Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Side 74

74
ÓLAFUR F. HJARTAR
Nordahl Grieg dvaldist í æfingabúðum Norðmanna á Skotlandi
frá ársbyrjun 1941. Gerd Grieg skemmti oft löndum þeirra í hern-
um, svo að tíðum skildi leiðir. Nordahl Grieg hafði í hyggju að láta
taka kvikmynd, sem sýndi framlag Noregs í baráttunni gegn naz-
istum. Hann vildi stæra hlut norska flotans, en Bretar höfnuðu hug-
mynd hans. Kvikmyndina hugðist hann nefna Storre kriger. Bretar
höfðu mörgu öðru að sinna en kvikmyndagerð, svo að leggja varð
hugmyndina á hilluna um hríð. Gerd Grieg hélt snemma árs 1941
til Lissabon. Þar beið hún alllengi eftir farkosti til Bandaríkjanna. í
marz fékk hún far með portúgölsku skipi, sem flutti marga flótta-
menn. Af 630 farþegum voru 93 teknir fastir, grunaðir um njósnir.
Loft hefur verið lævi blandið.
Gerd Grieg notaði m. a. tímann til þess að koma á framfæri hug-
myndinni um áðurnefnda kvikmynd. En hér var við ramman reip
að draga, þar sem Roosevelt forseti hafði látið samþykkja lög í janúar
1941, þar sem lagt var bann við öllum áróðursmyndum, er fjölluðu
um styrjöldina. Nordahl Grieg komst með norsku skipi frá Glasgow
til New York 25. apríl. Með aðstoð Mörthu krónprinsessu Norð-
manna náðu þau hjónin tali af forsetanum. Hann átti erfitt með að
veita undanþágu, því að þá kæmu fleiri þjóðir á eftir. Fram kom
tillaga um ævi Edvards Grieg sem efni í kvikmynd. Tók Nordahl
Grieg til óspilltra málanna að semja uppkast. En allt kom fyrir ekki.
Áform þeirra hjóna um kvikmyndun fóru alveg út um þúfur, þótt
leitað væri aðstoðar frægra leikara og kvikmyndamanna eins og Paul
Muni o. fl.
Sigrid Undset, norski rithöfundurinn, sem hlaut Nóbelsverðlaun
1928, leitaði hælis í Bandaríkjunum á stríðsárunum. Gerd og Nor-
dahl Grieg þomu fram ásamt henni á samkomu í New York til þess að
tala máli Noregs. Tvær bækur komu út árið 1942 eftir S. Undset.
Þessar bækur hafa báðar verið þýddar á íslenzku: Hamingjudagar
heima í Noregi, Akureyri 1943, þýðandi Brynjólfur Sveinsson, og
Heim til framtíðarinnar, Reykjavík 1944, þýðandi Kristmann Guð-
mundsson.
Skammt fyrir utan Toronto í Kanada var komið upp flugskóla
fyrir Norðmenn. Nýlenda þessi var nefnd „Little Norway“. Þangað
lá leið þeirra hjóna. Nordahl Grieg lýsir þessari heimsókn í bókinni
Fáni Noregs. I Toronto sá hann af tilviljun lítinn, upplitaðan silki-
fána, sem ungur læknir í Kanada hafði gefið flugmönnunum. Undar-
leg atvik höfðu ráðið því, að þessi fáni barst til Kanada, en hann