Vísbending - 17.02.1988, Blaðsíða 3

VISBENDING
3
Svissneskir bankar eru freist-
andi vegna öryggis þeirra, frekar
en að þeir séu sniðug skattaskjól.
Sviss varð alþjóðlegt fjárhæli fyrst
og fremst vegna stöðugleika lands-
ins, og reyndar gjaldmiðils þess, í
pólitískum og efnahaglegum
sviptingum fyrra stríðsins, við
hrikalegt gengisfall flestra gjald-
miðla í kreppunni miklu, og í
þeirri stjórnmálaóreiðu sem ein-
kenndi valdatíð Hitlers. Mögu-
leikar á að senda fé í svissneska
banka gerði þúsundum kleift að
flýja ógnarstjórn nasista á fjórða
áratugnum.
Pað er augljóst að bankaleynd
er oft skilyrði öryggis, vegna þess
að stjórnvöld þar sem óreiða ríkir í
efnahags- og stjórnmálum eru
hvað Iíklegust til að reyna að hefta
efnahagsfrelsi þegna sinna.
Frá sjónarhóli útlendinga sem
sækjast eftir öryggi fyrir fé sitt, er
eðlilegt að meta fjárhælislönd með
tilliti til þjóðaröryggis og efna-
hagsöryggis. Þjóðaröryggi felur í
sér innbyrðis stöðugleika og trygg-
ingu gegn innrás, og efnahags-
öryggi felur í sér stöðugleika efna-
hagskerfisins í heild og
áreiðanleika bankakerfisins.
Þessir þættir ráðast vitaskuld um
margt hver af öðrum, þannig að
fallvelti á einu sviði stuðlar að
óöryggi á hinum. Öruggustu fjár-
hælislöndin eru þar sem stjórn-
málaástand er traust, þar sem
ábyrgð og varkárni sitja í fyrirrúmi
í efnahagsstefnu og aðgerðum, og
þar sem lög og venjur auk rót-
gróinnar fagmennsku ráða ferð-
inni í bönkum og fjárfestingar-
fyrirtækjum. í þessu ljósi eru fá
fjárhælislönd sem teljast mega
sæmilega traust.
Öruggustu fjárhælislöndin eru
yfirleitt ekki þau fjárhælislönd
sem leggja lægsta skatta á fjár-
magn og arð. Viðskiptamenn
fjárhæla sem einkum hafa hug á að
skjóta fé alfarið undan skatti
verða oft aö sætta sig við að geyma
fé sitt við fremur ótryggar aðstæð-
ur.
Bankaleynd sem markmið
Fólk getur sóst eftir bankaleynd
til að skjóta undan skatti eða af
öryggisástæðum. En bankaleynd
getur líka verið markmið í sjálfu
sér. Vesturlandabúar leggja sífellt
meiri áherslu á friðhelgi einkalífs,
og það er ljóst að lítið fer fyrir
slíkri friðhelgi ef upplýsingar um
fjárreiður manns eru auðfengnar;
úr slíkum upplýsingum er auðvelt
að lesa sitthvað eða jafnvel allt um
heilsufar, stjórnmálaskoðanir og
ástarlíf hans.
Bankaleynd má tryggja með
lögum, með hefð eða einfaldlega
með laumuspili. í Andorra, er til
dæmis ekkert gert sem formlega
tryggir bankaleynd; en hver ætli
viti af peningum í banka í And-
orra, nema eigandinn vekji óvart
athygli á þeim? í sumum löndum
breska samveldisins er bankaleynd
höfð í heiðri samkvæmt óskráðum
réttarvenjum, en í öðrum hefur
slík leynd verið fest enn frekar í
sessi með sérstakri löggjöf. Rofin
bankaleynd varðar þó í fæstum til-
vikum við hegningarlög, en þeir
sem verða fyrir slíku geta lögsótt
viðkomandi stofnun. En í nokkr-
um löndum, til dæmis í Panama, á
Cayman- og Bahamaeyjum, á
Mön, í Austurríki, Lúxemburg og
auðvitað í Sviss, er bankaleynd
tryggð með ákvæðum í hegning-
arlögum. í sumum þessara landa
eru þessi lög einber
sýndarmennska, sem ætlað er
glæða viðskiptin. Það er með
öðrum orðum ekki tryggt að slík-
um lögum sé framfylgt enda þótt
þau séu til. í öðrum þessara landa
stuðlar það að bankaleynd að hún
er rótgróin í vitund almennings og
þykir eðlileg, og lögunum er
framfylgt stranglega.
Svissneska bankakerfið
Lítum nú á starfsemi svissneska
bankakerfisins og hvernig og í hve
miklum mæli þar er stefnt að þeim
þremur markmiðum sem fyrr var
lýst.
Hefðbundin bankaþjónusta í
mörgum löndum, til dæmis á
íslandi og í Bandaríkjunum, er
einkum tvenns konar: að geyma fé
á vöxtum, og að veita lán. Sviss-
neskir bankar veita fjölbreyttari
þjónustu, og tvinna saman starf-
semi banka og fjárfestingar-
fyrirtækja í kerfi sem nefnt er
„allsherjarbankaþjónusta, “ sem í
upphafi var skipulögð að hætti
franska bankans Credit Mobilier.
Venjulegur viðskiptamaður, er-
lendur sem innlendur, getur með
fulltingi svissnesks banka keypt,
selt eða geymt hlutabréf,
verðbréf, spariskírteini, skírteini
fjárfestingarsjóða, gjaldeyri, góð-
málma og aðra verslunarvöru. í
sumum bönkum er jafnvel hægt að
kaupa og selja fasteignir, myntir
og frímerki, og kínverskt postulín.
í tengslum við slíka þjónustu
bjóða flestir svissneskir bankar
upp á fjárfestingarráðgjöf og um-
sjón. Kröfur um fagmennsku,
hefðir og Iög svissneskra banka
gilda þannig um leið um þarlend
fjárfestingarfyrirtæki.
ítrasta bankaleynd, sem byggist
á aldagamalli hefð og er samofin
venjum og vilja almennings, nær
til allra viðskipta - jafnvel til krít-
arkortaþjónustu - á vegum sviss-
neskra banka. Rofin bankaleynd,
það að veita upplýsingar um
bankareikninga án leyfis reikn-
ingseiganda, er alvarlegt brot á
hegningarlögum, samkvæmt 47.
gr. svissnesku bankalaganna frá
1934. Og þessurn lögum er strang-
lega framfylgt. Jafnvel svissnesk-
um yfirvöldum er meinaður
aðgangur að upplýsingum um
bankareikninga. Ef inneignir og
arður af þeim eru skattskyld, inn-
heimta bankar tilskilin gjöld af
reikningum viðskiptamanna og
greiða yfirvöldum í einni óskiptri
og ónafngreindri upphæð með
reglulegu millibili.
Þó er svissnesk bankaleynd ekki
alger. Hún hefur aldrei verið það.
Svissneskur réttur getur fyrir-
skipað að yfirvöldum, svissneskum
eða erlendum, skuli veittar til-
teknar upplýsingar að því gefnu að
þær reynist nauðsynlegar við rann-
sókn eða ákæru vegna brots sem
telst refsivert samkvæmt svissnesk-
um lögum, og gildir þá einu hvort
brotið hafi verið framið í Sviss eða
annars staðar. Þessi heimild
kemur auðvitað ekki alveg í veg
fyrir að illa fengið fé leiti í sviss-