Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1994, Blaðsíða 17

BÓKAÚTGÁFA PÁLS SVEINSSONAR
17
6
Heita má, að alger þögn ríki um síðustu æviár Páls Sveinssonar.
Hann hefur vafalaust unnið að bókbandi svo lengi sem kraftar
leyfðu. Hannandaðistí Kaupmannahöfn ö.júlí 1874, umþað leyti
sem íslendingar héldu þjóðhátíð, fimmtíu og sex ára að aldri.
Ókunnugt er þeim, sem þetta ritar um banamein hans. í íslensk-
um blöðum og tímaritum frá þessum tíma er ekki annað að fínna
um Pál en örstutta dánarfregn í Þjóðólfi, þar sem getið er andláts
hans og greftrunardags (12. júlí). Þar segir enn fremur: „Fylgdu
honum nálega allir Islendingar, sem í Höfn voru, til grafar. Þegar
vér fáum betri skírteini, skal geta hinna helstu æviatriða þessa
valinkunna og merka manns.“
Hin boðaða dánarminning í Þjóðólfi kom aldrei. Og við það
hefur setið allt fram á þennan dag.
Árið 1946 kostaði Snæbjörn Jónsson nýja útgáfu af Ijóðasafninu
Svövu. f formála minntist hann Páls Sveinssonar með þessum
orðum.
„Um hann var þögn, lífs og liðinn, og hún svo djúp, að ekkert
rýfur hana. Enginn minnist þessa ósíngjarna manns, sem íslenskar
bókmenntir eiga svo mikið upp að inna. Félítill í framandi landi er
hann sí og æ að senda snauðri, sinnulítilli og vanþakklátri þjóð
sinni úrvalsrit í hinum sómasamlegustu útgáfum — rit sem urðu
prýði bókmennta hennar. Enginn réttir honum hjálparhönd,
hvernig sem hagur hans stendur, og að lokum ríður þessi starf-
semi fjárhag hans að fullu. Það var að sögn Púsund og ein nótt, í
hinni hugljúfu og sígildu þýðingu Steingríms, sem að lokum olli
honum gjaldþroti. Og þegar hann rýmir sviðið, gamall og án efa
saddur lífdaga, þá hverfur hann úr þögn í þögn.“
Indriði Einarsson kynntist Páli Sveinssyni lítillega á síðustu
æviárum hans. Kemur það í hlut hans að hafa síðasta orðið um Pál:
„Kvöld eitt í Höfn sátum við, nokkrir ungir menn, að sumbli, og
þar var Páll Sveinsson líka. Hann var höfðinglegur maður í sjón.
Hann var hár og hraustlegur, ekki feitur, og svaraði sér vel.
Andlitið var stórt og fyrirmannlegt. Húðin dimm. Ennið var hátt
og gáfulegt, og bak við það sýndist mér að mundi búa vilji, þessi
vilji, sem jafnframt er vegurinn fram á leið. Málrómurinn var
sterkur, en maðurinn fremur fáorður. Hárið var mikið farið að
grána. Skeggið var tvíklofið alskegg, en hið virðulegasta. Maður-
inn var þreytulegur, annaðhvort eftir erfitt dagsverk eða áhyggju-
sama ævi. Hann drakk aðeins brennivín.
2