Vísbending - 16.03.1988, Qupperneq 1
VIKURIT UM
VIÐ8KIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
11.6 16. MARS 1988
ÍTALÍA:
UPPSVEIFLAÁ
UNDANFÖRN-
UMARUM,EN
BLIKURERUA
LOFTI
Áríð1986skaustítalía ífyrsta skiptiupp
fyrír Bretland í þjóðarframleiðslu á
mann ogernúfjórða stœrsta kapitalíska
hagkerfið í heiminum. Pá hefur verð-
bólga farið stöðugt lœkkandi frá 1980,
þegar hún var rúmlega 20%, og er nú
um 5%. Á neikvœðu hliðinni er mjög
mikill ríkissjóðshalli, vaxandi halii á
utanríkisviðskiptum og hátt atvinnu-
leysi.
Ljósivarpað á svarta
markaöinn____________________________
Á s.l. 10 árum hefur landsframleiðsla
aukist um nálægt 25% á Ítalíu á meðan
hún jókst um 18% í Bretlandi, og um
17% í Frakklandi og V. Þýskalandi. Að
hluta til skýrist þetta af nýjum upplýs-
ingum frá opinberum aðilum um
umfang svarta markaðarins, sem lengi
hefur verið vitað að er mjög umsvifa-
mikill á Ítalíu. Þessar upplýsingar
leiddu m.a. í ljós, að launþegar voru
5% fleiri en áður var áætlað og aðilar
með eigin atvinnurekstur voru 20%
fleiri. Samanlagt bættust með þessum
hætti 18% við áður reiknaða landsfram-
leiðslu.
Margar kannanir hafa verið gerðar á
umfangi svarta markaðarins á undan-
förnum áruni og gefa þær til kynna
umfang á bilinu 10 til 50% af þjóðar-
framleiðslu. Ein slík könnun leiddi í
ljós, að 54% af opinberum starfsmönn-
um hafði aukastarf, þriðjungur seldi
vörur á vinnustað og 27% stundaði önn-
ur viðskipti á opinberum vinnutíma.
Erfið ríkisfjármál__________________
Höfuðvandamál ítalskra stjórnvalda
er áreiðanlega mikill halli á ríkisbú-
skapnum. Hallinn er nú 11.5% aflands-
framleiðslu og skuldir hins opinbera
námu 93% af landsframleiðslu í fyrra.
Að öðru óbreyttu er búist við að skuldin
tvöfaldist um næstu aldamót. Bara vaxta-
greiðslur samsvöruðu í fyrra 8% af
landsframleiðslu og voru 20% allra
ríkisútgjalda.
Menn hafa mikið velt því fyrir sér
hvernig standi á því, að samfara svo
mikilum ríkissjóðshalla sé verðbólga
svo lág og hagvöxtur svo mikill sem
raun ber vitni. Fjórar ástæður hafa ver-
ið tilgreindar. í fyrsta lagi er mestur
hluti skuldanna fjármagnaður með inn-
lendu lánsfé, ólíkt því sem tíðkast t.d. í
Danmörku og Bandaríkjunum. í öðru
lagi er sparnaður mjög mikill á Italíu.
Hann samsvarar nú um 23% af ráð-
stöfunartekjum, sem er jafnvel meira
en sparnaður Japana. Til samanburðar
má geta þess að Bandaríkjamenn spara
aðeins sem svarar til 4% af tekjum
sínum. Ennfremur má geta þess að
skuldir ítalskra heimila eru aðeins um
10% af ráðstöfunartekjum samanborið
við90% í BandaríkjunumogBretlandi.
Priðja skýringin á því hvers vegna svo
hár ríkissjóðshalli hefur reynst mögu-
legur er sú, að seðlabankinn er tiltölu-
lega sjálfstæður og nýtur trausts og virð-
ingar. Seðlabankastjórar eru æviráðnir
og hafa t.d. aðeins 5 slíkir verið við völd
frá stríðslokum. (Til samanburðar má
geta að á sama tíma hafa 47 ríkisstjórnir
setið við stjórnvölinn). Frá 1981 hefur
seðlabankinn verið laus undan þeirri
kvöð að kaupa ríkisskuldabréf, sem
ekki seldust á markaði. Afleiðingin
varð eðlilega mikil vaxtahækkun og eru
raunvextir nú um 8%, en þar með hefur
tekist að halda verðbólgu í skefjum.
í fjórða lagi hafa svo verið í gildi til-
tölulega strangar reglur á fjármagns-
markaði og á fjármagnsflutningum,
sem hafa takmarkað samkeppni um
fjármagn. Þetta hefur auðveldað sölu
ríkisskuldabréfa og eru þau nú 25% af
sparnaði heimila samanborið við 4%
árið 1975. Lætur nærri að helmingur nýs
sparnaðar á undanförnum árum hafi
farið til kaupa á ríkisskuldabréfum.
Pegar áform um sameiginlegan mark-
að Evrópubandalagsins rætast, væntan-
lega 1992, er ljóst að fjármögnun hall-
ans verður mun erfiðari. Þá munu ítalir
neyðast til að losa um höft sem nú hvíla
á fjármagnsmarkaðinum og þar með
verður erfiðara um vik að selja ríkis-
skuldabréf. Líklega er þetta þó það sem
til þarf, því enn sem komið er fara ítalir
sér ákaflega hægt í að minnka ríkis-
sjóðshallann. Takmark fjármálaráð-
ítalía í samanburði við nokkur önnur
lönd
Halliá ríkissjóði % alLFRL Skuld ríkissjóðs % af LFRL Spamaður % aiLFRL
Italía -10.3 93 23
Bretland -2.1 48 9
Frakkland -2.8 20 14
V. Þýskal. -1.7 23 13
Bandaríkin -2.4 31 4
Japan -1.2 27 18
Kanada -4.4 40 10
Holland -6.3 58 3
Belgía -7.3 113 13
herrans er að rétta ríkissjóð við á 3-4
árum, þ.e. að vaxtagjöldum undan-
skildum. Með því móti vonast hann til
að vextir lækki og þannig verði auðveld-
ara að ráða við afganginn.
Talsverðir möguleikar eiga að vera á
því að draga úr ríkisútgjöldum með
hagræðingu í rekstri. ítalir munu eyða
hlutfallslega meiru í heilbrigðisþjón-
ustu en önnur iðnríki gera að meðaltali,
en þó er þjónustan áberandi verri.
Sömu sögu er að segja af t.d. póstþjón-
ustunni. Við þessu hafa margir ítalir
brugðist með því að kaupa sjúkratrygg-
ingu af einkaaðilum og með því að not-
færa sér póstþjónustu einkaaðila.
Ýmsar hömlur á fjármagnsmarkaði
gera ítali illa í stakk búna til að mæta
Glni:________________
• Ítalía
• Þróun kaupmáttar
• Erlend fréttabrot