Vísbending - 29.06.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
dæmi um yfirtöku eða samruna fyrir-
tækja á undanförnum mánuðum víða
um heim.
Samruni á íslandi __________________
Pótt Island sé að miklu leyti lokað
erlendum fjárfestum og þó að hér sé til
einungis vísir að hlutabréfamarkaði,
virðist sem samruna fyrirtækja hafi
upp að vissu marki gætt í ríkara mæli
nú að undanförnu en áður. Það er eink-
um á sviðum verslunar og þjónustu
sem örlar á þessu, eða á þeim sviðum
þar sem samkeppni er hvað hörðust.
Á höfuðborgarsvæðinu hafa tiltekn-
ir stórmarkaðir yfiitekið aðra og ný-
lega yfirtók eitt bakaríið nokkur önn-
ur. Hörð samkeppni í tímaritaútgáfu
hefur líka orðið til þess að þar hefur
samruni átt sér stað og sama má segja
um auglýsingastofur. Allt gerist þetta
tiltölulega hljóðlega fyrir sig í samning-
um á milli hlutaðeigandi aðila og án
þess að stjórnvöld komi þar nærri. I
þessum tegundum viðskipta er tiltölu-
lega oft skipt um eigendur og ekki þyk-
ir tiltökumál þótt einn gefist upp á
rekstrinum, því ekki skortir áhuga-
sama aðila sem vilja spreyta sig og gera
enn betur.
Verslunar- og þjónustufyrirtækin
eiga það flest sammerkt að stjórnvöld
hafa ekki séð ástæðu til að styrkja þau
sérstaklega; hvorki í formi hagstæðra
lána eða beinna styrkja. Miklu fremur
hafa þau séð ástæðu til að íþyngja þeim
umfram aðrar atvinnugreinar; t.d. í
formi hærri skatta (launaskattur og
skattur á verslunar- og skrifstofuhús-
næði). Pessi fyrirtæki eiga því ekki um
annað að velja en að reyna að gæta ýtr-
ustu hagkvæmni. Þau geta aldrei reitt
sig á að stjórnvöld komi þeim til hjálp-
ar ef illa árar. Og greinilegt er, að ein
leið fyrir þau til að bregðast við aukinni
samkeppni er að sameinast og stækka
þar með rekstrareiningarnar.
Það er varla tilviljun, að í þeim at-
vinnugreinum sem eru stjórnvöldum
þóknanlegar, í þeim skilningi að þær
hafa notið ýmis konar fyrirgreiðslu af
hálfu ríkisins, er afar lítið um eigenda-
skipti og samruni fyrirtækja er fátíður.
Þegar þeim sem stunda búrekstur eru
tryggðar ákveðnar tekjur, er ekki við
því að búast að þeir reyni að finna
hagkvæmustu leið í búvöruframleiðslu.
Og þegar þeim sem stunda frystihúsa-
rekstur eru tryggðar ákveðnar tekjur
fyrir framleiðslu sína í gegnum
gengisskráningu og með annarri
fyrirgreiðslu, þá er ekki heldur við því
að búast að þeir leiti hagkvæmustu
leiða.
í nágrannalöndum okkar stefnir allt í
þá átt að fjármagn fái að streyma
hindrunarlaust yfir landamæri, og að
fyrirtækjum verði jafnframt búin sam-
bærileg skilyrði af hálfu stjórnvalda.
Þetta mun væntanlega gilda um allar
atvinnugreinar að landbúnaði undan-
skildum. Við þær aðstæður mun fjár-
magnið leita þangað sem arðsvonin er
mest og samkeppni á jafnréttisgrund-
velli mun knýja fyrirtækin til að leita
hagkvæmustu leiða. Það verður ekki
lengur hægt að skáka í skjóli tollmúra,
ríkisstyrkja eða annarrar fyrirgreiðslna
af hálfu stjórnvalda og ala þannig á ó-
hagkvæmum framleiðsluháttum. Fyrir
hin löndin verður þess vegna erfiðara
að standast samkeppnina og þeim mun
erfiðara sem viðbrögðin fela í sér enn
meiri ríkisaðstoð.
SPÁR UM
GENGI
HELSTU
GJALD-
MIÐLA AÐ
ÁRILIÐNU
Tvisvar á ári leitar tímaritið Euromo-
ney Treasury Report til helstu spástofn-
ana í heiminum og biður þœr að spáfyr-
ir um gengi helstu gjaldmiðla að ári
liðnu. Íjúníhefti tímaritsinserbirtálit37
spástofnana á því hvert muni verða
gengi hinna ýmsu mynta í júní á nœsta
ári. Hér á eftirfara helstu niðurstöður.
Pýska markið______________________
Meðaltalsspá sérfræðinganna fyrir
þýska markið hljóðaði upp á tæplega
5% gengishækkun gagnvart banda-
ríkjadollar, eða 1,64 DM/$. Sú spá
gengur út frá genginu 1. júní s.l., sem
þá var skráð 1,73 DM/$. Um síðustu
helgi var dollarinn skráður á 1,82 þýsk
mörk þannig að gengishækkunin verð-
ur þeim mun meiri, gangi meðaltals-
spáin eftir.
Þeir sem spá hækkun þýska marks-
ins gagnvart dollar gera yfirleitt ráð
fyrir því að þýsk peningamálayfirvöld
beiti áfram aðhaldssamri peninga-
málastefnu og muni hiklaust t.d.
hækka vexti ef nokkur hætta væri á
aukinni verðbólgu. Þeir hinir sömu eru
jafnframt fremur svartsýnir á að
bandarísk stjórnvöld muni grípa til að-
gerða sem gætu orðið til þess að
styrkja dollarann, t.d. að draga úr rík-
issjóðshalla. Þessi þáttur er þó háður
sérstakri óvissu vegna kosninganna í
haust.
Svo er á hitt að líta, að viðskiptajöfn-
uður Bandaríkjanna lítur heldur skár
út um þessar mundir en áður, og marg-
ir virðast þeirrar skoðunar að dollarinn
hafi þess vegna náð lágmarki. Fremur
fáir álíta samt að hann eigi eftir að
styrkjast eitthvað að ráði, en þeir eru
þó til sem spá því að dollarinn fari allt
upp í 2 mörk.
Breska pundiö________________________
Að meðaltali spá sérfræðingarnir að
dollarinn verði svo til óbreyttur gagn-
vart bresku pundi, eða um 1,83 $/£ og
að þýska markið hækki um tæplega
5% gagnvart pundinu. Þetta myndi
þýða að þýsk mörk í pundi yrðu um
þrjú að ári liðnu.
Breska pundið hefur til skamms tíma
verið að styrkjast gagnvart marki, en
ýmsir sérfræðinganna voru samt á því
að það myndi ekki gilda til langframa. í
því sambandi var bent á vaxandi við-
skiptahalla og ennfremur á vaxandi
verðbólguþrýsting. Aðrir bentu hins
vegar á að stjórnvöld væru líkleg til að
verja pundið frekara falli með því að
hækka vexti.
Japansktyen________________________
Eins og fyrri daginn hafa menn al-
mennt sömu tröllatrú á japanska yen-
inu og á þýska markinu, og ef eitthvað
er, þá heldur meiri. Meðaltalsspá sér-
fræðinganna hljóðar upp á 5% gengis-
hækkun gagnvart dollar, sem þýðir að
dollarinn verði að ári liðnu kominn
niður í 119 yen.
Japanir hafa að undanförnu sýnt
fram á einstaka aðlögunarhæfni og
þrátt fyrir hátt gengi yensins gagnvart
dollar hefur þeim tekist að halda út-
flutningi í horfinu. Hagvöxtur er þar nú
engu minni en áður var og er nú drifinn
áfram af aukinni neyslu og eftirspurn
heima fyrir í stað útflutnings áður. Af
þessum ástæðum hafa menn yfirleitt
mikla trú á því að gengi japanska yens-
ins verði áfram hátt og ætla sumir að
það muni jafnvel hækka gagnvart
þýska markinu.
2