eru
hennar aðnjótandi. En auðvitað eru
pólitiskar ástæður einnig mjög veiga-
mikill þáttur í olíuverði O.P.E.C.
ríkjanna.
Kol og kjarnorka í dag
Nú í dag eru um það bil 20% af
orku Bandaríkjanna unnin úr kolum
og um 5% koma frá kjarnorku.
Þessir tveir orkugjafar eru mun meiri
mengunarvaldar heldur en olía og
þó eru kol heldur verri en kjarnorka í
dag. Mengunarráðuneytið banda-
ríska (E.P.A) hefur nú sett strangar
kröfur um mengunarvarnir við
notkun kola. Bandarísk fyrirtæki
barma sér mjög við að framkvæma
viðeigandi mengunarvarnar-
ráðstafanir og segja að notkun kola
borgi sig nú tæpast en láta þó undan
að senda frétt sína. Ástæðan var sú að
hann var sakaður um að hafa rætt
við sovézka andófsmenn. Svo mun
þó ekki hafa verið. Virðist málið hafa
sprottið upp af misskilningi hins
sovézka ritskoðara. Vestur-þýzki
fréttamaðurinn vísaði málinu til
Eurovision, samtaka vestur-evr-
ópskra sjónvarpsstöðva.
Þrátt fyrir að lítið verði um venju-
lega ritskoðun þá munu fréttamenn í
Moskvu margir hverjir vinna undir
mjög óþægilegum þrýstingi og við
óþægilegar aðstæður.
Vafalaust mundu ráðamenn í
Sovétríkjunum vilja að fréttaflutn-
ingur frá Moskvu á meðan á
ólympíuleikunum stendur væri eins
og innrásin í Afganistan hefði aldrei
verið og sextiu ríki heims ekki
ákveðið að hunza leikana. Ólíklegt er
að þeim verði að þeirri ósk sinni eða
fái til þess aðstoð frá þeim frétta-
mönnum sem nú eru i Moskvu eða þá
þeim útlendingum sem þar eru gestir.
Þess vegna er ráðamönnum í Moskvu
ekki rótt þegar þeir hugsa til hverjar
fréttir kynnu að berast frá borginni á
næstu dögum.
hluti iðnaðarmanna vinnur í upp-
mælingum eða akkorði og auk þess
gefa þær greiðslur sárasjaldan þær
ævintýralegu tölur sem oft er verið að
flagga með.
Dæmi má enn nefna frá hinni ný-
birtu könnun Kjararannsóknar-
nefndar en þar segir að yfirborgan-
irnar til málmiðnaðarmanna séu til
komnar vegna þess að þeir njóti litt
eða ekki bónusa eða uppmælingar-
vinnu.
Meðal rafvirkja er svo dæmið
þannig að miðað við landsmeðaltal
munu 4—5% stéttarinnar njóta upp-
mælingarvinnu, sem gefur 20—40%
launaviðbót, og sýnir þetta væntan-
lega aö uppmælingar skipta ekki máli
í þeirri stétt.
Aðlifa
Séu öll þessi dæmi tekin sem að
framan eru rakin kemur í ljós að dag-
vinnutekjur þeirra stétta sem teknar
eru sem dæmi liggja milli ca 260 þús-
und króna á mánuði og ca 500 þús-
unda króna. Dæmi um laun með
bónusum eru svo fá að óhætt er að
líta fram hjá þeim.
Visitölufjölskyldan, sem er tæp-
lega fjórar manneskjur, þurfti í maí
samkvæmt upplýsingum Hagstofu
íslands 540 þúsund krónur til að lifa
á mánuði.
Það er þannig Ijóst að þrátt fyrir
iðnmenntun, bónusa og alls konar
aukagreiðslur er útilokað fyrir allan
meginþorra launþega að lifa af laun-
um sinum með vísitölufjölskyldu.
Þess skal svo jafnframtvgæta að
gífurlegur fjöldi launþega hefur eng-
ar aukagreiöslur, bónusa né mæling-
ar.
Það gæti farið svo að ung hjón sem
eignast vildu barn yrðu að auglýsa
sem svo: „Óskum eftir að kynnast
góðum hjónum sem vilja taka þátt í
að fjármagna uppeldi á einu barni”.
Væntanlega yrði siðan dregið um
hvor konan yrði vanfær en hin þrjú
gætu svo með sameiginlegum launum
staðið undir þessari nýju vísitölufjöl-
skyldu.
Leitað ráða
Það er skylda stjórnmálamanna,
verkalýðsleiðtoga og atvinnurekenda
að leita leiða til þess að unnt sé að
greiða ekki lægri laun en sem nemur
t.d. þeirri upphæð sem tvær mann-
eskjur gætu lifað af.
Þeir aðilar sem nú telja ekki svig-
rúm fyrir kauphækkanir skulu svip-
ast um i buddum verkamanna og iðn-
aðarmanna, þá gæti skeð að þeir
kynnu aö skammast sin og tækju til
að skera upp vitleysuna.
Loks vil ég benda þeim ritstjórum
og Öörum skriffínnum, sem leggja
áherzlu á að bæta þurfi lægstu laun-
in, á þá staðreynd, sem aö framan
greinir, eða þá að flestir launþegar
sem taka laun eingöngu eftir beinum
samningum eru láglaunafólk.
Blessaðir, hættið því Jjessu kjaft-
æði en krefjist þess i staö einungis
launaréttlætis i landinu, og þá yrðu
láglaunataxtarnir ekki einu sinni til.
Kristinn Snæland.
£ „Um gífurlegt ósamræmi getur verið aö
ræða á launum manna viö sömu störf
innan sömu stéttarfélaga.”

er þeir sjá hina ákveðnu og hörðu
málafylgju mengunareftirlitsins, sem
á stöðugt í málaferlum við bandarísk
fyrirtæki, auk þess sem það setur
fyrirtæki óspart undir smásjá til að
kanna hvort reglunum sé hlýtt.
Skýrsla bandarísku
vlsindaakademlunnar
Nýlega kom út mjög ítarleg
skýrsla frá bandarisku vísindaaka-
demiunni, þar sem hún fer ofan í
saumana á orkuöflun á árunum
1985 —2010. Þar segir að litil von sé
til þess að kol verði
framtíðarorkugjafi þar sem við
brennslu á kolum myndist of mikið
af kolvetni sem muni, er tímar líði,
frar.ikalla breytingu á loftslagi í
heiminum. Hinsvegar segir
akademian að meiri framtíð sé í
karnorku við framleiðslu á rafmagni,
þar sem hún sé bæði mengunarminni
og ódýr. Ennfremur gagnrýndi
visindaakademian ákvörðun Carters
forseta að stöðva þróun á nýjum
kjarnaofni vegna þess hve skammt
það úraníumgagn sem vitað er um á
jörðinni muni duga, eða eitthvað
fram eftir 21. öldinni. Nýi kjarna-
ofninn gerir það mögulegt að nýta
úraníum í þúsundir ára, en skilar
mjög geislavirkum úrgangi sem væri
nýtanlegur í smíði á kjarn-
orkuvopnum. Einnig sagði í
skýrslunni að vegna þess hve sólar-
orkan virtist dýr í vinnslu væri
ólíklegt að hún næði að vera stærri
hluti en 5% af orkuframleiðslu
Bandaríkjanna á þessari öld. Þó
mælti akademían meö áframhald-
andi rannsóknum og sagði að
mögulegt væri að auka hlut sólar-
orkunnar með skattlagningu á
óendurnýjanlega orkugjafa. Að
lokum var tekið fram i skýrslunni að
mest aðkallandi i dag værí að þróa
nýja tegund af fljótandi orkugjafa.
Hvað býr í f ramtíðinni?
í Bandarikjunum eru nú mjög
miklar rannsóknir í gangi til lausnar á
orkuvandanum. Rannsóknirnar
spanna allt frá orkusparnaði og
orkuöflun með sól, vindi, uppgufun
stöðuvatna, jarðvarma og jafnvel á
hvernig hægt sé að ná meiri oliu úr
gömlum uppþornuðum olíuholum.
Þessar rannsóknir eru framkvæmdar
af háskólum, fyrirtækjum og ein-
staklingum. Árangurinn hefur verið
misjafri en i sumum tilfellum
nokkuð góður. T.d. tókst
uppfinningamanni í Colorado að
finna nýja afkastamikla aðferð við
að breyta kolum í fljótandi
orkugjafa. Líklegt er að sólarorka
muni gegna stærra hlutverki í fram-
tiðinni, en aðallega við orkuvinnslu
af þökum fyrir viðkomandi
byggingar og til að „mata” rafmagn
inn í orkulínur eftir föngum. Svipað
má segja um vindorku. Nú nýlega
hefur verið úthlutað styrkjum til að
kanna þessa möguleika og setja
„sólarsellur” (silicon photovoltaic
cells) í framleiðslu sem munu
framleiða tiltölulega ódýrt rafmagn.
Það er næstum ómögulegt að spá
fyrir um hvað framundan er vegna
þess hve margar nýjar leiðir og
aðferðir við orkuöflun virðast vera í
athugun en víst er að athyglisvert
verður að fylgjast með framþróun
þessara mála á næstu árum eða
jafnvel mánuðum.
Sigurbergur Björnsson,
Las Cruces
New Mexico.
£ „Fróöir menn segja, aö næstu 10 árin
muni veröa mjög varasöm fyrir iðnríkin.”