Dagblaðið - 16.10.1980, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 1980.
Kjallarinn
Sveinn Riínar
Hauksson
rán 17. júlí síðastliðinn, setja á lagg-
irnar herstjórn og annað þvíumiíkt.
Verkalýðsstéttin undir forystu
bólivískra námuverkamanna, sem
eru fjölmennasti hluti hennar, rís
gegn blóðugu ofbeldi fasistanna.
Hver urðu viðbrögðin?
Valdaránsstjórnin sigaði her og
lögreglu umsvifalaust á verkfalls-
menn. Beitt var stórskotaliði, skrið-
drekum og flugher gegn verkamönn-
um, sem leituðu lýðréttinda, og þeir
murkaðir niður hundruðum ef ekki
þúsundum saman. Mannréttinda-
samtökin Amnesty International
hafa birt skýrslur, þar sem lýst er
árásum fasistanna á fólk í námu-
mannabænum Caracoles.
Pólskir verkfallsmenn i Gdansk fagna ræðumanni á fundi sinum.
Valdbeiting
í Frakklandi
Lítum á annað dæmlð. 1 Frakk-
landi grípa sjómenn til verkfalls-
vopnsins til að ná fram kröfum
sinum. Viðbrögð rikisstjómarinnar
verða þau að beita skjótlega valdi og
senda herflota á vettvang til að brjóta
verkfallið á bak aftur. Beitt var
háþrýstidælum og táragasi.
Verkfallsaðgerð franskra sjó-
manna fólst í þeirri rökréttu aðgerð,
sem þeim var tiltæk: að loka höfnum
með skipum sínum. Valdbeiting ríkis-
stjórnarinnar verður á sinn hátt að
skoðast rökrétt, þegar litið er til þess
hvert er raunverulegt eðli rikis-
valdsins í auðvaldsþjóðfélagi, sem þó
neytendum sem bezta þjónustu í
smáu sem stóru, eins og vera ber.
Þá dundi yfir sú frétt að úthluta
ætti Hagkaupi lóð í Mjóddinni við
Breiðholt og var það samþykkt í
borgarstjórn Reykjavikur, þrátt fyrir
ítrekuð mótmæli Kaupmannasam-
taka íslands.
Hlutverk hverfisverzl-
unarinnar
Það verður að teljast eðlilegt að
kaupmönnum þyki að sér vegið
þegar stórmarkaður rís við innkeyrsl-
una á íbúðahverfi sem þeir hafa setzt
að í á áðurnefndum forsendum og
lagt metnað sinn í að þjóna.
Stórmarkaðir eru þannig byggðir
upp að þeir treysta á mikla og hraða
veltu, en til að ná henni lækka þeir ef
til vill nokkrar vörutegundir sem eru
í háum álagningarflokkum. Þeir veita
aftur á móti ekki hina daglegu þjón-
ustu sem er hverri fjölskyldu nauð-
synleg og er fólgin í afgreiðslu á litlu
magni við kjötborðið. Þar er oft um
að ræða 100—200 gr kjötfars eða
200—300 gr kjöthakk, sögun á kjöti
eftir óskum hvers og eins að
ógleymdu þvi mikilvæga hlutverki að
taka á móti barninu með miðann.
Vörurnar sem fólkið sækir daglega í
búðina sína eru gjarnan hinar svo-
kölluðu visitöluvörur, en það eru
aðallega landbúnaðarvörur sem eru í
lægsta álagningarflokki og til þess
Kjallarinn
Guðlaugur
Guðmundsson
notaðar að halda launum fólksins í
landinu niðri.
Hverfisverzlanirnar láta viðskipta-
vinum sínum meðal annars í té ofan-
greinda þjónustu sem þeir fá ekki í
stórverzluninni. Þar eru launaút-
gjöldin spöruð með því að hafa sem
minnsta beina þjónustu, enda gerist
það oft að fólk kemur með kjöt sem
það keypti í stóru mörkuðunum og
biður kaupmanninn sinn að saga það
niður.
Neytandinn hugsi sig
um
Það er full ástæða til að neyt-
andinn líti betur á heildarmyndina,
hugsi sig um áður en hann kaupir inn
og geri upp við sig hvað þjónar bezt
hagsmunum hans.
Kunnugir hafa sagt mér að það eigi
sér ekki hliðstæðu erlendis að stað-
setja stórmarkað i’ið inngangshlið
íbúðahverfis þar sem vel er séð fyrir
verzlunum. Þar eru þeir staðsettir á
opnum svæðum, jafnvel utan við eða
í úthverfum borga. í sumum borgum
erlendis hafa smábúðir hætt rekstri
sínum. Við það hefur lengst leiðin i
næstu matarbúð fyrir þá sem gera
innkaupin, sem er auðvitað ekki vel
séð á tímum síhækkandi bensínverðs.
Á þessum stöðum hafa risið háværar
kröfur urh að hið opinbera hlutist til
um að þessum búðum fjölgi aftur.
^ „Þaö verður aö teljast eðlilegt að kaup-
mönnum þyki að sér vegið þegar stór-
markaður rís við innkeyrsluna á íbúðahverfi
sem þeir hafa setzt að í... ”
óeðlilegra verðtilboða í jarðir í blekk-
ingarskyni. Það eru einu tilvikin, þar
sem lögin gera ráð fyrir að jarðir
verði metnar til verðs af mats-
nefndum. f öllum öðrum tilvikum
fær markaðurinn að ráða verðinu.
Nú hefur þessu ákvæði jarðalaga
aldrei verið beitt og setningin úr
leiðaranum sem vitnað er i hér að
framan er því ósönn.
Ég vil vekja athygli lesenda á
notkun Jónasar á orðinu uppgjafar-
bóndi. Maðurinn sem sí og æ klifar á
því að bændur séu of margir, telur
það þá uppgjöf að hætta búskap.
Það er auðvitað ekki meiri uppgjöf
að hætta búskap og hverfa til annars
starfs en það er að hætta blaða-
mennsku og fitja upp á einhverju
nýju.
A „Það er til dæmis auðvelt að sýna fram á
hve óhagkvæmt það var að bæta við einu
dagblaðinu enn fyrir 5 árum og miklu skyn-
samlegra væri að nota starfsfólkið við blaðið,
það er ritstjórann, blaðamennina, skrifstofu-
fólkið og aðra starfsmenn, tii einhverra arð-
bærra starfa, til dæmis í iðngörðum.”
Kjallarinn
r
OttarGeirsson
Dýrir þrælar
rselmngin er að ríkir menn í /5
eena hlf8' e'gnaSt landið-
a einnn Venð 'Ög’ Sem tak-
a eigna- og söJurétt bænda á
' "n. sem þeir vilja Josna við Þessi
mkvæmfr 3ð krÖfU bænda’ VWS
r E h ifurm,glldir markaðsv^TTkk
* matsnefndir tij^ð meta5 jarðir"!'bÚnaðarfl
ú^bændaábáifvirði^J^-
þrsit taiiehle7kuSrinntíhkeðafjÖtUrÍnn af mðrgum. í
■’ðar í erfiðu land^áSe™ t3ð tryggJa fram
í á að tryggja að hfwr^110,1 freðmý™be
^ sJeppi ekki á
Fækkun jarða
Annað dæmi um blekkingar og
villandi upplýsingar í leiðaraskrifum
Jónasar um landbúnaðarmál er að
finna í þessari sömu ritstjórnargrein,
þ.e. frá 9. september. Það er þannig:
„Jörðum á fslandi hefur fækkað tvö-
falt til þrefalt hægar en á Norður-
löndum.” Ekki er nákvæmnin það
mikil að tilgreint sé við hvaða tímabil
er miðað. Flestir munu álykta við
lestur setningarinnar og leiðarans í
heild, að átt sé við nokkur undan-
farin ár, kannski áratug eða svo. Og
við skulum þá kynna okkur, hvernig
þessi fullyrðing Jónasar stenst nánari
athugun.
Samkvæmt Nordisk Statistisk
ársbok 1977 fækkaði byggðum jörð-
um i Finnlandi um 15% á árabilinu
1969 til 1976 (úr 263.684 í 219.936), í
Svíþjóð fækkaði þeim um 19% (úr
162.155 í 130.954), í Danmörku var
fækkunin 15% (úr 142.314 í 120.791)
13
....
forðast dags daglega að sýna fasíska
ásjónuna.
Vonir í Póllandi
Skoðum loks þriðja dæmið, sem er
kannski markverðast og nýstárlegast.
Nýstárlegast fyrir það, hve verkföll
eru sjaldséð í svokölluðum jafnaðar-
ríkjum eða verkalýðsríkjum. Mark-
verðast fyrir það, hver viðbrögð vald-
hafa i Varsjá hafa orðið við kröfum
pólskra verkamanna um grundvallar-
breytingar til aukins lýðræðis í
landinu, sérí lagi að því er varðar
skipan verkalýðsmála.
Pólskur verkalýður hafði gert
ýmsar fleiri kröfur um meiri peninga
og brauð, og höfðu þær fengið
jákvæð viðbrögð valdhafa. En meiri
athygli vekur, að þegar verkamenn-
irnir i Gdansk setja fram kröfur sem
raska við rótum jafnaðarþjóðfélags-
ins (eins og valdamenn í flokknum
hafa skilgreint þau grundvallar-
atriði), þá er ekki gripið til valdbeit-
ingar. Að minnsta kosti ekki enn.
í stað þess að vald verkalýðsins sé
brotið á bak aftur með hervaldi og
annarri valdbeitingu, hriktir í stoðum
valdakerFtsins. Stór hluti rikis-
stjórnarinnar og miðstjórnarmanna í
flokknum neyðist til að segja af sér,
gengið er til samninga við verkfalls-
menn.
Vald verkalýðsins styrkist, vonir
um lýðræði og sósíalisma aukast.
Sameignarsinnar um allan heim
fylgjast náið með þróun mála i Pól-
landi, og vonir um lífvænlega
framtíð mannkyns eflast.
Sveinn Rúnar Hauksson,
læknir.

Hver maður getur til dæmis séð fyrir
sér að fyrir móður með ung börn er
það áhyggjuefni að næsta matvöru-
verzlun sé langar leiðir frá heimilinu.
Ég vil því beina þvi til neytenda að
skoða hug sinn í þessu máli og vera
vel vakandi fyrir því sem hér er á
ferðinni. Skiptið við ykkar kaup-
mann og veriö ófeimnir við að láta í
Ijósi við hann það sem ykkur kann að
þykja ábótavant. Með aukinni veltu
getur hann líka lækkað nokkrar
vörutegundir án þess að draga úr
þjónustunni og þannig mætist hagur
ykkar beggja í viðskiptunum.
Hagur hverra?
Það má svo vera íhugunarefni fyrir
borgarstjórn hvort sú ráðstöfun að
úthluta áðurnefndri lóð á þessum
stað sé raunverulega i þágu íbúa
hverfisins, þegar fyrirsjáanlegar
afleiðingar eru skoðaðar. Stórdraga
hlýtur úr þjónustu við þá þegar fram
líða stundir, ef fram fer sem horfir og
hverjir verða þá þolendur þessarar
ákvörðunar? Auðvitað íbúar Breið-
holtshverFis.
Guðlaiigiir Giiðmundsson
kaiipmaður.
og i Noregi var hún 21% (úr 121.663
í 96.290). Samkvæmt sömu heimild
fækkaði byggðum jörðum hér á landi
úr 5.800 í 4.000 eða um 31% á sama
tímabili.
Þetta kallar Jónas Kristjánsson
Dagblaðsritstjóri að jörðum á íslandi
fækki tvöfalt til þrefalt hægar en á
Norðurlöndum.
Best gæti ég trúað, að Jónas hafi
ekki haft hugmynd um það, hvernig
þróunin hefur orðið í byggðamálum
á Norðurlöndum. Þessi fullyrðing í
leiðaranum var bara nauðsynlegur
undanfari þess sem á eftir kemur, en
það er þessi setning: „Ef þróunin
hefði verið hin sama, væri rúmlega
2000 bændur á íslandi í stað 4000,
hæfilegur fjöldi.”
Hér skal ekki rætt um það hvað er
hæfilegur fjöldi bænda á íslandi. Um
það má endalaust deila. Ég vil aðeins
benda á að reikna má út, að flest allar
stéttir þjóðfélagsins eru of fjöl-
mennar. Það þarf bara að gefa sér
ákveðnar forsendur og svo má
reikna. Það er t.d. auðvelt að sýna
fram á hve óhagkvæmt það var að
bæta við einu dagblaðinu enn fyrir 5
árum, og miklu skynsamlegra væri
að nota starfsfólkið við blaðið, þ.e.
ritstjórann, blaðamennina, skrif-
stofufólkið og aðra starfsmenn, til
einhverra arðbærra starfa, t.d. í iðn-
görðum.
Óttar Geirsson
ráðunaiitiir.