Vísbending - 18.05.1988, Blaðsíða 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
19.6 18. MAI1988
A GENGIAÐ
VERA FAST
EÐA
FLJÓTA?
Fyrrigrein
Dr. PomldurGylfason
Skynsamleg skoðun á því, hvaða
stefnu stjórnvöld eiga að fylgja í efna-
hagsmálum, hlýtur að fara eftir því,
hvers konar vanda er við að glíma
hverju sinni. í hallæri getur það til
dæmis verið skynsamleg stefna að reka
ríkisbúskapinn með halla og auka útlán
bankakerfisins til að örva efnahagslíf-
ið. í góðæri getur það hins vegar verið
hyggilegt að skila heldur afgangi í ríkis-
rekstrinum og draga úr peningaþenslu
til að halda aftur af verðbólgu.
Svipuðu máli gegnir um stefnu
stjórnvalda í gengismálum. Það fer eft-
ir aðstæðum, hver hún á að vera hverju
sinni. Stundum er skynsamlegt að fella
gengi, stundum ekki. Stundum er
skynsamlegt að fylgja fastgengis-
stefnu, stundum ekki. Það er yfirleitt
ekki skynsamlegt að ákveða stefnu í
eitt skipti fyrir öll.
Vandinnerverðbólga
Og nú hljótum við að spyrja: Hvaða
stefnu er skynsamlegt að fylgja í geng-
ismálum nú, þegar gengi krónunnar
hefur verið fellt tvisvar með skömmu
millibili? Er fastgengisstefnan brostin?
Svarið hlýtur að ráðast að miklu leyti
af því, að efnahagsvandinn nú er verð-
bólguvandi fyrst og fremst. Um þessa
sjúkdómsgreiningu er enginn veruleg-
ur ágreiningur. Hún kemur til dæmis
skýrt fram í stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar frá síðast liðnu sumri og
hefur ekki breytzt síðan þá. Aðra erfið-
leika okkar í efnahagsmálum, hvort
heldur mikinn viðskiptahalla og með-
fylgjandi skuldasöfnun erlendis eða þá
mikla rekstrarörðugleika fiskvinnslu
og annars útflutningsiðnaðar, má rekja
beint til verðbólgunnar. Ef verðbólg-
unni slotaði, myndu viðskiptahallinn
og rekstrarvandinn hverfa af sjálfum
sér. Það er einmitt ein meginástæðan
til þess, hversu mikilvægt það er að
ráða niðurlögum verðbólgunnar.
Lausnin blasirvið______________________
Úr því að sjúkdómsgreiningin er
verðbólga ásamt viðskiptahalla og
veikri stöðu útflutningsiðnaðar, þá
blasir lækningin við. Það er hægt að
lækna bæði meinin samtímis með öfl-
ugu aðhaldi í opinberum fjármálum og
peningamálum.
Gengisfelling ein sér er hins vegar
engin lausn, eins og nú háttar. Hún get-
ur að vísu dregið úr viðskiptahalla og
rekstrarvanda útflutningsiðnaðar, en
trúlega aðeins til bráðabirgða, því að
launþegar fara að öllum líkindum fram
á fullar bætur fljótlega. Þannig kyndir
gengisfelling undir verðbólgunni ekki
aðeins með því að hækka verð á inn-
flutningi, heldur líka með því að hækka
innlendan framleiðslukostnað. Með
því að grípa til gengisfellingar nú í ann-
að sinn á árinu án þess að boða öflugar
aðhaldsaðgerðir samtímis virðist ríkis-
stjórnin því stefna að því að minnka
viðskiptahallann í bili með því að
herða á verðbólgunni, jafnvel þótt
kostur sé á að draga úr báðum í senn
með samræmdum aðhaldsaðgerðum.
Svo er annað. Það væri fráleit ráð-
stöfun við núverandi aðstæður að fela
seðlabankanum að sjá til þess, að raun-
vextir lækki til að draga úr fjármagns-
kostnaði fyrirtækja. Seðlabankinn get-
ur ekki hlýtt slíkum fyrirmælum
öðruvísi en með því að auka peninga-
þenslu og þar með verðbólgu. Eina
leiðin til að lækka raunvexti og verð-
bólgu samtímis er að draga úr opinber-
um útgjöldum eða hækka skatta, og þá
er að sjálfsögðu átt við ríkisfjármál í
víðum skilningi. Þeir, sem biðja um
vaxtalækkun nú, eiga því að biðja um
aukið aðhald í ríkisfjármálum, nema
þeir vilji meiri verðbólgu.
Hver á stefnan að vera?________________
Það er mjög brýnt, að gengisfelling-
unni verði að þessu sinni fylgt eftir með
enn öflugra aðhaldi í ríkisfjármálum og
peningamálum en ella væri nauðsyn-
legt til að halda verðbólgu í skefjum.
Með þessu er samt ekki sagt, að gengis-
fellingin krefjist fráhvarfs frá fastgeng-
isstefnunni. Það getur þó átt eftir að
reynast ríkisstjórninni erfitt að sann-
færa almenning um það, að hún fylgi
fastgengisstefnu, þegar hún hefur fellt
gengið tvisvar með skömmu millibili.
En hver á stefnan að vera? Á gengi
að vera fast eða fljóta? Um það verður
fjallað í annarri grein.
Eitt er þó rétt að segja strax. Ef
áframhaldandi fastgengisstefna verður
ofan á, þá þarf eftir sem áður að
ákveða, hvernig sé bezt að tryggja fast
gengi krónunnar. Við þurfum að
ákveða, hvort við eigum að festa geng-
ið (a) upp á eigin spýtur eins og við ger-
um nú eða (b) með því að tengjast eða
bindast Myntbandalagi Evrópu
(EMS), eins og Dr. Sigurður B. Stef-
ánsson hagfræðingur hefur lagt til.
Tveggja kosta völ
Á þessu tvennu er reginmunur. Ef
við festum gengi krónunnar upp á eigin
spýtur eins og nú, þá áskiljum við okk-
ur áfram rétt til þess að fella gengi
krónunnar eða fleyta því eftir vild án
þess að þurfa að leita samþykkis ann-
arra þjóða. Ef við kysum hins vegar að
tengjast Myntbandalaginu með ein-
hverjum hætti, þá þyrftum við að fórna
sjálfsákvörðunarrétti okkar í peninga-
málum að einhverju leyti. Tilgangur-
inn með því að tengjast Myntbandalag-
inu væri sá að takmarka getu
stjórnvalda til að nota verðbólgu til að
slá efnahagsaðgerðum á frest eða til að
ná öðrum markmiðum í efnahagsmál-
um. Það færi eftir samningum íslands
Efni:_________
• Á gengi að vera fast
eða fljóta
• Fiskvejðistefna EB
• Erlend fréttabrot