Vísbending - 13.04.1988, Qupperneq 1

Staðgreiðslu-
kerfi skatta
og vinnu-
markaðurinn
Dr. RagnarÁmason
Öll rök hníga að því, að staðgreiðslu-
kerfi skatta, sem gekk í gildi í upphafi
þessa árs, muni hafa víðtækar
afleiðingar fyrir efnahagsþróun og hag-
stjórn á komandi árum. í grein, sem ég
ritaði í Vísbendingu 3. febrúar sl.
ræddi ég nokkrar mikilvægar hliðar
staðgreiðslukerfisins, sem ég taldi að
ekki hefðu hlotið verðskuldaða athygli.
Þeirra á meðal voru eftirfarandi:
1. Upptaka staðgreiðslukerfis skatta
felur í sér tilfærslu skattbyrði frá núver-
andi kynslóð skattþegna yfir á herðar
komandi kynslóða.
2. Upptaka staðgreiðslukerfis skatta
felur í sér tilfærslu óvissu frá skatt-
greiðendum til ríkis og sveitarfélaga.
3. Upptaka staðgreiðslukerfis skatta
gefur ríkisvaldinu kost á nýjum hag-
stjórnartækjum og skapar þar með
tækifæri til nákvæmari hagstjórnar.
4. Upptaka staðgreiðslukerfis skatta
hefur áhrif á afstöðu skattgreiðenda
annars vegar og ríkis og sveitarfélaga
hins vegar til verðbólgu.
5. Upptaka staðgreiðslukerfis skatta
dregur að öllum líkindum úr framboði
vinnuafls og kann þannig að hafa
umtalsverð áhrif á þróun landsfram-
leiðslunnar á komandi árum.
í fyrrnefndri grein í Vísbendingu var
fjallað um fyrstu fjögur þessara atriða.
í þessari grein er ætlunin að huga að
fimmta atriðinu, líklegum áhrif stað-
greiðslukerfisins á framboð vinnuafls
og þar með þróun á vinnumarkaði.
VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
14.6 13. APRÍL1988
Áhrif staðgreiðslukerfisins á virði
vinniilauna____________
íhugum fyrst áhrif staðgreiðslu
skatta á virði vinnulauna frá sjónarmiði
launfólks. Gerum í þessu skyni ráð fyr-
ir því, að breytingin úr kerfi eftirá-
greiddra skatta yfir í staðgreiðslukerfi
sé framkvæmd þannig, að sömu launa-
tekjur beri sama skatt í báðum kerfun-
um. Þetta er raunar eitt af þeim
skilyrðum, sem staðgreiðslukerfið hér
á landi átti að fullnægja.
Við þessar aðstæður mætti í fljótu
bragði ætla, að ráðstöfunarlaun hins
dæmigerða launamanns breyttust ekki
í kjölfar kerfisbreytingarinnar. Svo er
þó ekki. Munurinn liggur í því, að í
kerfi eftirágreiddra skatta fær launa-
maðurinn eins árs gjaldfrest á sköttum
að jafnaði. Hafi hann jákvæða ávöxt-
unarkröfu, sem flestir hafa væntanlega,
er raungildi jaðarskattsins í eftirá-
greidda kerfinu lægra en í staðgreiðslu-
kerfinu. Sé ávöxtunarkrafa viðkom-
andi t.d. 10%, er raunverulegur jaðar-
skattur í eftirágreidda kerfinu einungis
um 91% af raunverulegum jaðarskatti í
staðgreiðslukerfinu. Ráðstöfunarlaun-
in í staðgreiðslukerfinu eru að sama
skapi lægri. Samhengi ávöxtunarkröfu,
raunvirðis jaðarskatts og ráðstöfunar-
tekna í kerfi eftirágreiddra skatta mið-
að við sömu stærðir í staðgreiðslukerfi
er nánar lýst í töflu 1.
Tafla 1
Staðgreiðslukerfi og kerfi eftir-
ágreiddra skatta:
Samanburður á jaðarskatti
og ráðstöfunarlaunum
Hlutföll á milli viðkomandi
Ávöxtunar- stærða í efirágreiddu kerfi
krafa og staðgreiðslukerfi
% jaðarskattur* ráðstöfunarlaun“
0.0% 1.000 1.000
3.0% 0.971 1.015
5.0% 0.952 1.026
10.0% 0.909 1.049
15.0% 0.870 1.071
20.0% 0.833 1.089
‘ Ftaunverulegur jaðarskattur miðað við sama
hlutfallslega jaðarskatt í báðum tilfellum.
“ Ráðstöfunarlaun m.v. sömu raunlaun og 35%
jaðarskatt í báðum tilfellum.
Af töflu 1 má lesa, að sé miðað við
launþega, sem býr við 35% jaðarskatt
og hefur 5% ávöxtunarkröfu, felur
upptaka staðgreiðslukerfisins í sér lið-
lega 2.5% lækkun ráðstöfunarlauna.
Sé ávöxtunarkrafan hins vegar 10%, er
lækkun ráðstöfunarlaunanna tæp 5%.
Við upptöku staðgreiðslukerfisins hef-
ur virði endurgjaldsins fyrir hverja
vinnustund því lækkað sem þessu
nemur.
Með þessu er þó ekki allt talið. Það
sem úrslitum ræður um vinnuafls-
framboðið er ekki raunvirði ráðstöf-
unarlaunanna heldur álit launafólks á
virði þeirra. Þetta tvennt, hið huglæga
mat launafólks á virði ráðstöfunarlaun-
anna og hlutlægt raungildi þeirra þarf
alls ekki að fara saman eins og dæmin
sanna. Ýmislegt bendir til þess, að hið
huglæga mat á lækkun ráðstöfunar-
launanna við upptöku staðgreiðslu-
kerfis kunni jafnvel að ýkja raunlækk-
unina.
Fyrir daga staðgreiðslunnar fékk
launamaður launin að frádregnum
afborgunum af sköttum liðins árs og
greiðslum upp í væntanlega skatta til
ráðstöfnunar. Mikilvægt er að átta sig á
því, að í hinu fyrrnefnda, afborgun af
sköttu liðins árs, felst ekki lækkun ráð-
stöfunarlauna. Þar er um að ræða
greiðslur upp í þegar orðna skuld.
Upphæð skuldarinnar er óháð vinnu-
framlagi líðandi stundar og hana verð-
ur að greiða, hvort sem mikið eða lítið
er unnið. Frá þessu sjónarhorni virðast
því ráðstöfunarlaunin í kerfi eftirá-
greiddra skatta miklu hærri en í stað-
greiðslukerfinu. Þetta sjónarmið tekur
ekki tillit til hinna væntanlegu skatta-
álagna á launatekjur líðandi stundar og
er að því leyti óraunsætt. Á hinn bóg-
inn er ekki ólíklegt, að ýmsir launa-
menn skoði dæmið þessum augum og
hagi vinnuaflsframboði sínu í samræmi
við það.
Áhrif staðgreiðslukerfisins á
framboð vinnuafls
Fyrir framvinduna á vinnumarkaðn-
Efni:
• Staðgretðslukerfi skatta
og vinnumarkaðurinn
• Gengisfellingin var
ill nauðsyn
• Erlend fréttabrot