Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1985, Blaðsíða 16

16
JÓN HELGASON
er komin til safnsins frá Finni Magnússyni í Kaupmannahöfn og er
talin nr. 402 meðal handrita sem Finnur seldi til Lundúna 1837 (AM
925 4to). Þar eru margir ósamstæðir hlutar bundnir saman. „Þesse
Bok er inn Saumud þan 18 Nóvemb. 1826“ stendur á bl. lOv. Tveir
partar eru með hendi Grunnavíkur-Jóns, báðir fyrirferðarlitlir.
Annar er blöðin 60-68; þau hefur Jón skrifað í febrúar 1778 fyrir
Skúla Magnússon. Hinn er blöðin 69-73; þar hefur Jón skrifað þá
skrá um handrit og bækur Páls Vídalíns sem prentuð er hér á eftir. Af
handbragði virðist mega ráða að Jón hafi ritað skrána ungur, svo sem
1730 eða þar um bil.
Það er ljóst að skráin er samin eftir minni. Jón hefur verið
bókhnýsinn á uppvaxtarárum sínum, og alkunnugt er af endursögn
hans á Heiðarvíga sögu að meðan hann var á bezta aldri var minnið
óvenjulega traust. En illt er að ímynda sér erfiðari minnisþraut en að
rifja upp um heilan sæg bóka með margblönduðu efni hvað staðið
hafi í hverri einni, og þess sér einatt merki í skránni: stundum
leiðréttir Jón við nánari íhugun það sem hann hefur fyrst skrifað (ýms
dæmi eru í neðanmálsgreinum á bls. 17-22), stundum slær hann
varnagla („minnir mig“ 12, 96, „að mig minnir“ 80, 88, 114, „næsta
hvert...“ 41), og stundum sést, ef borið er saman við aðrar heimildir,
að honum hefur skjátlazt. Skráin hefur, eins og hún er varðveitt, öllu
meiri svip af uppkasti en hreinriti, og Jón hefur sjálfur haldið henni
ævilangt; það sést bæði af því, að við fyrirsögnina er viðbót hans með
ártalinu 1737, og að á síðustu blaðsíðu er krot frá ellidögum hans.1
Hvar hún hefur verið frá því að Jón lézt 1779 þangað til Finnur
Magnússon eignaðist hana, líklega í Kaupmannahöfn, verður ekki
fundið.
Um ástæður til þess að Jón Ólafsson tók þessa skrá saman fiýgur
manni fyrst í hug hvort Árni Magnússon kunni að hafa beðið um
hana. En varla virðist það líklegt, því að ljóst er af því sem hér hefur
áður verið rakið að Arni hefur haft aðra traustari vitneskju um bækur
Páls og sjálfur skoðað þær, að minnsta kosti sumar. En jafnvel þó að
Árni hafi ekki beinlínis pantað skrána, má gera sér í hugarlund að
Jón hafi ímyndað sér að honum mundi þykja vænt um að fá hana.
Það getur vel verið að hann hafi fært Árna skrána í frambærilegra
eintaki en því sem varðveitzt hefur, og að úr hreinritinu hafi skapazt
einn neisti í bálið 1728.
1 í þcssu kroti er nefnd bókin De consolatione philosophiæ eftir Boethius og þess getið að Árni
Magnússon hafi haft á henni sérstakar mætur: „Ass(essor) Arne sal(uge) hiellt af þvi qvere.“