Vísbending - 24.08.1988, Blaðsíða 1
VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
33.6 24. ÁGÚST1988
Staða þjóðarbúsins
FYRIR-
TÆKIN
STANDIÁ
EIGIN
FÓTUM
í stað síendur-
tekinna efnahags-
aðgerða
Nú blasa við þriðju efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnarinnar á einu ári, sem viðbú-
ið er að breyti enn frekar starfsskilyrð-
um bœði fyrirtœkja og heimila. (Pó
hafa ytri aðstæður ekki breyst umfram
það sem sjá máttifyrir í upphafi ársins).
Tvœr hinar fyrri fólu í sér gengisfellingu
og ýmsar hliðarráðstafanir og nú hafa
komið fram tillögur stjórnskipaðrar
nefndar um margháttaðar breytingar. í
öll þrjú skiptin hafa farið fram opinská-
ar umræður stjórnarliða um grundvall-
aratriði efnahagsstefnunnar eins og um
stjórnarmyndunarviðræður væri að
ræða. Má Ijóst vera að sú óvissa sem
stjórnin skapar með þessum hætti er
fyrirtœkjum og heimilum ekki síður til
baga en þær breyttu ytri aðstœður sem
eru tilefni efnahagsaðgerðanna. Það
hlýtur jafnframt að vera umhugsunar-
efni hvers vegna, eftir öllþessi ár, breyt-
ingar á ytri aðstæðum virðast ávallt
koma stjórnvöldum í opna skjöldu.
Afkoma þjóðarinnar byggist að
miklu leyti á aflabrögðum og fiskverði
á erlendum mörkuðum eins og allir
vita. (Petta er stundum ýkt með því að
segja að sjávarútvegur afli á milli 70 og
80% gjaldeyristekna þegar hið rétta er
að hann aflar um 50% gjaldeyristekn-
anna eftir að útflutningur þjónustu
hefur verið tekinn með í reikninginn).
Hvort tveggja aflabrögðin og fiskverð
hafa sveiflast talsvert í gegnum tíðina
og þó sérstaklega aflinn. Til dæmis er
ekki lengra síðan en 1982 að heildar-
aflinn minnkaði um næstum því helm-
ing og náði sér ekki á strik aftur fyrr en
1984. Árið 1982 minnkaði heildarafla-
verðmæti um 13,2% og aftur árið 1983
um 7,8%.
Spá Þjóðhagsstofnunar um afla og
aflaverðmæti á þessu ári bendir síst til
þess að sagan frá samdráttarárunum
1982-83 sé að endurtaka sig. Pví jafn-
vel þótt verð á sumum erlendum
mörkuðum hafi farið lækkandi á síð-
ustu misserum þá er spáð metheildar-
afla og að aflaverðmæti aukist í heild
um tæpt prósent. í endurskoðaðri spá
Þjóðhagsstofnunar frá júlí er áfram
gert ráð fyrir sáralitlum breytingum á
helstu hagstærðum frá árinu á undan,
sem var afar hagstætt að flestu leyti.
Þannig á landsframleiðsla að standa
því sem næst í stað og þjóðarútgjöld að
aukast aðeins lítilsháttar.
í þessu sambandi er vert að hafa í
huga hversu skjótt útflutningsfyrir-
tæki hafa brugðist við breyttum mark-
aðsaðstæðum með því að leita nýrra
markaða og með því að bjóða upp á
fleiri valkosti. Á seinustu fjórum árum
hefur mikilvægi helstu útflutnings-
markaða tekið verulegum breyting-
um. Nú er t.d. flutt álíka mikið til Bret-
lands og er flutt út til Bandaríkjanna
(tæplega 20% allra útfluttra vara til
hvors lands), en árið 1983 fóru hátt í
30% til Bandaríkjanna samanborið
við 12% til Bretlands. Þá hefur hlut-
fallslegur útflutningur til Japans meira
en tvöfaldast á meðan útflutningur til
Sovétríkjanna hefur minnkað um
heiming. Væntanlega er gengislækk-
un bandaríkjadollars gagnvart t.d.
sterlingspundi og japönsku yeni meg-
inskýring á þessu, en þetta sýnir jafn-
framt að það er hægt að bregðast
Þjóðhagsyfirlit, spá 1988
-breytingar frá fyrra ári-
Einkaneysla ................................. 0,.0
Samneysla ................................... 2.0
Fjárfesting ................................. -1.0
Birgöabreytingar ............................ 0,6
Þjóðarútgjöld ............................... 0,8
Útflutningur ............................... 0,3
Innflutningur .............................. 2,2
Verg landsframleiðsla ...................... 0,2
Vergar þjóðartekjur ......................... -0,5
Heimild: ÞHS.
þannig við versnandi ytri skilyrðum að
áhrif þeirra á afkomu fyrirtækja verði
ekki eins mikil og ella.
Hlutur stjórnvalda____________________
Ótrygg hráefnisöflun og jafnvel enn
ótryggara markaðsverð hlýtur að segja
til sín í afkomu viðkomandi atvinnu-
greinar. Og ef atvinnugreinin aflar
þjóðarbúinu rúmlega helming allra
gjaldeyristekna þá er augljóst að hag-
ur hennar hefur mikil áhrif á afkomu
þjóðarbúsins. Samt er engu líkara en
að ytri áföll í sjávarútvegi komi stjórn-
völdum alltaf jafnmikið á óvart.
Það er ekkert nýtt við þær aðstæður
sem nú ríkja, nema ef vera skyldi að nú
eru í fyrsta skipti þær eðlilegu aðstæð-
ur á lánamarkaði að vextir ráðast af
framboði og eftirspurn. Það var
stjórnvaldsákvörðun á sínum tíma að
gefa vaxtaákvörðun frjálsa og tiltölu-
lega háir vextir nú þurfa varla að koma
Efni:
• Fyrirtækin standi á
eigin fótum
• Sjálfsábyrgð í_____
atvinnulífi
• Erlend fréttabrot