Vísbending - 03.01.1985, Page 1

VÍSBENDING
VIKURIT UM ERLEND VIÐSKIPTI OG EFNAHAGSMÁL
1.3 3. JANÚAR 1985
Vextirog gengi__________________________________________________
Hvernig getur þjóöarbúskapur án hagvaxtar boriö 5 - 8% raunvexti?
Vaxtahækkun - vaxtalækkun
Vextir af óverðtryggðum reikn-
ingum hafa nú verið hækkaðir og
vextir af verðtryggðum reikning-
um lækkaðir í samræmi við á-
kvörðun bankastjórnar Seðla-
bankans sem tilkynnt var um þann
20. desember sl. Vextir af verð-
tryggðum útlánum lækka um 3% og
verða 4% af lánum allt að tveimur
og hálfu ári en 5% af lengri lánum.
Vextir af almennu (óverðtryggðu)
sparifé hækka um 7%, bæði vegna
meiri verðbólgu næstu mánuði og
vegna þess að vextir af almennu
sparifé, sem bundnir eru ákvörðun
Seðlabankans, hötðu dregist aftur
úr öðrum innlánsvöxtum.
Hér er ekki ætlunin að fjalla nánar
um þessa vaxtabreytingu heldur þá
spurningu hvernig hægt sé að rétt-
læta háa raunvexti, ef til vill 5 til 8%,
i þjóðarbúskap þar sem framleiðsla
hefur farið minnkandi þrjú siðast-
liðin ár og þar sem ekki eru neinar
horfur á verulegri framleiðsluaukn-
ingu á næstu fjórum til fimm árum.
Ef ávöxtun sparifjár í landinu ræðst
af arðsemi atvinnulífsins væri ekki
um jákvæða raunvexti af sparifé að
ræða hér. I Vísbendingu hefur þó
þeirri skoðun einatt verið haldið
fram að hér þyrftu raunvextir að
vera 5 til 8% og hefur sú skoðun
verið studd ýmsum rökum (sjá t.d.
Vísbendingu 17. október sl.)
Spurningunni hvernig unnt sé að
ætlast til að atvinnuvegir án fram-
leiðniaukningar geti staðið undir
jákvæðum raunvöxtum til lengdar
hafa þó ekki verið gerð viðhlítandi
skil.
Erlendir vextir og opin lítil hagkerfi
Svarið við spurningunni hér að
ofan er í senn flókið og afar einfalt.
Þeir vextir sem i’slenskir atvinnu-
vegir greiða af því fjármagni sem
þeir hafa tekið að láni til fjárfest-
ingar og rekstrar ráðast ekki af
framleiðni þessara atvinnuvega.
Hér er eingöngu um lán að ræða, oft
erlend, annaðhvort tekin í lána-
stofnunum eða með sölu skulda-
bréfa á frjálsum markaði, með
föstum vöxtum eða breytilegum
erlendum markaðsvöxtum. Af
þessum lánum verður jafnan að
greiða vexti og afborganir í sam-
ræmi við lánsskilmála, hvernig sem
rekstur viðkomandi fyrirtækja
gengur. Þetta er eitt af helstu ein-
kennum á fjármögnun íslenskra
atvinnuvega. Þeir eru í afar ríkum
mæli fjármagnaðir með lánsfé úr
bönkum, sjóðum eða af skulda-
bréfamarkaði en ekki með áhættu-
fé, þ.e. hlutafé, þar sem arðgreiðsl-
ur ráðast af afkomu fyrir-
tækja. Af þessu leiðir að vextirnir
sem fyrirtækin greiða af lánum
sínum ráðast af aðstæðum á fjár-
magnsmarkaði hverju sinni og eru
algerlega úr tengslum við fjárhag
hvers fyrirtækis. Frá rekstrarlegu
sjónarmiði er þetta afar óheppilegt
en ástæður þessa fyrirkomulags
eru m.a. sögulegs eðlis. Auk þess
hafa skattalög komið í veg fyrir að
hér gæti risið markaður fyrir hluta-
bréf í íslenskum fyrirtækjum.
Skattalögum er þó auðvelt að
breyta.
Vextirnir sem íslenskir atvinnu-
vegir þurfa að greiða af fjárfest-
ingarlánum sínum ráðast því á
fjármagnsmarkaði án tjllits til
afkomu fyrirtækjanna og án tillits til
efnahagslegra aðstæðna hér á
landi. Fjármagnsmarkaður er al-
þjóðlegur markaður og íslendingar
hafa engin áhrif á þróun vaxta þar.
Við höfum jafnan þurft að sætta
okkur við að greiða markaðsvexti af
erlendum lánum og oftast er ekki
um annað að velja en að selja út-
flutningsafurðir á því verði sem í
boði er á erlendum markaði hverju
sinni. Petta er í samræmi við
kenningílrAVm1. .ðþinlftil hagkerfi.
4 114 9 5
Þau eru „price-takers” á útflutn-
ingsmarkaði sínum. Innfluttar vörur
og þjónustu verður einnig að kaupa
á því verði sem gildir á erlendum
markaði. Að spyrja hvernig unnt sé
að ætlast til þess að undirstöðu-
atvinnugreinar okkar geti staðið
undir 8% raunvöxtum er jafngilt því
að spyrja hvers vegna sjávarafurðir
séu seldar á svo lágu verði erlendis
að rekstur fyrirtækja á Islandi beri
sig ekki eða olía keypt svo dýru
verði að útgerð borgi sig ekki. Hafa
verður í huga að áhrif
okkar á verð og vexti á erlendum
markaði eru hverfandi.
Erlendir vextir - innlendir vextir
En hvers vegna eru þá vextir hér á
landi ekki í samræmi við afkomu
atvinnuveganna? Nú hafa vextir
verið gefnir frjálsir og þvi ættu þeir
ekki að vera hærri á markaðinum en
svo að innlendir atvinnuvegir geti
staðið undir þeim.
íslenskur fjármagnsmarkaður er
aðeins örlítill angi af alþjóðlegum
fjármagnsmarkaði og ekki verður
hjá því komist til lengdar að vextir
séu nokkurn veginn í samræmi við
vexti erlendis. Oft hefur verið
höfðað til réttlætiskenndarinnar og
Efni: Framleiðni og vextir á fjármagnsmarkaði 1
Áramótagengið 3
Töflur:
Euro-vextir 4
Gengi helstu gjaldmiðla 4
Gengi íslensku krónunnar 4
15 L1MI) ti