Dagblaðið - 26.06.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ1981.
STEYPUSTYRKTAR-
STÁLVERKSMIÐJAN
BYGGIR EKKI
Á OPINBERRIVERND
Kjallarinn
Ritstjórnargreinar í Dagblaðinu
dagana. 1. og 11. júní sl. vöktu
furðu mína, en steypustyrktarstál-
verksmiðjan var meðal umfjöllunar-
efnaígreinunum.
í fyrri leiðaranum var rætt um of-
framleiðslu og ríkisvernd og í síðari
greininni var farið niðrandi orðum
um einn samstarfsmanna minna, sem
undirritaður hafði ánægjuna af að
starfa með að áætluninni um stál-
bræðsluna, sem gerð var í fyrra.
Fyrir utan hvað persónulega árásin
var ósönn og ósæmandi Dagblaðinu
var einkennilegt að lesa dylgjur um
að stálbræðslan gæti orðið eitt af
þeim fyrirtækjum, sem þurfa ríkis-
styrktan rekstur, og til að bæta gráu
ofan á svart hafði höfundur leiðar-
anna uppi efasemdir í garð stál-
bræðslumanna.
Þessi andi í ritstjórnargreinunum
er þeim mun furðulegri þegar tekið er
tillit til þess, að Dagblaðið hefur
verið mjög virkt við að benda á van-
kanta íslenskrar atvinnustarfsemi og
barist fyrir skynsamlegri uppbygg-
ingu nýrra greina. Auk þess hefur
blaðið stutt hlutafjársöfnun Stál-
félagsins hf. í leiðara og sýnt og
sannað, að blaðið einskorðar sig ekki
við gagnrýni, heldur styður virkar
aðgerðir til aukinnar fjölbreytni at-
vinnulífsins. Þarf því aðstandendur
Dagblaðsins ekki að undra, þótt
menn verði hissa og láti jafnvel eitt
og eitt orð fjúka, þegar þeir taka sér
Dagblaðið í hönd til lestrar og eiga
von á jákvæðri umfjöllun um gagn-
leg málefni, en fá í staðinn dylgjur og
efasemdir.
Bylting í
fjárfestingarmálum
Aðstandendum stálbræðslunnar er
stuðningur nauðsynlegur. Sú leið,
sem Stálfélagið hf. fer, boðar bylt-
ingu í fjárfestingarmálum atvinnu-
lífsins, þ.e.a.s öflun hlutafjár frá
öllum, sem vilja taka þátt í atvinnu-
uppbyggingu á þeirri forsendu, að
starfsemin skili eðlilegum efnahags-
legum afköstum og þar með arði til
hluthafa, sem af frjálsum vilja hafa
hætt fé sinu. Framtíð atvinnustarf-
seminnar í landinu er mjög undir því
komin, að aðilum eins og þeim Stál-
félagsmönnum megi takast og virðist
barátta þeirra í samræmi við stefnu
þá, sem komið hefur fram í Dag-
blaðinu.
Niðurstaðan af áætluninni, sem
gerð var í fyrra, var, að steypu-
styrktarstálverksmiðjan yrði arðbær,
jafnvel með því lága verði, sem verið
hefur á innflutningnum síðustu árin,
og að hún gæti fyllilega keppt við
innflutninginn. Þótt niðurstöðurnar
hafi verið jákvæðari en undirritaður
hafði átt von á, komu þær í sjálfu sér
ekki á óvart, sérstaklega vegna þess
að fjöldi lítilla stáliðjuvera er starf-
andi í heiminum, þar á meðal á
Vesturlöndum. Það er athyglisvert,
að litlu stáliðjuverin hafa ekki notið
sams konar styrktaraðgerða opin-
berra aðila og þau stóru. Til dæmis
hefur steypustyrktarstálverksmiðja
Quarnshammar í Sviþjóð ekki fengið
neinn ríkisstyrk meðan stóru fyrir-
tækin hafa fengið fúlgur og sænski
byggingaiðnaðurinn verið í lægð.
Þetta stafar m.a. af því að litlu stál-
iðjuverin eru sveigjanlegri og
einskorða sig við minni svæði og hafa
þvi minni dreifingarkostnað sem
verður mikilvægara eftir því sem
verðið á sjálfri vörunni fellur.
Friðrik Danfelsson
OfframleúBsla
á brotajárni
hérlendis
í sögu stáliðnaðarins hafa skipst á
offramleiðslutímabil og vöntunar-
timabil. Einmitt núna er eitt slíkt of-
framleiðsluástand erlendis þótt jafn-
vægi sé nú aftur í sjónmáli. Verðið á
steypustyrktarstálinu hér hefur þó
ekki verið lægra en svo síðustu árin
að íslensk framleiðsla hefði vel getað
staðið undir sér og keppt við inn-
flutninginn, sem hefur stundum verið
í meira en 30% lægra verði en í fram-
leiðslulandinu. í lok síðasta árs fengu
til dæmis islenskir innflytjendur
tonnið á að meðaltali 1.600 norskar
krónur meðan heildsalar í fram-
leiðslulandinu þurftu að greiða 2.200
A „Aftur á móti hefur aldrei veriö meinins-
^ in, að ríkið styrkti fyrirtækið með ein-
hvers konar niðurgreiðslum á taprekstri, enda
ekki von á taprekstri.”
norskar krónar eða meira fyrir
sama magn. Síðan kemur auðvitað
flutningskostnaður og fleira ofan á,
þannig að verðið til notenda hér er
meiraen tvöfalt verðið úti.
Það skal að vísu játað, að það er
sældarlíf að geta notið offramleiðslu
ríku landanna í kringum okkur án
þess að leggja mikið af mörkum, en
sú sæla er ekki eilíf eins og stálnot-
endur hafa fengið að reyna. Stál-
markaðurinn sveiflast upp og niður
og hefur gert það lengi, meira að
segja dyggustu viðskiptavinir stál-
framleiðendanna fá að kenna á
duttlungum markaðarins. Þarf ekki
að orðlengja það, að þegar verðið
nær toppnum verður ekki vandi fyrir
íslenska stálverksmiðju að keppa við
innflutninginn, ekki sist þegar tekið er
tillit til þess að lengi hefur verið of-
framleiðsla á brotajárni hérlendis.
Mikið af því, sem fallið hefur til,
hefur verið látið ryðga niður.
, Alþingi og ríkisstjórn hafa nú
ákveðið að ríkið taki þátt í stál-
bræðslunni, en þó sem minnihluta-
aðili þannig að fyrirtækið geti orðið
fyllilega sjálfstætt. Aftur á móti
hefur aldrei verið meiningin að ríkið
styrkti fyrirtækið með einhvers konar
niðurgreiðslum á taprekstri, enda
ekki von á taprekstri. í áætluninni
umræddu var þó gerður sá fyrirvari,
að viðskiptayfirvöld landsins gætu
þurft að grípa inn í, ef um yrði að
ræða verðfellingu (dumping)
erlendrá framleiðenda á íslenska
markaðnum. Hér er ekki um að ræða
ríkisvernd til að halda uppi óheil-
brigðum rekstri, heldur er skylda
stjórnvalda að koma í veg fyrir óheil-
brigða viðskiptahætti, hvort sem um
er að ræða stálbræðslu eða eitthvað
annað. Þeir aðilar, sem stunda slíkan
viðskiptamáta, gera það ekki vegna
góðsemi, heldur til að ná undir sig
markaðnum og hindra aðra að
komast inn á hann í þvi augnamiði að
sitja einir að hitunni og geta svo
hækkað verðið að vild, þegar þeir eru
orðnir sæmilega öruggir um sig.
Með þökk fyrir birtinguna.
Friðrik Daníelsson
efnaverkfræðingur
f blöðum nýverið var sagt frá aðal-
fundi KEA fyrir síðasta ár en þar
kom fram að matvöruverzlun félags-
ins var í fyrsta sinn í sögu þess rekin
með halla. Tapið var 26 milljónir,
eða 0,11% af veltunni sem var 22,5
milljarðar. Orsökin, stefna stjórn-
valda, er haft eftir framkvæmda-
stjóranum. Á aðalfundi SÍS sem
haldinn var i Bifröst kom fram að
fjöldi kaupfélaga er rekinnmeð tapi.
Sagt er að allar matvöruverzlanir
KRON séu reknar með tapi utan ein
eða tvær þær stærstu. Allt ber þama
að sama brunni.
Þetta á við um alla matvöruverzlun
í smásölu í landinu. Allur tilkostn-
aður hefur aukizt og margfaldazt og
það svo að til vandræða horfir.
Síðasta leiðrétting á álagningu fékkst
fyrir tveim árum, en nýlega fékkst að
endurmeta lager við ný innkaup.
Lokunartíminn
Ég sagði í fyrri grein minni að ég
ætlaði að fjalla um lokunarmálið og
af því það tengist svo mjög afkom-
unni, þá verður þetta nokkuð
blandað í þessari grein.
Nokkurt fjaðrafok hefur átt sér
stað undanfarið út af nýrri reglugerð
um opnunartíma/lokunartíma verzl-
ana í Reykjavík.
Reglugerðin var sett og samþykkt í
borgarstjóm þ. 15/1 sl. og útg. af
stjórnvöldum þ. 26/1 sl. og tók hún
þá gildi. Þar segir að óheimilt sé að
hafa verzlanir opnar (í Reykjavík) á
laugardögum frá 1. júní til 1. septem-
ber. í gildandi kjarasamningum við
launþega (VR) segir aftur á móti að
launþegum sé bannað að vinna á
laugardögum á tímabilinu frá 20.
júní til ágústloka. Ekki er víst að allir
hafi áttað sig á þessum mun. Kaup-
menn, þeir sem það gátu vegna verzl-
unarstærðarinnar, hafa sumir hverjir
haft verzlanir sínar opnar á þessum
tíma undanfarin ár. Nú er þetta
bannað, er brot á lögum. Ýmsir þess-
ara manna eru nú mjög óhressir með
þetta og benda á að opið sé í ná-
grannasveitarfélögum og þangað fari
fólk til innkaupa um helgar. Þeir
telja sig geta haft nokkuð upp úr
þessu með því að standa sjálfir. Það
er aftur á móti alveg vist að ef alls-
staðar væri opið þá borgaði þetta sig
ekki því það eru tiltölulega fáir nú-
orðið sem verzla á þessum tima og
þessi tími er mjög dýr verzluninni því
Lokunartími og
álagning
að öll laun eru greidd með helgidaga-
taxta. Skylda er að greiða fyrir 4 klst.
þó svo alUr viti að opnunartíminn sé
bara 3 klst. og þar af er dauður tími
fyrstu 2 klst.
Það er líka mjög útbreiddur mis-
skilningur hjá kaupmönnum, þegar
þeir segja að þeir geti þetta án
aðstoðar launþega, þeir standi þetta
með konunni. Þeir verða að greiða
sér laun líka og skattalögin hafa
undanfarið kveðið á um það að þeir
greiði sér þau laun sem þeir annars
hefðu fengið í sambærilegri vinnu hjá
öðrum (59. greinin).
Kaupmenn á Nesinu
Geir Andersen skrifaði 1 DB nýlega
um þetta og kallar þetta öfgafulla
öfugþróun. Ekki er það rétt hjá Geir
að það séu bara verzlanir í Rvk. sem
loki í tvo daga í viku. Verzlanir á
Reykjavíkursvæðinu eru hvergi
opnar á laugardögum og sunnu-
dögum nema á Seltjarnarnesi og i
Mosfellssveit. Annarsstaðar er lokað
og raunar held ég að víðast hvar á'
landinu sé lokað þessa tvo daga og
það jafnvel á veturna líka.
Athygli vekur að ekki hafa aðrir
kaupmenn í Mosfsv. og á Seltn. en
matvörukaupmenn opið. Öðrum
dettur þetta ekki í hug og engum
dettur í hug að gagnrýna það heldur.
Á Akranesi t.d.held égaðallar verzl-
anir hafi haft lokað þessa tvo daga í
Kjallarinn
Ólafur Björnsson
' mörg ár og þar dettur engum í hug að
breyta þessu eða gagnrýna.
Geir Andersen segir í sinni grein,
„ekki hefur heyrzt að vörur séu dýr-
ari á Nesinu en annars staðar”. Þetta
er alveg rétt. Athugum þetta nánar.
Þessi setning er gott innlegg í þetta
mál. Ætli fólk viti það að kaup-
maðurinn á Nesinu fær töluvert
meira fyrir það að selja smjörstykkið
heldur en sá í Reykjavík. Hvernig má
það vera? Jú, það er vegna þess að sá
á Nesinu þarf ekki að greiða nema
A „Hér er saumað svo að verzluninni, og
W kannski ekki hvað sízt hér í Reykjavík,
að það er bara ekki hægt að láta í té þessa, í
rauninni sjálfsögðu, þjónustu.”
0,5% í aðstöðugjald af veltunni
þegar kolleganum í Rvk. er gert að
greiða 1,3%. Þetta er lítið dæmi um
það ranglæti sem verzlunin þarf að
búa við og þá sérstaklega matvöru-
verzlunin, og bara þetta bætir að-
stöðumun þeirra á Nesinu töluvert
því að þetta á auðvitað ekki bara við
um smjörstk. heldur um alla veltu
matvöruverzlunarinnar. Þarna erum
við komin að kjarna málsins. Verð-
lagsráð hefur samþykkt að álagning
skuli vera frjáls þar sem næg sam-
keppni sé fyrir hendi og það hlýtur að
eiga við um matvörudreifmgu á
Reykjavíkursvæðinu, en þetta hefur
ekki ennþá hlotið samþykki ríkis-
stjómarinnar. Það er skoðun mín að
um leið og þetta gengur í gildi, þá eigi
að fella úr gildi allar hömlur um lok-
unartimann.
Saumað að verzlun
G.A. segir „hvernig geta verzlanir í
öðrum löndum veitt þessa þjón-
ustu?” og vitnar t.d. til Bandaríkj-
anna. Þetta er rétt. í lítilli borg á
stærð við Rvk. í Washingtonríki á
vesturstrðnd Bandaríkjanna, þar sem
ég þekki vel til, eru 10 matvöruverzl-
anir, allar stórar (í Rvk. eru þær á
annað hundrað í allt) og eru þær
opnar frá 8 f.h. til 10 e.h., sunnud. 10
f.h. til 8 e.h. og meira að segja ein er
opin allan sólarhringinn. Þarna er
allsstaðar vaktafyrirkomulag. En þar
er frjáls álagning. Fyrirtæki sýna
ágóða og þess vegna geta þau veitt
þessa þjónustu. Þarna er ekki
stunduð núllstefna af stjórnvöldum
eins og hér. Hér er saumað svo að
verzluninni, og kannski ekki hvað
sízt hér í Reykjavík, að það er bara
ekki hægt að láta í té þessa, í raun-
inni sjálfsögöu, þjónustu. Ég gat lítil-
lega um aðstöðumuninn á Nesinu og í
Rvk. Ekki dugði það heldur sam-
vinnufélögunum, sá gífurlegi að-
stöðumunur sem þau hafa í sköttum
umfram einkaverzlunina. Ekki
spurði G.A., af hverju KRON-búð-
irnar væru ekki opnar á laugar-
dögum, þetta eru þó verzlanir fólks-
ins. Sannleikurinn er sá að hvorki
KRON né heldur kaupmaðurinn á
horninu eiga frystihús í Hrísey sem
gekkvelásíðastaári.
Svona má lengi telja. Ef betur er
búið að verzluninni þá er hægt að
veita betri þjónustu. Það er svo aftur
annað mál sem kannski Geir Ander-
sen veit ekki um. En af því að hann
talar um „tvenns konar veðurfar á
íslandi, annars vegar langan og
dimman vetur með heimskautaveður-
fari og hins vegar bjart og nokkurp
veginn viðsættanlegt sumar” og ,,þá
þyki það heilög skylda að allt við-
skiptalíf leggist niður”, þá má það
vel koma hér fram að það er allt
annað en auðvelt að fá fólk til þess að
vinna um helgar yfir sumarið eða
fram eftir á kvöldin. Helzt vildi fólk
hætta fyrr að degi til, t.d. kl. 5 en
ekki kl. 7 eins og í matvöruverzlunum
(og seinna á föstudögum) einmitt
vegna þessa atriðis sem G.A. bendir
svo réttilega á. Þess vegna er þetta
kannski séríslenzkt fyrirbæri sem við
verðum alltaf að búa við.
Að lokum þetta, hvað varðar lok-
unarmálið: Þegar viðræður stóðu
milli Seltjamarneskaupstaðar og
Reykjavíkurborgar um ný landamörk
o. fl. ritaði bæjarstjórinn á Sel-
tjarnarnesi, Sigurgeir Sigurðsson,
borgaryfirvöldum í Rvk. bréf, dag-
sett 20. febrúar 1976, en í því bréfi
segir meðal annars: „Jafnfrámt mun
bæjarstjórn tryggja að innan bæjar-
marka Seltjarnarness gildi ekki rýmri
afgreiðslutími verzlana en í gildi er í
Reykjavík hverju sinni”. Var þetta
ekki eitt atriðið sem lá til grundvallar
þegar þessir samningar voru gerðir?
Hvar var þetta bréf um það leyti? Vill
nú ekki Dagblaðið komast eftir því
og kannski birta það?
i Að síðustu þetta. Kaupmaðurinn á
horninu mun standa örlítið lengur, í
þeirri von að leiðrétting nái fram að
ganga, því að mjög margir væru illa á
vegi staddir ef þessi starfsemi legðist
af.
Ólafur Björnsson,
formaður Félags
matvörukaupmanna.