Vísbending - 13.07.1988, Blaðsíða 1

VIKURIT UM
VIDSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
27.6 13. JÚLÍ1988
NOREGUR:
MINNKUN
OLÍUTEKNA
KREFST AÐ-
HALDS OG
SKIPULAGS-
BREYTINGA
Ástandið í norskum efnahagsmálum
minnir um margt á stöðu íslensks efna-
hagslífs. Árið 1986 hrapaði verð á olíu,
sem er helsta útflutningsvara Norð-
manna, og ennþá eru þeir varla búnir
að ná áttum. Petta ár snerist hagstœður
viðskiptajöfnuður upp í að vera afar
óhagstœður og hefur hann verið um 5%
af landsframleiðslu síðan. Árið 1987
dró síðan verulega úr hagvexti auk þess
sem verðbólga jókst. Ennþá hefur verið
komist hjá atvinnuleysi, en Ijóst er að
Norðmenn verða að endurmeta margt í
þjóðarbúskap sínum efþeim á að takast
að ná fyrri styrk. Samlíkingin við ís-
lenskan þjóðarbúskap nœr lengra því
bœði löndin standa utan Evrópubanda-
lagsins og verða að fylgjast vel með
þeim breytingum sem þar eiga sér stað.
Viðbrögð stjórnvalda___________________
Á síðasta ári gættu stjórnvöld
(minnihlutastjórn Verkamanna-
flokksins undir forystu Gro Harlem
Brundtland) aðhaldssemi í peninga-
málum, sem kom fram í tiltölulega
háum vöxtum. Jafnframt þessu var
gengi haldið föstu gagnvart gengisvog
og skattar hækkaðir. Hafa þessar að-
gerðir leitt til samdráttar í bæði einka-
neyslu og í fjárfestingum. Á hinn bóg-
inn juku stjórnvöld ríkisútgjöld á
síðasta ári um 5,4%. Aukning opin-
berra útgjalda ásamt ákvörðun í janú-
ar 1987 um að stytta vinnuviku úr 40
stundum í 37,5 stundir er talið hafa
stuðlað að þenslu á vinnumarkaði og
ýtt undir verðbólgu. Á milli áranna
1986 og ’87 var verðbólgan tæplega
9% og verðbólguhraðinn var í kring-
um 7% í byrjun þessa árs.
í mars s.l. tók ríkisstjórnin síðan til
þess bragðs að taka upp tekjustefnu
líka talsverðu fé í ýmsar iðngreinar
eins og fataiðnað, skipasmíðar og
námugröft. Er nú útlit fyrir að Norð-
menn hefjist handa við að draga úr
þessum styrkjum, jafnvel þótt það
þýði einhverja byggðaröskun.
En það er ekki bara yfirstandandi
samdráttur sem leiðir hugann að end-
urbótum heldur einnig þróunin sem á
sér nú stað innan aðildarlanda EB.
Norðmenn eru eins og íslendingar að-
ilar að EFTA, en hafa fylgst af áhuga
með málefnum EB. Þeir höfnuðu að-
Þróun helstu hagstærða í Noregi
1983 1984 1985 1986 1987 1988’
Hagvöxtur 4,6 5,7 5,4 4,4 1,6 0,8
Verðbólga 8,4 6,2 5,7 7,2 8,7 6,5
Atvinnuleysi 3,4 3,1 2,6 2,0 2,2 2,5
Viðskiptajöfnuður
(milljarðar dollara) 2,0 2,9 3,1 -4,4 -4,2 -5,8
’Spá Heimild OECD Economic Outlook
sem takmarkaði launahækkanir við
5% á árinu og bannaði hærri arð-
greiðslur en höfðu átt sér stað á árinu
1987. Áfram verður svo staðið fast við
stefnuna um stöðugt gengi og aðhalds-
sama peningastefnu (háa raunvexti),
en í kjölfar heldur lægri verðbólgu
lækkaði seðlabankinn nýlega vexti
sína um 0,5%, eða niður í 13,3%.
Nauösyn skipulagsbreytinga
Almenningur í Noregi hefur eftir
því sem sagt er átt mjög erfitt með að
kyngja þessum aðhaldsráðstöfunum
stjórnvalda, enda höfðu margir steypt
sér í miklar skuldir í þeirri trú að tekjur
þeirra færu vaxandi. Hins vegar virðist
vera nokkuð breið pólitísk samstaða
um að aðstæður bjóði ekki upp á hærri
raunlaun. Og það jafnvel um nokkur
ókomin ár. Pannig spá sérfræðingar
OECD að hagvöxtur verði innan við
1% á þessu ári og því næsta; að verð-
bólga muni smám saman lækka, en
viðskiptahalli aukast og verða allt að
6% af landsframleiðslu árið 1989.
Ástandið í norsku efnahagslífi hefur
hins vegar leitt athygli Norðmanna að
því hversu miklum fjármunum þeir
eyða í styrki til atvinnuvega. Árið 1986
eyddu Norðmenn t.d. 6% ríkisútgjald-
anna í styrki til landbúnaðar og mun
það samsvara 40% af verðmætasköp-
uninni í landbúnaðinum. Þeir eyddu
ild að bandalaginu árið 1972 í þjóðar-
atkvæðagreiðslu, en ýmislegt bendir
til að þeir séu nú tilbúnir til að endur-
skoða afstöðu sína til þátttöku í banda-
laginu. Af EFTA löndunum sex þykja
t.d. Norðmenn og Austurríkismenn
einna líklegastar til að ganga fyrr en
síðar í EB.
í þessu sambandi eru norsk fyrirtæki
pegar farin að gera ráðstafanir til að
vera betur undir samkeppnina búin
þegar EB verður einn markaður. Hef-
ur þetta m.a. birst í því að norsk fyrir-
tæki hafa tryggt sér aðstöðu innan
landamæra EB með kaupum á fyrir-
tækjum þar. Það gerir hins vegar
mörgum þeirra erfitt fyrir að skuldir
norskra fyrirtækja eru óvenju háar um
þessar mundir og staða margra banka
er mjög slæm. En stjórnvöld eru líka
vakandi í þessu máli og hafa nú í undir-
búningi herferð í þágu útflutnings,
sem m.a. gerir ráð fyrir breytingum á
lögum og reglum í samræmi við það
sem gerist í EB.
Efni:
• Noregur: Minnkun olíutekna
krefst aðhalds
• Danir sáttirvið EMS
• Verðbólga er skattur
• Erlend fréttabrot