Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1976, Blaðsíða 24

Tíðarfar og jarðvegslif.
Hér að framan hafa verið nefnd ýmis dæmi um líkleg áhrif
tíðarfarsþátta á fjölda jarðvegsdýranna.
Til frekari samanburðar hafa nokkrir slíkir þættir verið
teiknaðir inn á línuritin 1—2. A línumynd 1 eru færð inn
meðaltöl jarðvegshitans í 10 sm dýpi fyrir hverja 5 daga
(heil lína) og hitastig í 50 sm dýpi, samkvæmt mælingum
sem gerðar voru á grónu landi á Víkurbakka, skammt frá
sýnistökustaðnum. Á línumynd 2 eru hins vegar aðeins sýnd
5-daga meðaltöl lofthitans, sem mældur var (í 2 m hæð) á
Víkurbakka um kl. 9 að kvöldi. Auk þess eru á báðum mynd-
um færðar inn 5-daga summur mældrar úrkomu á staðnum.
Af línumyndunum sést vel, að veruleg fylgni milli hita-
fars og fjölda jarðvegsdýra er aðeins að vorinu, þegar jarð-
vegslífið er að ná sér á strik eftir vetrardvalann, og aftur
síðla hausts, þegar jörð tekur að frjósa. Úrkomumagnið í
júní skiptir að líkindum verulegu máli fyrir stærð vorhá-
marksins hjá jarðvegsdýrunum, en einmitt á þeim tíma er
vatnsjöfnuður jarðvegsins oft óhagstæður á Norðurlandi.
Með vorhámarkinu skilja leiðir hitafars og dýrafjölda að
jafnaði. Þótt sumarið 1970 fari hitalágmark saman við lág-
mark flestra dýraflokkanna, er þar annaðhvort um að kenna
hinu óvanalega tíðarfari í júlí eða það er hrein og bein til-
viljun. Hefur fyrri skýringin áður verið reifuð, enda lík-
legri. Samanburður við línumyndina frá 1973 sýnir hins
vegar, að lágmark kemur fyrr eða síðar að sumrinu, án til-
lits til veðurþátta, eða a. m. k. óháð hitanum.
Ekki er þó fyrir það að synja, að úrkoman geti valdið
nokkru um sumarlágmarkið eða öllu heldur hlutfall hita og
úrkomu, sem kalla má rakastig (humidity). Það er vitað —
og kemur raunar vel fram við ,,útrekstur“ moldardýranna
úr sýnunum —, að flest jarðvegsdýr forðast þurrk eins og
eldinn. Þegar jarðvegshitinn er hæstur yfir sumarið, þarf
allmikla úrkomu til að ná því rakastigi í moldinni, sem dýr-
unum er hagstæðast, og mun meiri en vor og haust, þegar
kaldara er. Þetta kann að vera upphaflega ástæðan fyrir hinni
26