Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Blaðsíða 7

KRINGUM KRINGLU
7
3. Heimskringluhandrit
Um Kringlu verður fjallað í næstu köflum, en hér skal drepið á
helstu handrit önnur með Heimskringlutextum (og stundum fleiri
konunga sögum), sem varðveitt eru eða vitað er að vóru til á 17.
öld. Fylgt er að mestu yfirliti í doktorsritgerð Jonnu Louis-Jensen
1977, sem er nýjasta rannsókn á þessu sviði.
AM 39 fol. er mjög skert handrit sem Árni Magnússon reytti saman
leifarnar afúr ýmsum áttum. Handritið er skrifað nálægt aldamótunum
1300 og hefur líklega verið það Heimskringluhandrit sem Arngrímur
lærði notaði um 1600, en hefur þá verið heillegra og að líkindum eina
heillega Heimskringluhandritið sem hefur varðveist á Islandi fram á
17. öld.
Fríssbók (AM 45 fol.) barst til Danmerkur frá Noregi, en þar var
handritið á 16. öld. Fríssbók er skrifuð á öndverðri 14. öld og hefur
trúlega verið ætluð Norðmanni.
Eirspennill (AM 47 fol.) er skrifaður snemma á 14. öld, og á þeirri
öld er bókin með vissu í Noregi, en til Danmerkur mun hún hafa
farið á 16. öld.
Jöfraskinna var skrifuð á svipuðum tíma og Eirspennill og hefur
trúlega verið í Noregi frá upphafi eða því sem næst, þótt ekki sé
vitað af henni með vissu þar í landi fyrr en á 16. öld, þegar hún var
skrifuð þar upp. Á 17. öld var hún gefin Háskólabókasafni í Kaup-
mannahöfn, en var þá orðin skert. Þar brann hún í eldinum mikla
1728, en sjö blöð eða blaðhlutar, sem áður höfðu orðið viðskila við
handritið, hafa varðveist í þrem söfnum, Perg. fol. nr. 9 II í Konungs-
bókhlöðu í Stokkhólmi, AM 325 VIII 3d 4to í Árnasafni í Kaup-
mannahöfn og NRA 55 A í Ríkisskjalasafni í Ósló.
Gullinskinna var skrifuð um eða undir 1400 og hefur líklega verið
komin til Danmerkur fyrir 1600, en um fyrri feril hennar er ekkert
vitað. í eigu Háskólabókasafns í Kaupmannahöfn var hún komin
fyrir 1682, en brann með því 1728. Eitt blað (reyndar ekki með
Heimskringlutexta), sem snemma hefur flækst úr handritinu, er varð-
veitt í Árnasafni, AM 325 VIII 5c 4to.
Þó að lítið sé eftir af sumum þeirra handritá sem hér hafa verið
nefnd, er texti þeirra þó varðveittur að einhverju eða öllu leyti í
uppskriftum. Ekkert þessara handrita, nema e. t. v. AM 39 fol., hefur
þó haft Heimskringlu alla, öll hafa þau haft þriðja þriðjung ritsins
(misstóran þó), 39, Fríssbók og Jöfraskinna auk þess fyrsta þriðjung-