Vísbending - 04.05.1988, Blaðsíða 1
VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
17.6 4. MAÍ1988
FASTGENGl
OG VERÐ-
BÓLGA
SigurðiirJóhannesson
Tíðar gengisfellingar hafa oftast ein-
kennt verðbólgulönd og stundum hefur
gengið verið fellt í sífellu. Þegar verð-
bólga fer út yfir öll mörk, til dæmis með
vikulegum eða daglegum verðhækkun-
um er gengi erlendra gjaldmiðla í raun
eini trausti verðmælikvarði fólks, því að
verðvísitölur eru reiknaðar eftir á og
koma of seint og of sjaldan ( Sbr. grein
Þorvalds Gylfasonar um vísitölubind-
ingu í 15. tölublaði). Þá byrja menn að
miða verð- og launaákvarðanir við
gengi. Sagt er að í óðaverðbólgunni í
Austurríki 1922 hafi kaupsýslumenn
látið það verða sitt fyrsta verk á morgn-
ana að kanna gengi austurrísku krón-
unnar áður en þeir ákváðu verð á vörum
sínum og þjónustu fyrir daginn. Gengið
féll oft á dag í Þýzkalandi árið 1923 og
laun og verðlag hækkaði jafnóðum í
samræmi við það. Flestar tilraunir til að
stöðva slíka óðaverðbólgu hafa haft að
grunni yfirlýsingar um stöðugt gengi
eða að minnsta kosti minnkandi fall
gengis.
Samband gengis ogverðlags
Þótt samband gengis og verðlags sé
ekki eins beint og það var í Þýzkalandi
og Austurríki hlýtur minnkandi geng-
isfall að draga úr verðhækkunum.
Gengið stýrir innflutningsverðlagi að
miklu leyti og hefur mikil áhrif á verð á
þeim vörum sem eiga í erlendri sam-
keppni. Verð á innlendri þjónustu fer
að miklu leyti eftir innlendum aðstæð-
um, til dæmis hvort halli er á fjárlögum,
en það getur þó ekki þróazt óháð gengi
og erlendu verðlagi í langan tíma. Ef
almennt er talið að verðbólga eigi eftir
að lækka (eða hverfa) er líklegt að
launþegar hagi launakröfum sínum í
samræmi við það og þeir sem ákveða
verð á innlendri vöru og þjónustu muni
endurskoða áætlanir um verðhækkanir.
Ef menn halda að verðbólga muni
lækka leiðir það því í sjálfu sér til lækk-
unar verðbólgu. Þannig hefur sjálf yfir-
lýsingin um stöðugt gengi áhrif á verð-
bólgu ef hún vekur athygli og tiltrú.
Seint á 8. áratugnum og á þessum ára-
tug hófu nokkur Suður-Ameríkuríki,
sem höfðu átt við mikla verðbólgu að
stríða, baráttu gegn verðbólgu með því
að kunngera áætlun um minnkandi fall
gengis gjaldmiðla landanna miðað við
dollar. Þessi aðferð við að hafa áhrif á
verðbólguvæntingar minnir á yfirlýsing-
ar um vöxt peningamagns sem hafa ver-
ið þáttur í verðbólgubaráttu stjórnar
Thatchers og fleiri ríkisstjórna. Mikil-
vægur munur á þessum tveimur aðferð-
um er þó að almenningur áttar sig lík-
lega auðveldar á því að breytt gengis-
stefna geti haft áhrif á verðlagsþróun,
heldur en því að breytingar á dularfullu
hugtaki eins og peningamagni skipti þar
sköpum.
Áætlun um minnkandi fall gengis
Myndin lýsir gangi mála eftir að áætl-
un um minnkandi fall gengis hefur verið
ákveðin. Lóðrétti ásinn sýnir gengis-
breytingu, G, og innlenda verðbólgu,
V, en lárétti ásinn sýnir tímann, t. Gert
er ráð fyrir að engin verðbólga sé í
útlöndum. Verð erlendra gjaldmiðla
hækkar með sama hraða og innlent
verðlag allt til tímans t0. Þá hefst áætl-
un um að hægja á gengisfellingu fram
til tímans ti, en eftir það verður gengi
stöðugt. Strax eftir t0 lækkar verð-
bólga, en gert er ráð fyrir að hægar
dragi úr verðbólgu en falli gengis.
Þetta þýðir að raungengi hækkar. Af
raungengishækkuninni leiðir að inn-
lend framleiðsla verður ekki eins
samkeppnisfær og áður. Þegar raun-
gengishækkunin hefur komið af stað
kreppu og atvinnuleysi fer verðbólga
að lækka hraðar. Á tímanum t2 er
hún 0 og lækkar enn. En þá (í t2) hef-
ur raungengi hækkað um sem svarar
skyggða svæðinu á myndinni. Raun-
gengi fer að lækka aftur eftir t2. En
líklegt er að áður en til þess kemur
Efni:
• Fastgengi ogverðbólga
• List og landbúnadur
• Erlend fréttabrot