Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1977, Blaðsíða 32

32
UM VINÁTTU OG BRÉFASKIPTI
gripum þeim og handritum, sem frá íslandi hafa komizt inn í dönsk
söfn, hafa Danir ekkert fram að færa í þágu Islendinga, því að ekki
verður talið það litla fé, sem á sínum tíma var greitt fyrir sumt af
þessu, enda hefur þetta flestallt komizt til Danmerkur beinlínis eða
óbeinlínis fyrir tilhlutan stjórnarinnar eða vegna stjórnarfarsins og
fyrirkomulags menntamálanna, og er meginið af því gefið af ein-
stökum mönnum. En þetta er mál, sem sízt má ganga fram hjá,
þegar verið er að gera upp reikningana milli Dana og íslendinga,
því að enginn má ætla, að það skipti ekki íslendinga, sem nú lifa
og síðar fæðast, hvað um þessa hluti verður og hvernig með þá er
farið. Að gera upp skuldaskipti þessara tveggja þjóða er alls ekki til
dægrastyttingar einnar; það er alvörumál og nauðsynjaverk til rétt-
lætingar þeirri þjóð, sem þessar mörgu aldir laut í lægra haldi og
nú loksins er farin að rétta sig úr kreppunni og að heimta viðurkenn-
ingu á því, sem hún var og er. Hingað til hefur hin pólitíska og fjár-
hagslega hlið sambandsins við Dani setið í fyrirrúmi fyrir öðru; en
þar sem nú er nokkurn veginn búið að ráða fram úr því, koma önnur
mál til greina, sem krefjast úrlausnar. Enda hefur þetta mál um forn-
gripi og handrit verið á döfinni um nokkurn tíma og verið allmikið
rætt manna á milli, þó að ekki hafi mikið birzt á prenti um það
almenningi til skilnings og leiðbeiningar. Það er ekki ætlun mín að
rita hér um forngripi; til þess eru aðrir færari en ég. Hins vegar
vildi ég taka handritamálið til umræðu, ef vera mætti, að ég gæti
skýrt það fyrir mönnum. Er þá fyrst að gefa sögulegt yfirlit yfir
handritasöfnunina, afleiðingar hennar og annað, er þar að lýtur;
að lokum skal ég víkja að því, hversu bezt yrði ráðið fram úr málinu,
eins og það nú horfir við.“
Þess er ekki kostur né heldur ástæða til að rekja hér hina glöggu
greinargerð Halldórs fyrir gangi þessara mála allt frá því á 17. öld
og fram á 3. tug tuttugustu aldar, en hún sýnir, hve vandlega hann
hefur hugsað þau það ár, er hann var við Árnasafn, 1925-26. Hann
kveðst þá hafa skýrt formanni Árnanefndar frá því, „hverjar breyt-
ingar mér þættu æskilegar á henni, svo að hún stuðlaði að samvinnu
milli Dana og Islendinga og jafnframt færði út kvíarnar. Ég gerði
jafnvel að skilyrði, að þessar tillögur mínar um breytingu væru að
einhverju teknar til greina, ef ég ætti framvegis að vera við safnið.“
Hann getur síðan í greinarlok nokkurra helztu breytinganna, er
honum sýnist, að gera ætti á fyrirkomulagi stofnunarinnar, og segir
þá m. a.: