Vísbending - 31.08.1988, Side 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
34.6 31. ÁGÚST1988
VERÐ-
HJÖÐNUN
GLEYMDIST
í VAXTA-
LÖGUM
-brýn þörf á lagabreytingu
Dr. GuðmiindiirMagiiússon__________
í hinum nýju vaxtalögum sem sett
voru árið 1987 í kjölfar “vaxtafrelsis-
ins“ svonefnda og hæstaréttardóms
varðandi hæstu lögleyfðu vexti er að
finna ýmis ágæt nýmæli. Hins vegar
tókst ekki betur til en svo að það
gleymdist að reikna með verðhjöðn-
un. Sennilega eru menn orðnir svo ó-
vanir öðru en verðbólgu að lækkun
verðlags gleymist. En þar sem nú er
farið að tala um niðurfærsluleið í al-
vöru, góðu heilli, er bráðnauðsynlegt
að breyta vaxtalögunum, eins og ég
mun reyna að útskýra hér á eftir.
Ákvæði laganna um almenna vexti
í lögunum sem eru frá 18. mars 1987
er Il.kafli um almenna vexti. í 5. grein
er fjallað um vexti af fjárkröfum, þeg-
ar fjárhæð þeirra er ótiltekin og þar
segir:
“Þegar samið er um vexti af pen-
ingakröfu, en ekki er tiltekin fjárhæð
þeirra, skulu vextir vera jafnháir
vegnu meðaltali ársávöxtunar á nýjum
almennum útlánum hjá viðskipta-
bönkum og sparisjóðum á þeim tíma,
sem til skuldar er stofnað".
Á sama hátt er í 7.gr. kveðið á um
vexti af kröfum um skaðabætur. Þar
segir:
“Kröfur um skaðabætur skulu bera
vexti frá og með þeim degi, er hið bóta-
skylda atvik átti sér stað, og skulu þeir
nema vegnu meðaltali ársávöxtunar á
nýjum almennum útlánum hjá við-
skiptabönkum og sparisjóðum á þeim
tíma, er atvikið átti sér stað. Sé skaða-
bótakrafa miðuð við verðlag síðar en
hið bótaskylda atvik átti sér stað, ber
krafan þó vexti frá þeim tíma“.
Eflaust hefur hugsunin verið sú að
fara varlega í sakirnar og hafa vexti af
skaðabótakröfum lægri en hæstu vexti
á markaðnum á hverjum tíma. Þannig
eru hæstu lögleyfðu nafnvextir núna á
óverðtryggðum skuldabréfum um
41% sem er það sama og af almennum
útlánum banka og sparisjóða skv. til-
kynningu Seðlabankans 1. ágúst sl..
í ó.gr. laganna er ákvæði um vexti
þegar samið er um breytilega vexti:
“Sé samið um breytilega vexti í sam-
ræmi við hæstu lögleyfðu vexti eða
hæstu vexti á markaðnum á hverjum
tíma, skal miða við hæstu gildandi
vexti af hliðstæðum lánum hjá við-
skiptabönkum og sparisjóðum, eins og
þeir eru á hverjum tíma“.
Samkvæmt tilkynningu Seðlabank-
ans 1. ágúst voru meðalvextir verð-
tryggðra lána 9,5%.
Ahrifverðhjöðnunar________________
Segjum nú að verðbólga lækki úr
27%, eins og hún var áætluð nýlega
yfir eitt ár, í 5% sem er nálægt verð-
bólgunni í nágrannalöndunum. Hvað
gerist samkvæmt lögunum varðandi
skaðabótakröfur vegna atvika sem ný-
lega hafa átt sér stað og fjárkröfur sem
stofnað hefur verið til án þess að vextir
hafi verið tilgreindir? Gerum jafn-
framt ráð fyrir að vegið meðaltal
útlánsvaxta lækki um 41% í 8% við
niðurfærslu verðlagsins. Samkvæmt
lögunum yrðu raunvextir nú 36% af
eldri kröfum! Unnt er nefna dæmi þar
sem lögin mæla fyrir um enn hærri
raunvexti sem gilt gætu langt aftur í
tímann, því að skaðabótamál geta ver-
ið óútkljáð í fleiri ár ef ekki áratugi.
Þetta þýðir að sá sem á að greiða
skaðabætur vegna atviks sem átt hefur
sér stað nýlega gæti þurft að greiða yfir
20% raunvexti þar til dómur fellur í
málinu.
Þessi niðurstaða ætti í sjálfu sér ekki
að koma mönnum svo mjög á óvart,
því nákvæmlega þetta gerðist um
skeið árið 1983. Þegar verðbólgan
lækkaði skyndilega í 7-8% báru bréf
sem þá voru algeng í fasteignaviðskipt-
um með 20% nafnvöxtum allt í einu
háa raunvexti en höfðu áður borið nei-
kvæða raunvexti um 20-30%.
Þversögn varðandi hæstu vexti
En ekki nóg með að vextir geta orð-
ið himinháir samkvæmt lögunum. Sé
tekið tillit til verðhjöðnunar verður al-
gjör mótsögn milli 5.og 6. greinar lag-
anna. Þannig gætu hæstu lögleyfðu
vextir við 5% verðbólgu verið 15% á
sama tíma og þeir væru 20-30% skv. 5.
og 7.gr., þar sem þeir vextir taka til
vaxta frá fyrri tíma, þ.e. þegar til fjár-
kröfu var stofnað. Sú þverstæða
myndast að hæstu lögleyfðu vextir
samkvæmt einni grein laganna verða
lægri en vextir samkvæmt annarri
grein þeirra!
Nauðsyn lagabreytingar__________________
Ég vona að mér hafi tekist að sann-
færa lesandann um að brýna nauðsyn
ber til að breyta vaxtalögunum á þann
veg að þau geri ráð fyrir bæði verð-
bólgu og verðhjöðnun. Annars geta
stórslys hlotist af með málferlum og
réttaróvissu.
Efni:
• Verðhjöðnunin gleymdist
ívaxtalögunum
• Viðskipti með erlend
verðbréf
• Erlend fréttabrot