Alþýðublaðið - 20.12.1921, Blaðsíða 1

ýðublaðið
1921
Þriðjudaginn 20. desember.
293 tölnbl,
fjárhipkreppatL
1.
Gengisprédikanir þær, sera 2—3
verzlunarmenn hafa nú undanfarið
"birt i blöðunum, fara sokkuð fyrir
ofan garð og neðan hjá öllum
almenningi, vegna þess að deilan
stendur hjá þeim aðallega um
hvott skuli skrá opinberlega sér-
staka íslenzka krónu gagnvart
danskri eða ekki. Þetta er ekkert
aðalatriði í öllu fjárhagsmálinu.
Skráningin ein mundi engin mein
ilækna og síður en svö, né 'he'ldur
mundi íást lækning á ástandinu
með því eÍEu að halda áfram
sins og nú gengur. Rætur þessa
máls Ifggja dýpra og lækning
fæst ekki, ef alt er Iátið reka á
reiðanura.
Fjárhagskreppa okkar í-!endínga
er ekki neitt einsdæmi, faeldur er
að miklu leyti hin sama, sem
gengur um allan heimicn og er
bein afleiðing heims'ityrjaldarinnar
og kúgunarákvæða Versalaíriðsins,
aem gerðu ómögulegt afturhvarf
verkaskiftingar og viðskifta þjóð
anaa í hinn foraa faryeg, sem
þau höfðu runnið um fyrir stríðið.
Við íslendingar eigum einnig
samleið í því méð öðrum þjóðum
að sjálfur mælikvarði verðmæt-
anna, gjaldeyririnn eða peningarnr,
er ekki lengur stöðugir í verði
inaanlahds, né heldur höfum við
•fremur en aðrar þjóðir nelnn fast-
ákveðinn verðmæli og gsngeyri
í miililandaviðskifíum. Gullið er
horfið úr sögunni sem undirstaða
pemng&nna og annar verðmælir
hefir ekki komið í staðion, At
vinnuvegimir hljóta að byggjast
á sandi þar sem peaiingagiidið er
á hverfanda hveii. Um fuilkomna
-endurreisn atvkmuvega íslendinga
og afnám fjárhagskreppunnar getur
því ekki verið um að ræða, fyr
en heimurinn í. kringum okkur
færist í samt lag með endurskoðun
friðarsamninganna og á kemst
¦alheimsgjaldmiðill aftur, en slíkt
verður ekki nema með forustu
Englands og Bandaríkjanna.
A^tur á móti eigum við a'fl geta
ráðið því, að Ijárhagur okkar
standi ekki ver heldur en þörf er
á eftir ástæðum, og getum leið
rétt þá gaila, sem aðsrltega, má
kenna sjáifsk-p&rvítum um. —
Gengið, verðið á gjaldeyri hverrar
þjóðar, sýn!r nokkurn veginn
hvernig hún stendur fjárhagslega
í samanburði við aðrar þjóðir.
Gengi ístenzku krónuisnar, sem
léngi var hið sama og dönsku
krónunnar, hefir nú í 2—3 ár farið
lækkandi sam'anborið við hana,
og hefir það gert vart við sig
eneð örðugleikum á yfirfærzlum
fjárhæða til útlanda, sérstaklega
Danmerkur, því að bankarnir hafa,
hs>ldíð sama gengi á danskri og
íslenzkri krónu, og enn fremur á
því, að annar érlendur gjaldéyrir
en dönsk króns. hefir verið seidur
hér miklu hærra en í Dacmörku.
Nú í ár hefir dönsk króna gengið
kaupum og sölum manna í milli
10—30°/o hssrrá verði en íslenzk.
— Ástæðurnar til hins lækkandi
geagis ís!en?krar krónu, er hinn
örðugi fjérhagur þjóðatinnar, en
hann ststfar af ofmikilii seðlaút-
gáfu á stríðstímunum af hendi
ísiandsbanka, sem hleypt hefir of
vexti i vafasöm fytirtæki, er aldrei
gátu svarað kostnaði, og oflitlum
útflutningsverðmætum í saman
burði við innflutningihn, en þettá
stafar aðallega af stórfeldum halla
sem orðið hefir á flestum útflutn'
ingsvörum, sérstakleg« fiski óg
sild, vegna auðvaldsfyrirkomulags
á atvinnuvegutmtn, stjórnleysi þess
og sasnfceppai i stað skipuiags og
Etii.tuka. Skuldir þjóðarinnar úti
á við munu nú nema alt að 40
mílj. kr. og ætla má að 15—20
töiij. kr. séu þegar fallnar í gjald
dsga og h«fi því áhrif á gengið.
Tílsvarandi útleodu skuldunum
sitja innnnlands verzlanír, útgerðir
og almenningur i skuldasúpunni,
án þess að eiga verðmæti til
lúkningar skuldunum og enginn
möguleiki er fyrír margt þessara
manna ti! þess að losna nokk-
urntíma úr skuldunum. Þetta or-
sakar aftur getuleysi og viljaleysi
til að reka áfram atvinnufyrir-
tækin, því að til þess að starfa
þuría œean að hafa von um á-
rangur. Atvinnuvegirnir Hggja í
kalda koR og atvinnuleysið þjáir
verkalýðinn til lands og sjávar.
Framleiðsian er ýmist stöðvuð
eða er rekin með sffeldum halfa.
Verzlunin er fyrst og frernst af
þessum á&tæðum bygð á sandi,
en þar við bætnst yfirfærsluörð
ugíelkarnir og síðast eh ekki sízt
gengisbreytlngarnar, sem gera
verzlunina og þar méð aðra at-
vinnnvegi að leiksoppi syekúlanta,
aðallega útlendinga. Gengisbreyt-
ingarnar hnfa i för með sér mis-
skiftingu þjóðarteknanna milli
stéttanna og gerir alla vinnu að
lottéríi, Það sem liggiir fyrir oss
íslendingum að ráða fram úr er •
aðailega, hvernig er hægt að koma
verzluhinni og framleiðslunni á
hellbrigðari grundvöil. Við getum
ekki losað þjóð okkar undan á-
hrifum strfðsins, en við getum
sniðið okkur stakk eft^r vexti.
Frh.
Héðinn Valditnarsson
Sanskir binðinðlsnenn
og 3slanð.
Khöfn, 17. des.
Sambandsfélag danskra bind-
indisfélaga hnfir sent út hvatn-
ingarbréf þess efnis, að skora á
menn að neita að kaupa spánskar
vörur, til þess með því að styðja
íslendinga gegn Spánverjum
Lætur „Afholdsdagblaðet" fylgja
bréfinu mjög hvassorða grein, en
físít önnur [auð^valdsjblöð vilja
ieiða þetta bjá Dönum og segja
að þetta varði eingöngu Spán og
ísiand, og ekki sé hægt að segja
að annað landið frekar en hitt
ráðist á kjálfsákvörðunauéttinn(I)