Vísbending - 22.06.1988, Side 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
24.6 22. JÚNI1988
EFTA-LÖND-
IN OG AF-
STAÐAN TIL
EMS
Gengismál hafa verið talsvert til um-
rœðu í Vísbendingu undanfarna mán-
uði og það ekki að ástæðulausu. í vetur
sem leið reyndi fyrst fyrir alvöru á það
hvort treysta mætti yfirlýsingu íslenskra
stjórnvalda um gengisstefnu og um all-
an heim er gengisstefna í brennidepli
efnahagsmála. Miklar gengissveiflur
helstu gjaldmiðlanna á undanförnum
árum hafa valdið fyrirtœkjum erfiðleik-
um og margir líta með söknuði til þeirra
ára sem alþjóðlegt samkomulag ríkti
um gengisfestu, svo ekki sé talað um
árin þegar gullfóturinn var við lýði.
Evrópska myntkerfið (EMS), sem
stofnað var árið 1979 af8 löndum innan
EB, var tilraun til að draga úr gengis-
sveiflum og hefur tekist vel að flestra
dómi; svo vel að ýmis Evrópulönd utan
kerfisins íhuga nú hvort ekki sé œskilegt
að slást í hópinn. S. I. vetur var þetta t. d.
umrœðuefnið á ráðstefnu EFTA land-
anna sex, Austurríkis, Finnlands, ís-
lands, Noregs, Sviss og Svíþjóðar.
Á ráðstefnunni hélt hollenski seðla-
bankastjórinn, W.F. Duisenberg,
framsöguerindi og lýsti sig þar mjög
eindreginn fylgismann víðtækara sam-
starfs um gengismál en það sem EMS í
núverandi mynd felur í sér. Hann rifj-
aði m.a. upp ástand gengismála í heim-
inum á liðnum árum og gerði mikið úr
því óhagræði sem gengissveiflur hafa
valdið. Gengisbreytingar hafi yfirleitt
seint áhrif til leiðréttingar á viðskipta-
jöfnuði og þurfi oft að vera miklar til
að ná tilætluðum árangri. Þessu fylgi
óvissa um verðbólgu- eða samdráttar-
áhrif, óvissa um áhrif á vexti, óvissa um
viðbrögð stjórnvalda og óvissa um
samkeppnisstöðu fyrirtækja. Allt
verði þetta til þess að draga úr áhuga
manna til að fjárfesta og stunda við-
skipti, og skerðir þar með hagvöxt.
Flest lönd geri sér þetta ljóst og þess
vegna hafi verið uppi tilburðir í þá átt
að auka samstarf um gengismál á
heimsvísu þótt með litlum árangri sé.
Á evrópuvísu hafi hins vegar hvað
mestum árangri verið náð með stofnun
Evrópumyntkerfisins. Þrátt fyrir
nokkrar uppstokkanir hafi tekist að
halda gengisstöðugleika á milli aðild-
arlandanna og það hafi haft aðhalds-
áhrif.
Síðan vék Duisenberg að gengis-
stefnu Evrópulandanna utan Evrópu-
myntkerfisins og þá einkum Bretlands
og EFTA-landanna. Til skamms tíma
lögðu Bretar mest upp úr því að stýra
peningamagni beint í því skyni að hafa
stjórn á verðbólgu, en gengið var látið
hafa sinn gang. Upp á síðkastið hafa á-
herslurnar hins vegar breyst og nú er
lagt meira upp úr því en áður að halda
genginu stöðugu. Er þá gjarnan litið til
þýska marksins um viðmiðun í því sam-
bandi og bresk stjórnvöld hafa látið að
því liggja, að sá tími muni koma að
Bretar gangi inn í samstarfið um geng-
ismál.
Þýska markið er einnig mikilvæg
viðmiðun fyrir tvö EFTA landanna,
Austurríki og Sviss. Allt frá 1981 hefur
Austurríki haldið gengi sinnar myntar
stöðugu gagnvart þýska markinu, og
hefur það verið yfirlýst markmið
stjórnvalda. Gengi svissneska frank-
ans hefur einnig fylgt þýska markinu í
gegnum tíðina, en það hefur gerst án
þess að það væri eitthvert markmið í
sjálfu sér. Það vill bara svo til að bæði
V.Þjóðverjar og Svisslendingar hafa
fylgt svipaðri efnahagsstefnu, sem hef-
ur einkennst af aðhaldi.
Gengisstefna hinna landanna í
EFTA hefur hins vegar verið af öðrum
toga. Svíþjóð, Noregur, Finnland og
ísland hafa öll miðað gengi sinna gjald-
miðla við myntkörfur, þar sem vægi
myntarinnar ræðst af mikilvægi henn-
ar í viðskiptum. Þetta hefur síðan í för
með sér, að þótt meðalgengi sé haldið
stöðugu, þá getur gengi hverrar ein-
stakrar myntar í körfunni sveiflast mik-
ið. / þeim tveimur árum sem meðal-
gengi íslensku krónunnar var haldið
stöðugu sveiflaðist t.d. gengi flestra
myntanna í körfunni verulega. Á með-
an dollarinn lækkaði, hækkaði gengi
evrópumyntanna og japanska yensins
gagnvart krónunni. Það óhagræði sem
Duisenberg talar um að stafi af gengis-
sveiflum er því ennþá til staðar í svona
kerfi.
Það er af þessari ástæðu sem
Duisenberg mælist til þess að EMS
verði víkkað út og að fleiri lönd verði
þátttakendur. Ekki aðeins þau lönd
EB sem ennþá eru utan kerfisins held-
ur einnig EFTA löndin. Þátttakendur í
svona samstarfi yrðu að gæta ýtrasta
aðhalds í hagstjórn og kerfið setur
þeim að því leyti ákveðnar skorður. En
samanborið við sjálfræðið í reynd, þar
sem gengissveiflur valdi óvissu og óróa
og aðlögun að breyttum aðstæðum
gangi erfiðlega þrátt fyrir allt, þá sé
svona samstarf mun betri kostur.
Fyrir íslendinga eru viðbrögð
norska seðlabankastjórans, Hermod
Skánland athyglisverð. Hann heldur
því fram að gengistilhögun þeirra
Norðmanna hafi gefist þeim vel allt frá
1978 þegar hún var sett á laggirnar, og
að svo komnu máli sé ekki ástæða fyrir
Norðmenn að tengjast Evrópumynt-
kerfinu. Öðru máli gegni ef EMS verð-
ur víkkað út. í því sambandi nefnir
hann að hlutdeild EMS-myntanna í
myntkörfu þeirra sé 44%, en ef Bret-
land slæst í hópinn muni hlutdeildin
aukast í 59%, og ef EFTA löndin geri
slíkt hið sama muni samtals 80% við-
skiptanna falla undir hið útvíkkaða
myntsvæði. Ef af þessu yrði myndi
málið líta öðru vísi út. Eftir sem áður
hefði hann þó vissar efasemdir um á-
gæti slíks samstarfs, á meðan EFTA
löndin væru utan EB og hefðu ekki
sömu möguleika á að hafa áhrif á sam-
hæfingu hagstjórnar og aðildarlönd
EB.
Þess má geta, að Norðmenn hafa um
þessar mundir lagt mikið upp úr því að
halda meðalgengi myntar sinnar föstu
þrátt fyrir verulegan tekjumissi vegna
Efni: ________
•JFTA-löndin og
afstaðan til EMS
• Efnahagsbandalag
Evrópu, þriðji hluti
• Erlend fréttabrot