Vísbending - 27.04.1988, Page 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
~TO 27. APRIL1988
SKIPULAGS-
BREYTINGAR
í EFNAHAGS-
MÁLUMUM
ALLAN HEIM
Á undanförnum árum hafa átt sér stað
byltingarkenndar breytingar á skipulagi
efnahags- og atvinnumála um víða
veröld. Að öllum líkindum eru þær þó
aðeins byrjunin á enn víðtœkari skipu-
lagsbreytingum, sem eiga það helst sam-
eiginlegt að losað verður um viðskipta-
hömlur á innlendum vettvangi sem
og í milliríkjaviðskiptum. Um allan
heim hafa farið fram umbœtur á sviði
skattamála, á fjármagnsmörkuðum, á
mörkuðum fyrir vörur og þjónustu, á
vinnumörkuðum og jafnframt þessu,
endurskoðun á hlutverki ríkisins. Alls
staðar er tilgangurinn sá sami: að auka
hagkvœmni, aðlögunarhœfni og þar
með samkeppnishœfni atvinnulífsins og
bœta þannig almenn lífskjör.
Skattkerfisbreytingar: lægri
prósentur og færri undanpágur
Víða um lðnd hefur farið fram upp-
stokkun á skattkerfum, sem hafa haft
þann tilgang helstan að auka vinnu-
framlag og sparnað. Einn mikilvægasti
þáttur þessara breytinga eru breytingar
á tekjuskatti einstaklinga. Megininntak
breytinganna er lækkun skattprósenta
og fækkun undanþága, sem hafa
leitt til breikkun skattstofnsins. Auk
íslands hefur slík breyting átt sér stað í
Ástralíu, Belgíu, Kanada, Danmörku,
Frakklandi, Þýskalandi, Grikklandi,
írlandi, Nýja Sjálandi, Spáni, Tyrk-
landi, Bretlandi og Bandaríkjunum.
Áður voru hæstu skattprósentur víða á
bilinu 60-80%, en eftir breytingarnar
eru þærgjarnan íkringum 50% ogsum-
staðarlægri.
Tekjuskattur fyrirtækja hefur tekið
svipuðum breytingum víða. Hefur
skattprósenta verið lækkuð og undan-
þágum fækkað í löndum eins og Kan-
ada, Frakklandi, Grikklandi, Lúxem-
borg, Hollandi, Bretlandi og Banda-
ríkjunum. Og í Ástralíu hefa tekju-
skattar fyrirtækja og einstaklinga verið
fyllilega samræmdir. Tilgangurinn með
þessum breytingum er að eyða mismun-
un og skapa heppileg skilyrði fyrir fjár-
festingar.
Þessum breytingum hefur víða fylgt
aukið vægi neysluskatta. í sumum til-
vikum vegna aðildar að Evrópubanda-
laginu, eins og í Grikklandi, Portúgal
og á Spáni, en þessi lönd ásamt Tyrk-
landi hafa nýlega tekið upp virðisauka-
skatt.
Mjög víða í löndum OECD er áfram
unnið að lagfæringu á skattkerfi, með
það aðallega fyrir augum að afnema
verðbrenglun. Reynt er að kappkosta,
að verð spegli raunveruleg-
an framleiðslukostnað svo það geti ver-
ið framleiðendum til leiðbeiningar um
hagkvæmustu nýtingu fjármuna. Þar að
auki nýtur sú skoðun almennrar viður-
kenningar, að skattar verði að vera hóf-
legir til að framleiðsluöflin fái notið sín.
Fjármagnsmarkaðir: Losað um
hömlur,_____________________________
Á tiltölulega skömmum tíma hefur
verið losað um hömlur á fjármagns-
mörkuðum í flestum löndum OECD.
Nú er vaxtaákvörðun að mestu eða að
fullu frjáls í löndum eins og Ástralíu,
Frakklandi, Nýja Sjálandi og Banda-
ríkjunum auk íslands. Og vextir eru
mun sveigjanlegri en áður var í Finn-
landi, Grikklandi og Tyrklandi og á ír-
landi og Spáni. Jafnframt þessu hafa
aðrar samkeppnishömlur verið af-
numdar og einkavæðingarherferð fjár-
málastofnana verið hafin í mörgum
löndum.
Þessar breytingar hafa jafnframt
gjörbreytt aðferðum við stjórn peninga-
mála. Mörg lönd hafa horfið frá því að
beita beinum útlánatakmörkunum, en
nota þess í stað eða í ríkari mæli en áður
innlánsbindingu til að hafa áhrif á pen-
ingamagn. Þá hafa tækifæri víða opnast
til að stýra peningamagni með kaupum
og sölu á skuldabréfum, jafnframt því
sem seðlabankar eru ekki eins bundnir
af því og áður að fjármagna halla á
ríkissjóði.
Fjármagnsflutningar á milli landa
hafa einnig orðið frjálsari og mun Sviss
hafa riðið á vaðið í lok síðasta áratugar.
Síðan hafa mörg lönd fylgt í kjölfarið,
eins og Ástralía, Kanada, Danmörk,
Frakkland, Finnland, Ítalía, Nýja Sjá-
land og Spánn, og sænsk stjórnvöld hafa
veitt fyrirtækjum leyfi til beinna
erlendra fjárfestinga og til kaupa á erl-
endum hlutabréfum. Nýlega hafa svo
ýmis lönd leyft starfsemi erlendra
banka og má þar nefna Ástralíu,
Finnland, Noreg, Svíþjóð og Tyrkland.
Tilgangurinn með þessu hefur m.a.
verið sá, að skapa skilyrði fyrir meiri
sveigjanleika, þannig að fjármálastofn-
anir kæmu betur til móts við þarfir fyrir-
tækja og einstaklinga. Yfirleitt þykja
þessar breytingar hafa tekist vel og gjör-
breytt þeim skilyrðum sem einstakling-
ar og fyrirtæki búa við til hins betra.
Vörur ogþjónusta: Tollalækkanir,
einkavæöing og lægri ríkisstyrkir
Víðast hvar í löndum OECD eru
uppi áform um að draga úr ríkisafskipt-
um á markaði fyrir vöru og þjónustu. I
mörgum landanna hefur talsvert áunn-
ist, en ljóst er að enn er mikið verk
óunnið.
Verðlagshöft hafa nýlega verið af-
numin í Frakklandi, Hollandi og Finn-
landi og tollar víða verið lækkaðir. í
Eflli:
• Skipulagsbreytingar í
efnahagsmálum
• Geta launþegar reitt sig
á ríkisvaldið?________
• Erlend fréttabrot