Alþýðublaðið - 20.12.1921, Síða 1

Alþýðublaðið
-Uohlv.u-—» mmmmmm
1921
Jjirhigskreppan.
I.
Gengisprédikanir þær, sena 2—3
verzlunarmenn hafa nú undanfarið
birt ( blöðunum, fara nokkuð fyrir
ofan garð og neðan hjá öllum
almenningi, vegna þess að deilan
stendur hjá þeim aðailega um
hvort skuli skrá opinberlega sér-
staka íslenzka krónu gagnvart
daaskri eða ekki. Þetta er ekkert
aðalatriði í öllu fjárhsgsmálinu.
Skráningin ein mundi engin mein
lækna og síður en svo, né heldur
mundi fást iækning á ástandinu
með því einu að halda áfram
eins og bú gengur. Rætur þessa
máis iiggja dýpra og iækning
fæst ekki, ef alt er látið reka á
reiðanum.
Fjárhagskreppa okkar íslendinga
er ekki neitt einsdæmi, heldur er
að miklu I-.yti hin sama, sem
gengur um allan heimirn og er
bein afleiðirtg heimsstyrjaldarinnar
og kúgunarákvæða Versalafriðsins,
sem gerðu ómögulegt afturhvarf
verkaskiftingar og viðskifta þjóð
anaa í hinn forna ferveg, sem
þau höfðu runnið um fyrtr strlðið.
Við íslendingar eigum einnig
samleið ( því með öðrum þjóðum
að sjálfur mælikvarði verðmæt-
anna, gjaldcyririnn eða peningarnr,
er ekki lertgur stöðugir i verði
innanlands, né heldur höfum við
fremur en -aðrar þjóðir nelnn fast-
ákveðinn verðmæli og gangeyri
í miHilandaviðskiftum. Gulhð er
horfið úr sögunni sem undirstaða
pertinganna og annzr verðmælir
hefir ekki komið í staðian. At
virmuvegirnir hljóta að byggjast
á sandi þar sem peningagildið er
á hverfanda hveli. Um fullkomna
eadurreisn atvinnuvega íslendinga
og afnám fjárhagskreppunnar getur
því ekki veiið um að ræða, fyr
en heimurinn í kringum okkur
færist í samt lag með endurskoðun
íriðarsamningatma og á kemst
alheimsgjaidmiðill aftur, en slikt
Þriðjudaginn 20. desember.
293 töiubi.
verður ekki nema með forustu
Englands og Bandarikjanna.
A'tur á móti eigum við að geta
ráðið þv(t að fjárhagur okkar
standi ekki ver heldur en þörf er
á eftir ástæðum, og getum leið
rétt þá gatla, sem aðallega má
kenna sjálfsk.parvítutn um. —
Gengið, verðið á gjaldeyri hverrar
þjóðar, sýnir nokkurn veginn
hvernig hún steadur fjárhagslega
I samanburði við sðrsr þjóðir.
Gengi (sfenzku krónunnar, sem
lengi var hið sama og dönsku
krónunnar, hefir nú f 2—3 ár farið
iækkandi samianborið við hana,
og hefir það gert vart við sfg
tneO örðugleikum á yfirfærzlum
fjárhæða til útlanda, sérstaklega
Danmerkur, þvf að bankarnir hafa
haldið sama gengi á danskri og
íslenzkri krónu, og enn fremur á
þvf, að annar erlendur gjaldeyrir
en dönsk króna hefir verið seldur
hér miklu hærra en f Danmörku.
Nú f ár hefir dönsk króna gengið
kauputn og sölum manna í milli
10—30°/o hsarra verði en íslenzk.
— Ástæðurnar til hins lækkandi
geagis ís!en?krar krónu, er hinn
örðugi fjérhagur þjóðaiianar, en
hann stafav af olmikilii seðlaút-
gáfu á stríðstímunum af hendi
íslandsbanka, sem hleypt hefir of
vexti i vafasöm fyrirtæki, er aldrei
gátu svarað kostnaði, og oflitium
útflutaingsverðmætum i saœan
burði við innflutninginn, en þetta
stafar aðallega af stórfeldum halla
sem orðið hefir á flestum úiflutn
ingsvörum, sérstakleg-. fiski óg
sild, vegna auðvaldsfyrirkomulags
á atvinnuvegunum, stjórnleysi þess
og sainkeppai í stað skipuiags og
saa.tiika. Skuldir þjóðarinnar úti
á við munu aú nema alt að 40
raílj. kr, og ætla raá að 15—20
mlij. kr. séu þegar fallnar f gjald
daga og hafi því áhrif á gengið.
Tílsvarandi útlendu skuldunum
sitja innnnlands verzlanír, útgerðir
og almenningur í skuidasúpunni,
án þess að eiga verðmæti til
lúkningar skuldunum og engiun
möguleiki er fyrír margt þessara
manna ti! þess að losna aokk •
urntima úr skuldunum. Þetta or-
sakar aftur getuleysi og viljaleysi
til að reka áfram atvinnufyrir-
tækin, því að til þess að starfa
þurfa raenn að hafa von um á-
rangur. Atvinnuvegirnir Hggja í
kalda koli og atvinnuleysið þjáir
verkalýðinn til iands og sjávar.
Framleiðsian er ýmist stöðvuð
eða er rekin með sífeldum halla.
Verzlunin er fyrst og frerast af
þessum ástæðum bygð á sandi,
en þar við bætnst yfirfærsluörð
ugleikárnir og sfðast en ekki sízt
gengisbreytlngarnar, sem gera
verzlunina og þar með aðra at-
vinnnvegi að leiksoppi syekúknta,
aðallega útlendinga. Gengisbreyt-
ingarnar hnfa í för með sér mis-
skiftingu þjóðarteknanna milli
sféttanna og gerir alla vinnu að
lotteríi. Þáð sem liggúr fyrir oss
ístendingum að ráða fram úr er
aðailega, hvernig er hægt að koma
verzluninni og framleiðslunni á
heilbrigðari grundvöll. Við getum
ekki losað þjóð okkar undan á-
hrifura strfðsins, en við getum
sniðið okkur stakk eftjr vexti.
Frh.
Héðinn Valditnarsson
ðanskir biniinðismenn
og 3slanð.
Khöfn, 17. des.
Sambandsfélag danskra bind-
indisfélaga hnfir sent út hvatn
icgaibréf þess efnis, að skora á
mena að neita að kaupa spánskar
vörur, til þess með því að styðja
ísiendinga gegn Spánverjura
Lætur , Afholdsdagblaðet" fylgja
bréfims ixjög hvassorða grein, en
flert önnur jauðyaldsjblöð vilja
leiða þetta bjá Dönum og segja
að þetta varði eicgöngu Spán og
ísland, og ekki sé bægt að segja
að annað landið frekar en hitt
ráðist á sjálfsákvörðunarréttinn(l)