Vísbending - 10.08.1988, Page 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
31.6 10. ÁGÚST1988
VEIÐAR OG
VIÐSKIPTI
Dr. PorvaldiirGylfason
Á sama tíma og Evrópuþjóðir kepp-
ast við að draga sem mest úr innbyrðis
viðskiptahömlum af öllu tagi til hags-
bóta fyrir almenning í álfunni, halda
Bandaríkjamenn áfram að reisa
skorður við innflutningi til Bandaríkj-
anna. Minna en tíundi hluti innflutn-
ings til Bandaríkjanna naut sérstakrar
verndar 1975, en nú er hlutfallið kom-
ið upp fyrir fimmtung og stefnir hærra.
Meira en helmingur alls innflutnings
til Bandaríkjanna var tollfrjáls 1950,
en nú er minna en þriðjungur af inn-
flutningi til landsins tollfrjáls. Hvort
tveggja er til marks um fráhvarf
Bandaríkjamanna frá frjálsum við-
skiptum síðustu ár.
Bandarískir hagfræðingar hafa
næstum allir áhyggjur af þessari þró-
un, en fá ekki rönd við reist. Þeir vita,
að viðskiptahömlur rýra lífskjör al-
mennings, hækka neyzluvöruverðlag,
draga úr hagkvæmni og fjölbreytni í
efnahagslífinu og raska tekjuskipt-
ingu, oft með ranglátum afleiðingum.
Við þetta bætist það, að bandarískir
stjórnmálamenn hafa iðulega valið
óskynsamlega milli ólíkra aðferða til
að hamla á móti erlendum viðskiptum.
Miklum verðmætum hefur verið sóað í
misgripum.
Dæmisaga um kvóta___________________
Bandaríkjamenn ákváðu það á sín-
um tíma, að nauðsyn bæri til þess að
vernda bandarískan bílaiðnað fyrir
innflutningi japanskra bíla, og sömdu
ásamt nokkrum öðrum þjóðum við
Japani um sérstakan útflutningskvóta.
Japanir skuldbundu sig þá til þess að
flytja innan við 2 milljónir bíla til
Bandaríkjanna á hverju ári eftir 1981.
Við þetta minnkaði hlutdeild Japana í
bílasölu í Bandaríkjunum úr 23% 1982
í 18% 1984. Atvinna í bandarískum
bílaiðnaði jókst að sama skapi úr
699.000 störfum 1982 í 876.000 störf
1985. Bílafyrirtækin í Detroit skiluðu
viðbótarhagnaði, sem nam um 360
milljörðum króna alls, eða um 410.000
krónum á hvern starfsmann hvort ár
1984 og 1985. Þau höfðu tapað fé, áður
en kvótanum var komið á. Allt gekk
að óskum yfirvalda.
En hvaðan kom búbót bandarísku
bílafyrirtækjanna? Hún var að sjálf-
sögðu sótt í vasa almennings. Þetta
gerðist með tvennum hætti. í fyrsta
lagi varð fækkun japanskra bíla á
Bandaríkjamarkaði til þess, að þeir
hækkuðu í verði um 110.000 krónur að
meðaltali. Þetta olli bandarískum
heimilum og fyrirtækjum næstum 220
milljarða króna kostnaðarauka á ári. í
öðru lagi hækkaði verð bandarískra
bíla um 45.000 krónur að meðaltali í
skjóli verndarkvótans. Það olli al-
menningi 360 milljarða króna kostn-
aðarauka á ári til viðbótar. Þessi fjár-
hæð ein nemur öllum viðbótarhagnaði
bílafyrirtækjanna í Detroit 1984 og
1985.
Af þessu sést, hvernig kvótinn flutti
fé. Kostnaður almennings vegna kvót-
ans var um 580 milljarðar króna (220
+360). Þessi fjárhæð nemur tæplega
10.000 krónum á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í Bandaríkjunum.
Viðbótarhagnaður bílafyrirtækjanna
af kvótanum var um 360 milljarðar
króna. Sú upphæð nemur ríflega 1,6
milljónum króna á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í bílaiðnaðinum
bandaríska. Hvað varð um mismun-
inn, 220 milljarða króna (580 - 360)?
Japanir hirtu hann. Japönsk bílafyrir-
tæki (og umboðsmenn þeirra í Banda-
ríkjunum) báru þessa fjárhæð úr být-
um með því að komast ókeypis í
aðstöðu til að selja Bandaríkjamönn-
um færri japanska bíla við hærra
verði.
Verðmæti kvótans__________________
Sagan er ekki öll enn. Vegna kvót-
ans kostaði japanskur bíll um 130.000
krónum meira að meðaltali í Banda-
ríkjunum en í Japan 1985. Flutnings-
kostnaður nam um 20.000 krónum að
meðaltali fyrir hvern bíl. Japanskur
bílaframleiðandi hagnaðist því um
110.000 krónur aukreitis á hverjum
bíl, sem hann seldi í Bandaríkjunum
heldur en heima í Japan. Útflutnings-
kvóti Japana var því um 110.000 króna
virði fyrir hvern bíl.
En Bandaríkjamenn seldu Japönum
ekki þennan verðmæta kvóta, heldur
afhentu þeim hann ókeypis. Banda-
ríkjastjórn hefði auðveldlega getað
lagt 110.000 króna toll að meðaltali á
hvern japanskan bíl, svo að hver bíll
hefði eftir sem áður kostað 130.000
krónum meira í Bandaríkjunum en í
Japan, að gefnum 20.000 króna flutn-
ingskostnaði. Bandarískir bílakaup-
endur hefðu að sönnu verið jafnilla
settir og ella. Með þessu móti hefði
Bandaríkjastjórn þó aukið tolltekjur
sínar um 220 milljarða króna, eða ná-
kvæmlega sömu upphæð og kvótinn
færði Japönum. Þannig hefðu Banda-
ríkjamenn getað veitt bílaiðnaði sín-
um sömu vernd með tolli í stað kvóta
án þess að missa 220 milljarða króna í
hendur Japana fyrir mistök. Sama ár-
angri hefði reyndar verið hægt að ná
með kvóta, ef Japönum hefði verið
seldur kvótinn á uppboði í stað þess að
afhenda þeim hann ókeypis.
Qkeypis afhending aflakvóta
Þessi saga af óförum Bandaríkja-
manna í viðskiptamálum er sögð hér
meðal annars vegna þess, að okkur ís-
lendingum hefur orðið á sams konar
skyssa við stjórn fiskveiða á undan-
förnum árum. Ríkisstjórnin hefur tak-
markað sókn á miðin umhverfis landið
með kvótakerfinu, eins og nauðsyn-
legt er til að vernda fiskstofnana, en
stjórnin hefur ekki valið hagkvæm-
ustu og réttlátustu leið að settu marki.
Efni:
• Veiðar ogviðskipti
• Sögulegir vextir
• Erlend fréttabrot