Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 17.01.1965, Blaðsíða 6

MERKUR SAGXAMAÐUR
Sitthvað skemimtilegt og
merkilegt hefur komið fram í
sovézkum bókmeimtum á síð-
ustu árum. Sögur Aksjonofs
og Kazakofs, kvæði Voskress-
enskis og Matéévu. Þó hafa
einna mesta athygli vakið
sjálfsævisögur tveggja höf-
unda, sem báðir eru komnir
á áttræðisaldur. Axmar er Ilja
Erenbúrg. Hinn er ekki eins
þekktur erlendis, en hefur um
áratuga skeið no’tið mikilla
vinsælda heimafyrir — hann
heitir Konstantín Pástovskí,
fæddur 1892. Hann hefur þeg-
ar skrfiað sex „bækur" ævi-
sögu sinnar: í Rússlandi hafa
menn alltaf skrifað langar
bækur og skrifa enn, og eng-
inn heyrist kvarta um að ekki
gefist timi til að lesa þær.
Pástovskí á langa og
merkilega reynslu að baki
sér. Hann lærði við háskólana
í Moskvu og Kíef, var verka-
maður, strætisvagnastjóri,
sjómaður og guð má vita
hvað. Hann birti sínar fyrstu
sögur árið 1911, en hefur
helgað sig ritstörfum ein-
göngu frá 1926. Verk hans
eru fleiri orðin en hér verði
upp talin — en þeim er
gefin sú einkunn að í þeim
sameinist rómantísk tilfinning
og raunsæjar lýsingar á ýms-
um sviðum rússnesks veru-
leika. Þessi aldni, ljúfmann-
legi sagnamaður á sér sívax-
andi aðdáendahóp heimafyrir,
sem fyrr segir — það er mjög
líklegt að hann og verk hans
beri á góma hvar sem rúss-
neskt æskufólk kemur saman
með skáldlegu hugarfari.
Pástovskí hefur og haft þá
sérstöðu meðal sovézkra höf-
unda sinnar kynslóðar, að
hann Iét Stalín alveg afskipta-
lausan meðan sá gamli var og
hét, tók ekki neinn þátt í
þeim mikla bumbuslætti sem
hafður var fyrir þeim manni.
Þessi sérstaða Pástovskíg hef-
ur ekki hvað sízt orðið til að
vekja athygli erlendra manna
á honum.
Fyrir skömmu kom fyrsta
bindi ejálfsævisögu hans út í
Englandi og hlaut ákaflega
góða dóma, og varð sumum
fitdómurum tilefni til að velta
því fyrir sér, hvers vegna
,rússnesk ævisagnaritun sé hin
bezta í heirni". Pástovskí var
boðið til Englands í sambandi
við útkomu bókarinnar, og
lögðu blaðamenn þar fyrir
hann ýmsar snörur og höfðu
einkum áhuga á tveim at-
riðum: hvernig hægt var að
skrifa „sannar“ bækur með-
an Stalín var og hét, og
hvernig hægt sé að kenna
verðandi rithöfundum að
skrifa, en Pástovskí var ein-
mitt um allmörg ár kennari
við Gorkí-bókmenntaskólann
þar sem skáld og rithöfundar
nema fag sitt.
STRIKIÐ <JT
SNJALLYRÐIN
Pástovskí fórust orð á þá
leið, að það væri í raun og
veru ekki hægt að kenna
mönnum að skrifa, þeir gætu
aldrei orðið höfundar ef þeir
hefðu ekki hæfileika til. En
þeir sem kæmu á bókmennta-
háskólann hefðu þurft að
leggja fram verk sem sönn-
uðu að einhver neisti leyndist
með þeim. Hins vegar skorti
þetta unga fólk reynslu og
þekkingu. Það fær almenna
þekkingu í fyrirlestrum en
auk þess eru þar námsflokk-
ar — tíu til fimmtán stúd-
entar ganga til ákveðins
þekkts rithöfundar eða Ijóð-
skálds, sem fylgist svo með
þeim allan námstímann.
Nefnum starf mitt til dæm-
is. Einhver les sögu sem hann
hefur skrifað. Hún er rædd.
Kannske sátum við fjórar eða
fimm stundir yfir sögunni Við
fórum yfir hverja setningu.
Við köstuðum burt óþarfa
orðarusli, sem alltaf var nóg
af. Við athuguðum þær mynd-
ir, sem höfundurinn bregður
upp — voru þær komnar frá
höfundinum sjálfum, eða
hafði hann sótt þær I verk
annarra manna. Eða tökum
til dæmis lýsingarorðin. Ung-
ir höfundar hafa það gjarnan
fyrir-sig að hrúga upp kynstr-
um af lýsingarorðum. Ég
mælti með því við þá að þeir
notuðu ekki nema eitt í einu,
að minnsta kosti ekki í byrj-
un. Það er ómögulegt að raða
upp fjónim í einu, þrjú eru
slæm, það er hægt að þola
tvö, en það er bezt að kom-
ast af með eitt. Aðeins snill-
ingur hefur efni á að nota
fleiri en tvö. Tolstoj segir til
dæmis á einum stað: „Hljóð-
ur, grár, heitur dagur" — þú
verður að geta staðið undir
slíku. Þú verður að henda
burt ónauðsynlegum orðum
miskunnarlaust. Ég sagði
nemendum mínum, að þeir
Einn virtasti höfundur Rússa, Konstantín Pástovskí, segir frá uppeldi ungra
rithöfunda í landi sínu og frá viðureign skálds við sannleikann á myrkum
tímum og björtum.
18 — SUNNUDAGUR