Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1962, Page 97
HELGI HALLGRIMSSON:
Um hvannir og hvannaneyzlu.
Svo heilnœm urt finnz varla i
verölldu sem þesse. — Olavius.
Samkvæmt gamalli þjóðsögu, var það í pestinni miklu,
að engill birtist frómum manni einum og vísaði honum á
hvannrótina til verndar.
Af þessum atburði fékk hvönnin nafnið engilsjurt eða
engilsrót, en svo heitir hún á mörgum þjóðtungum. Þar af
er og dregið hið latneska og fræðilega nafn hvannarinnar
Angelica eða Archangelica, því engillinn var raunar sjálfur
erkiengillinn Gabríel.
Talið er að þekkingin á eiginleikum hvannarinnar hafi
borizt frá Norðurlöndum suður um álfuna einhvern tím-
an snemma á miðöldum, eða um það bil sem munkar og
kristniboðar taka að leggja leiðir sínar til norrænna landa.
Hin eiginlega hvönn, ætihvönnin, vex einkum í norðlæg-
um löndum, svo sem í Norður-Skandinavíu, Finnmörku,
íslandi og Grænlandi. í Skandinavíu hefur jurtin verið
þekkt og nytjuð frá örófi alda. Nafnið hvönn er og sam-
eiginlegt öllum norrænum málum og mállýzkum (kvan) og
þegar Hans Egede kom til Grænlands, rakst hann þar á orð-
ið kuanek, sem merkti hvönn og er skyldleikinn auðsær.
Mér vitanlega hefur enn engin viðunanleg skýring fengist
á hvannar-nafninu, og bendir það til þess, að það sé afar
fornt.