Alþýðublaðið - 23.12.1921, Qupperneq 1

Alþýðublaðid
1921
Föstudaginn 23. desember
296 tölnbi
fjithigíkreppan.
NI.
Menn kuana að spyrja hverntg
fæn um binkana og aðra skuld-
hsimtumenn eftir öll þau gjald
þrot, sem kæmu á daginn og
eftirejKÖr skulda. Þeir yrðu fyrir
mi jóuitapi, en við því er ekki
hægt að gera, því að í raun og
veru er það tsp þegar skollið á,
þó að það sjáist ekki enn f reikn
ingum skuldheimtumanna, og það
verður meira með hverjum degi,
sem alt er látið vaða á súðum.
Toluvert mundi verða deilt um,
hvernig ídandsbanki gæti riðið
þeoea storm af, en gengið á hluta
ttréfum hans virðist sýna, að sliur
vara jóðurinn og alt að helmingi
hlutafjárins mundi rjúka. Áður en
fullkotnin reikningslok hafa verið
gerð við fiskhringinn, sem mun
hafa tapað miljónum, óg aðra
stær.-i viðskiftamenn Islandsbanka,
getur ttefad sú, sem virða átti
hlut bréf hans, ekkeit sagt um
sannvirði þeirra, og óðs manns
æði væri aí þjóðinni, að kaupa
upp meiri hluta hlutafjárins, á með
an hagur bankans er ekki full-
komlega viss. — ó tunnugt er enn
mrð hvaða skilyrðum landsstjórnin
hefir lánað bankanum 572 miij.
kr. af brezka láninu, en-óhugsandi
er að það hafi verið gert öðru-
vísi, en að bankinn framseldi lands
stjóininni beztu veð sfn, svo að
e< ekki þætti glæsilegt að kaupa
hlutabréf baukans, væri hægt að
afhenda þau Landsbankanum eða
nýjum banka. En um Landsbank
ann mun enginn vafi vera, að
hann getur riðið af storminn og
tekið við þeim heilbrigðum við
skiftum, sem kæmu á eftir. Ef
þætti vanta meira rekstrarfé handa
togurunum, væri engian vafi á,
að það fcngist f Englandi, ef út
gerðinni væri komið fyrir á bezta
hátt. -
Stmhliða skuldaskiftunum er
nauðsynlegt að séð verði um að
atvinnurekstur þjóðarinnar verði
framvegis sem ódýrastur, skipuleg■
astur og a/kastamestur. Gildlr
þetta fyrst og fremst útgerðma,
sem auðsýnilega er rekin á mjög
óhagsýnan hátt fyrir þ óðina.
ÁHðandi er að sildarverzlunin
verði gerð fyrir ýult og alt að
einkas'ólu stjórnaðri af fulltrúum
útgerðarmanna, landrstjórnar og
verkalýðsins á sjó og Lndi. Þessa
hefir lengi verið krafist af öllum
þorra hugsandi manna og meiri
hluta útgerðarmanna, en örfáir
útgerðarmenn hafa enn getað
varnað því, að landsstjórnin not-
aði sér lagaheimild til þess.
A'þingi verður að taka skarið af
um þetta mál.
í öðru lagi verður sð sjá um
að togaraútgerðin verði framvegis
rekinn i stórum stýl, en hvert ýé-
lag sé ekki að róa eitt d bát.
Erlendis þykir togaraútgerð bera
sig bezt h]á félögum, sem hafa
marga tugi eða jafnvel hundruð
togara. Stjórnarkostnaður, stöðva
kostnaður og yfirleitt allur rekstrar-
kostnaður verður margfalt minnl,
innkaup ódýrari og afurðasalan
skipulegri. Hér á landi er venju
legt að framkvæmdastjóri sé yfir
hverju skipi, (eða t, d. 5 fram
fvæmdastjórar hjá sama féiagi
með 4 togurum) en 3 — 5 manna
stjórn að auki og þá venjuiega
launuð lfka. Þetta er vitanlega í
engra þágu, nema þeirra manna
sem fá þarna laun. Úigerðarmaður
eitm frá Vesturlandi, sem hefir
mikið verið tiðinn við togara-
útgerð og er nákunnugur henni
utanlands og innan, kom fram f
Útgerðarmannafélaginu í fyrra
vetur með skýra áætlun um sam
einingu fslenzku togaranna í eitt
eða að minsta kosti aidrei fleiri
en 4—5 félög og hafði sérstak
legá bent é, hvernig Norðursjávar-
fiskiveiðarnar eru nú að spilla
markaðinum í Englandi fyrir ís
lenzkum ísfiski, að mest er nú
komið undir þvf, að fiskurinn
komi nýr á markaðinn, en ekki
eins hve rrikill fengurinn sé, og
að þar af Ieiðandi sé óhjákvæmi-
legt að hafa hér á ídaodi svo
stór tog rafélög til fiikiveiða, að
þau geti altaf látið eitt sk'pið
fara með glænýjan fisk til Eng-
iands á ísfisktfmanum. Þessi
upþástunga mun ekki hafa mætt
neinni mótspyrnu með ástæðum i
Úcgerðarmannafélaginu, en aftur
á móti hafa framkvæmdastjórnir
togarana ekki viljað missa stöður
sínar og laun, og hafa þvf þarna
staðið fyrir nauðsynlegri samein-
ingu Nú, þegar þarf að gera upp
togarafélögin, mun varla vera
lengur hægt að hindra það, að
þau verði sameinuð ucdir hæfri
stjórn, ef bankarnir hugsa meira
um framtíð útgerðarinnar, heldur
en að allar framkvæmdastjórnirnar
sitji áfram á launum.
Á alþingi sfðastliðið vor var
landsstjórninni veitt lagahelmild
til að ábyrgjast fyrir togaraeig-
endur alt að 200 þús. kr. á sUip
gagnvart útlendum skuldheimtu
mönnum, gegn þeim tryggingum
og öðrum skilyrðum er lands-
stjórnin tæki gild. Sagt er að
landsstjórnin hafi þegar tekið d
sig nokkrar slikar ábyrgðir, en
ókunnugt er hvort hún hafi asktlið
sér íyrsta veðrétt í sklpunum, og
sett skiiyrði um sameinisgu fé*
iaganna. Oafsakanlegt væri það,
ef þjóðin ábyrgðist á þann hátt
skuldir éinstakra manna, nema
með skilyrðum um, að útgerðin
yiði þá framvegis rekin með hags
muni þjóðarinnar fyrir augum, en
ekki sérstaklega framkvæmdar
stjómarinnar þ e. s ýyrst og fremst
sameinuð i eina samfelda togara
útgerð og í öðru lagí stjórn þeirr
ar útgerðar vceri skipuð ýulltrú
um sjómanna, verkalýðs í landi
og landsstjórnar ásamt útgerðar-
fulltrúum. Þegar menn hafa það
hugfast, að ríkissjóður á nú 31/*
milj kr. af brezka láninu hjá ís-
lenzku bönkunum, þá sézt sð i
raun og veru á ríkissjóður aðal-
veðin i fiestum togurunum, og