Vísbending - 13.07.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
DANIR
SÁTTIR VIÐ
SAMSTARF
UM GENGIS-
STEFNU
Danir eru svo sem kunnugt er einir
Norðurlandaþjóðanna í Evrópubanda-
laginu og hafa þar að auki verið þátttak-
endur í Evrópumyntkerfinu (EMS) allt
frá stofnun þess 1979. Og nú þegar
áhugi manna hér á landi virðist fara
vaxandi á samvinnu við EB-þjóðirnar í
gengismálum (a.m.k. þrír ráðherrar
hafa lýst yfir áhuga á því að kanna
möguleika á tengingu krónunnar við
ecu), þá er ekki úr vegi að huga að
reynslu Dana í þessu sambandi.
Genfflsþróunin frá 1972______________
Samvinna Evrópuþjóða í gengis-
málum á sér talsvert lengri sögu en sú
sem felst í EMS kerfinu. Árið 1972
komu EB-löndin, sem þá voru sex, sér
saman um að stilla gengi gjaldmiðla
sinna saman með svipuðum en þó
sveigjanlegri hætti en EMS gerir ráð
fyrir. Inn í þetta samstarf gengu síðan
tleiri þjóðir, t.d. Danir, Norðmenn og
Svíar. Síðar á árinu 1972 sögðu Bretar
sig úr þessu samstarfi og einnig Danir,
en þeir síðarnefndu tóku samt þráðinn
upp að nýju þegar þeir gengu í EB þá
um haustið.
Næstu árin á eftir gekk á ýmsu í
þessu samstarfi og oft þurfti að koma
til uppstokkunar á gengi gjaldmiðlanna
innbyrðis. Þá eins og nú voru það
V.Þjóðverjar sem voru leiðandi vegna
aðhaldssamrar peningamálastefnu og
hlutfallslega lágrar verðbólgu. Svo
kom að því árið 1977 að Svíar gáfust
upp og sama gerðu Norðmenn ári
seinna. Árið 1979 var síðan Evrópu-
myntkerfið stofnað af átta löndum
Evrópubandalagsins og voru Danir
þar á meðal. Danir hafa þannig með
einum eða öðrum hætti verið þátttak-
endur í evrópsku samstarfi um gengis-
mál allt frá 1972.
Repslan af EMS__________________
Hvað Dani varðar má skipta þessu
tæplega tíu ára samstarfi EB-þjóð-
anna í tvö tímabil. Það fyrra nær frá
1979 til 1982 og einkennist af tiltölu-
lega tíðum gengislækkunum þrátt fyrir
markmiðið um stöðugt gengi. Saman-
lagt lækkaði þá gengi dönsku krón-
unnar um 25% gagnvart þýska mark-
unum 1981-84, en er nú í kringum 8%.
Dönum er ljóst að samkeppnisstaða
danskra fyrirtækja verður að batna og
að draga verður úr viðskiptahalla. En
þeir hafa bara ekki sömu trú á gengis-
lækkunarleiðinni og áður til þess að ná
betri árangri í efnahagsmálum. I þeirra
augum virðist valið einungis standa á
milli þess við hvað skuli miða þegar
gengið er fest. Og í því sambandi ríkir
Þróun gengis og helstu hagstærða í Danmörku, %
Gengis- breyting Dkr. gagnv. DM Verd- bólga Verðbólgu- munur gagnv. V.Þýskal. Viðskipta- jöfnuður % af Lfr. Hag- vöxtur Atvinnnu- leysi Vextir skuldabr.
1973 9,0 10,7 4,3 -1,7 3,6 1,0 11,1
1974 0,8 13,1 6,1 -3,1 -0,9 2,3 14,6
1975 0,4 12,4 6,4 -1,5 -0,7 5,3 13,1
1976 3,9 9,1 5,5 -4,9 6,5 5,3 13,2
1977 12,0 9,4 5,7 -4,0 1,6 6,4 13,4
1978 1,7 9,9 5,6 -2,7 1,5 7,3 14,5
1979 11,0 7,6 3,6 -4,7 3,5 6,2 15,8
1980 -0,7 8,2 3,4 -3,7 -0,4 7,0 17,7
1981 5,7 10,1 6,1 -3,0 -0,9 9,2 18,9
1982 8,5 10,6 6,2 -4,2 3,0 9,8 20,4
1983 2,7 7,7 4,4 -2,6 2,5 10,4 14,5
1984 -1,2 5,7 3,7 -3,3 4,4 10,1 13,9
1985 1,8 5,2 3,0 -4,6 4,2 9,0 12,0
1986 4,0 4,3* 1,3* -5,2* 3,3* 7,9 10,8
1987 1,8 4,9* 3,3* -2,9* -1,0* 8,0 11,2
‘Áættun
inu. Síðara tímabilið nær frá 1983 til
dagsins í dag og einkennist af tiltölu-
lega miklum stöðugleika. Á þessum
tíma hefur gengi dönsku krónunnar
lækkað um aðeins 10% gagnvart
þýska markinu.
Nú er ljóst að samkeppnisstaða
Dana hefur farið versnandi á undan-
förnum árum þar sem kostnaðar-
hækkanir hafa verið heldur meiri þar
en í helstu samkeppnislöndum þeirra í
Evrópu. Þetta kemur m.a. fram í tals-
vert miklum viðskiptahalla, sem nú er
tæplega 3% af landsframleiðslu. Samt
eru kröfur um gengislækkun alls ekki
eins áberandi og kannski mætti halda.
Að því er virðist er nú tiltölulega breið
pólitísk samstaða um að þrátt fyrir allt
sé affarasælast að halda fast við stefn-
una um stöðugt gengi.
í þessu sambandi eru áðurnefnd tvö
tímabil gjarnan borin saman. Á tíma-
bilinu 1979-82 þóttu gengisfellingarnar
bera afar takmarkaðan árangur, þar
sem meiri verðbólga og hærri vextir
vógu á móti bættri samkeppnishæfni af
völdum gengislækkunar. Þar að auki
jukust auðvitað erlendar skuldir fyrir-
tækja í dönskum krónum talið. Á þess-
um árum gekk þess vegna ekki sem
skyldi að draga úr viðskiptahalla.
Á fastgengistímabilinu frá 1983 hefur
verðbólga hins vegar náðst niður í 4-5%
úr 10-11%, svo sem hún var á árunum
1981-82. Enginn teljandi munur er
heldur á atvinnuleysi á þessum tveimur
tímabilum; það var í kringum 10% á ár-
eindregin samstaða um að betra sé að
hafa samstarf um slíkt við helstu við-
skiptaþjóðirnar heldur en að halda
meðalgengi stöðugu. Þegar það er gert,
svo sem hinar Norðurlandaþjóðirnar
gera, þá megi allt eins búast við því að
gengið sé aldrei stöðugt gagnvart ann-
arri mynt.
VERÐBOLGA
ER
SKATTUR
Dr. PomldurGylfason________________
Verðbólgan er enn sem fyrr alvarleg
meinsemd í efnahagslífi þjóðarinnar.
Það blasir við. Hitt er ekki alveg eins
augljóst, að verðbólga er í raun og veru
skattur. Verðbólga er skattur vegna
þess, að hún rýrir verðgildi peninga og
flytur því raunveruleg verðmæti frá al-
2