Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 26.09.1965, Blaðsíða 5

LOÐNA
Eftir Magnús
Jóhannsson frá Hafnarnesi
og svo blessaður elsku þorsk-
urinn — „um þiljur flæðir
þorskur grár hið þráða íslands
guU . .
— Komst þú ekki líka á
sjó?
— Jú, ég hef komið á sjó,
þótt ég telji mig ekki sjómann,
en ég hef róið með ágætis
sjómönnum og formönnum,
eins og t.d. Einari Helgasyni
frá Klöpp á Miðnesi, harðdug-
legum manni, Þorvaldi f Mið-
húsum, afbragðs sjómanni og
fiskimanni, Oddi í Presthúsum,
ágætum manni til sjós og
lands, og svo en ekki sízt skal
Halldór í Vörum nefndur, en
hann er alþekktur bæði sem
formaður og útgerðarmaður og
hefur einhvern mesta kost sem
ég tel á einum manni, að hann
er mikill dýravinur, og er
sama hvort í hlut á kisa, hest-
urinn eða hundurinn. Og svo
að lokum með hinum nafn-
kunna Guðmundi á Rafnkels-
stöðum; það var á sex manna
fari og gekk samt vel, og hef
ég allt hið bezta frá því að
segja.
Okkur fannst við fá gott
griðland þarna. Bjó þar í 16
ár, vann fyrir hina og aðra,
gerði allt fyrir alla eins og ég
gat. Þarna hafði ég líka bú,
átti 7 hesta —
— Bíddu við! Hvað í ósköp-
unum gerðir þú við 7 hesta í
Garðinum?!
— Ég notaði þá til að
plægja garðana og aka skít
fvrir frúrnar. Svo átti ég 7
kýr. Tuddinn hét Geysir —
— Er það hann sem þú sit-
ur á, þarna á myndinni?
— Já.
— Hvernig fórstu að temja
hann?
— Ég hafði hann fyrst með
hesti og batt tauminn á tudda
við aktygin og rak svo á eftir
ef þurfti. Eftir nokkurn tíma
gat ég teymt hann við hlið
á hesti. Svo datt mér í hug
hvernig hann brigðist við ef
ég færi á bak honum. Hann
var eins og bezti hestur, ég
hefði getað riðið honum út
í sjóinn. Hann var alveg sér-
stök skepna. Einu sinni sendi
ég mann eftir tudda upp á tún
og tók sá í horn honum, en
tudda þótti við hann fyrir og
hrinti honum svo hann féll.
Ég hljóp af stað, dauðhrædd-
ur um manninn og kallaði til
tudda og labbaði hann þá út
í horn á girðingunni. Hotium
var illa við skegg á mönnum.
Einu sinni kom mjög skeggjað-
ur bóndi með beljtf, en tuddi
leit ekki við beljunni fyrr en
hann hafði rekið skeggmann-
lnn í burtu!
Hann var felldur 3ja og
hálfs árs. Ég gat ekki horft á
hann skotinn og felldi tár þeg-
ar ég heyrði skotið.
— Og þið bjugguð í Garði
I 16 ár . . . .
— Já, við eignuðumst þarna
V börn, áður en könan mín
dó . . . . tvö elztu börnin og
hið yngsta dóu.
Þá stóð ég uppi með 11
börn.
— Og hvernig fórstu að?
— Tengdamóðir mín var hjá
mér — og svo fékk ég ráðs-
konu. Fjögur börnin fóru til
ágætis fólks, 7 voru hjá mér.
Svo einn vorlangan dag
verður einn drengurinn minn,
8 ára, veikur, og það er sótt-
ur læknir. Þetta reyndist
brjósthimnubólga og hann var
fluttur í Hafnarfjarðarspítala
— og okkur er öllum skipað
að koma í gegnumlýsingu. Sr.
Eiríkur á Útskálum kom til
mín og sagði: ég ætla að fara
inneftir með ykkur á morgun.
Svo lendum við í Templara-
sundi og í genglýsingartækin
hjá Ólafi Hjaltested. Þegar
kom að mér rak hann upp óp:
Þú verður að fara upp á
„hæli“ strax á morgun. Krakk-
arnir voru ekki berklaveikir.
— Þetta hefur ekki litið vel
út hjá þér.
— Náttúrlega brá mér í brún
við að þurfa að fara frá börn-
unum og búinu, en hér tjáði
ekki að deila við dómarann.
. . . . Ég bað fólkið fyrir
börnin og heimilið, . . . kvaddi
. . . og hélt af stað til Vífils-
staða daginn eftir. . . Ekki
með krónu í vasanum..........
Gekk upp afleggjarann ein-
samall . . . með kápuna á
herðunum . . . Stíg inn á Víf-
ilsstöðum og tilkynni komu
mína.
Ég þekkti Vífilsstaði, hafði
ekið hingað bæði kolum, sem-
enti, möl og timbri. Meðan ég
var í flutningunum flutti ég
kol hingað á Hælið á haustin
og allt efni í húsið hans Helga
Ingvarssonar. Já, maður á
mörg spor milli Vifilsstaða og
Reykjavíkur, gekk alltaf með
hestunum aðra leiðina, fór
tvær ferðir annan daginn en
eina hinn.
Ég varð feginn af því ég
þekkti staðinn að góðu. Ég
held að þeir hafi verið fegnir
líka! yfir að hafa handsamáð
þennan skelfilega ofboðslega
berklaveika mann því vit-
anlega gat ég drepið fjölda
manns með smiti, án þess að
hafa hugmynd um það sjálfur.
Helgi Ingvarsson skellir upp
aukarúmi fyrir mig, því al-
staðar var yfirfullt — þetta
var á fyrstu árum S.Í.B.S. Svo
sofna ég. Var alveg hitalaus
— hafði aldrei fengið hita.
Vakna . . . drekk og et eins
og aðrir menn. Er hljóður og
hógvær. Valcna að morgni til
að eta minn haframjölsgraut.
Læknir kemur á stofugang
og segir mér að „mæta“ — ég
vissi nú varla hvað það var,
auminginn, en það lærðist
fljótt. Ég „mætti“ svo, þeir
hlusta mig, slcoða og horfa á
mig — og ég á þá, jájá, þeir
gegnumlýsa mig, taka hráka-
Framhald á bls. 237.
Við vorum ræstir út á rúnt-
inum.
Það var sunnudagiur og eng-
inn átti sér ills von.
Loðnan var komin,
Menn urðu ókvæða við, hót-
uðu fylliríi og höfðu allt á
hornum sér.
Nú yrði beitt framá ræs.
Þannig myndi það ganga til
hálfan mánuð, reikað um á
daginn, beitt á nóttunni unz
netin kæmu, þetta eilifa hel-
vitis grjótkast, engar stelpur,
ekkert vín. þorskur.
Fari það norður og niður.
Ekkert þras, beita.
Það var landformaðurinn.
Við beitum ekkert.
Þið um það.
Við reikuðum nokkra stund
um götuna meðan skapið var
að kólna, síðan heim í bragg-
ann og í gallann, loðnan beið.
Maður fann lyktina af henni,
þennan sérkennilega, súra
daun, sem fuglinn finnur í
margra mílna fjarlægð og
flýgur hlakkandi mót, því þetta
er ilmur í hans nefi.
Beitugallinn er stífur af
brækju.
Hann gæti hæglega staðið
einn ef honum væri stillt upp.
Bara hann gætl beitt sjálf-
ur, maður þyrfti ekki annað
en horfa á hann ryðja niðrí
dallana, sagði einn.
Horfa áann! sagði annar.
Ætli maður léti hann ekki um
draslið, skvera sér á ball?
Svo er arkað af stað.
Gatan glymur af fótataki
reiðra beitumanna.
Loðnan beið í stömpum fyr-
ir utan króna.
Það glitraði á hana eins og
sllfur.
Þeir eru byrjaðir að næla á
í næstu þró.
Háværar raddir kastast út f
portið blandnar ruddalegri
músík.
Beituþróin er fúl eins og
grafhvelfing.
I einu horninu krokir ofn-
ræksni og keðjureykir.
Helvíti að eiga ekkl két-
læri til að hengja upp, segir
landformaðurinn og Iítur bíld-
óttur í framan upp úr viður-
eigninnl við ofninn. Þetta er
fyrirtaks reykhús.
Hvernig er þykka lærið á-
enni, sem þú varst að nudda
þér upp við í nótt? spurði
einn strákanna.
Fínt, drengur minn, svaraði
landformaðurinn. Lungamjúkt
og fínt.
Síðan er byrjað að næla á.
Menn eru þöglir og með
hund f sér fyrsta kastið, en
mildast þegar líður á.
Formaðurinn kemur í króna.
Hann er sparibúinn og bölv-
ar loðnunni.
Þetta helvíti gerir altt vit-
laust, segir hann, tekur hæng
upp úr bala og mer milll fingi-a
sér. Réttast hef-ði verið að taka
netin.
Hvað vilbu mikið? spyr
landformaðurinn. Sextíu, sjötíu
dalla?
Ætli verði ekki andskotans
nóg að fá fjörutíu, segir hann.
Þessi skratti er vaðinn yftr allt.
Síðan fer hann.
Það verður ekki langt í net-
in, segir einn. Nolckrlr dagar
og síðan farið að steina nlður.
Fari þau í kol og salt, segir
annar.
Hirrir þegja.
Og silfrinu er raðað í bai-
ana.
Stundum gefur þetba siifur ef
sér gutl.
Þá er gaman að lifa.
Þá hugsar enginn um séne-
ver og stelpur.
Og ofninn keðjureykir í
horninu.
Róðrartíminn er klukkan tvö.
Þeir koma klukkustundu fyrr
sjómennirnir með kallinn í
fararbroddi.
Þá eru það dallarnir, piltar.
Hann er úlpuklæddur með
róna sjóvettlinga á höndun-
um og dálítið dimmur { and-
liti og röddu.
Úti er norðanþræsingur og
peningalyktina leggur yfir bæ-
inn úr fiskimjölsverksmiðjunni.
Daga og næbur mylur hún gull-
ið milli tanna sinna, hrækir
úrganginum út í loftið eins og
brjálað skrímsli.
Döllunum er fleygt upp á bíl.
Það er mikill ymur f nótt-
inni.
AÚstaðar eru menn með
dalia á bílum og ljósin á bát-
unum við bryggjurnar. Véiarn-
ar hlaupa í gang og það er
skipt áfram, bakkað, kaliað,
bölvað og hlegið.
Nokkrar stelpur f þröngum
buxum, eru enn á stját.
Þær trana sér fram á
bryggjuþramirnar með hlátur f
aiugum.
Ljósrákirnar frá fiskiðjuver
unum teygja sig út í höfnina
og himininn er blár og skír
með dimmrauðum blæ £ suð-
vestri.
Einhverstaðar f nóttinnf
heyrist söngur ölvaðs manns
og brobhljóð í pyttlu. sem
fleygt er í vegg.
Döllunum er vippað um
borð.
Kallinn tekur sér stöðu i
brúnni, rekur höfuðið út um
glugga.
Gef ykkur kail klukkan tíu.
Sleppal
SUNNUDAGUR — 233