Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1962, Side 131

131
ur jökulskeið frá upphafi Kvartærtímans. Heldur er líka
ólíklegt, að þvílík eldsumbrot hefðu ekki skilið eftir sig
nokkuð augljós og ótvíræð merki.
7. Halli jarðmönduls og afstaða jarðar til sólar. Hér er
um minnst þrjú fyrirbæri að ræða, sem öll fylgja fastbundn-
um lögmálum og auðvelt er að meta og ákvarða bæði í tíma
og rúmi. Oll geta þau nokkru áorkað um dreifingu hita og
áhrif sólgeislunar á jörðinni. Hvert þeirra út af fyrir sig
er þess naumast megnugt að valda ísöld, en samverkandi
eða í tengslum við önnur áhrifaöfl, gæti annað orðið uppi
á teningnum. Skulu þessi fyrirbæri nú rakin nokkuð.
A. Halli jarðmöndulsins. Svo sem kunnugt er, hallast
lína sú, sem draga má milli pólanna, um ca 22—24° miðað
við flöt þann, er markast af braut jarðar um sól. Þetta nefn-
ist Inklination jarðar. Línan nefnist jarðmöndull eða snún-
ingsmöndull jarðar, því um hana snýst jörðin á braut sinni
umhverfis sól. Halli jarðmöndulsins er ekki alltaf eins, en
sveiflast á ca 40 þús. árum milli 22° 6’ og 24° 50’, miðað við
hornrétta línu á flöt jarðbrautar. Það er þessi halli jarð-
möndulsins, sem veldur árstíðaskiptum. Stæði hann horn-
rétt á flöt jarðbrautar, yrðu engin árstíðaskipti. Því meira,
sem hann hallast, því meiri verður munur sumars og vetrar.
íÞað er staðreynd, að þegar halli jarðamöndulsins er minst-
ur eða nálgast 22°6’, þá vex hitinn, sem jörðin fær frá sólu
nokkuð við miðbaug en lækkar heldur á fjarlægari breidd-
argráðum, þ. e. því nær sem dregur pólunum og öfugt
þegar halli jarðmöndulsins er mestur. Ekki er þessi munur
þó meiri en svo, að fyrir ca. 10 þús. árum, þegar halli jarð-
mönduls var nálægt hámarki er talið, að pólarnir hafi mót-
tekið um 5% meira hitamagn og miðjarðarlínan um 5%
minna hitamagn heldur en nú. Mitt á milli var munurinn
að sjálfsögðu enginn.
B. Braut jarðar um sólu. Braut jarðar um sólu er ekki
reglulegur hringur heldur sporbauglaga, og er sólin í öðrum
brennipunkti sporbaugsins. Af þessu leiðir, að jörðin er
9*