Vísbending - 07.09.1988, Síða 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
35.6 7. SEPTEMBER1988
VERÐBOLGA
VERÐUR
EKKI
UPPRÍÍTT í
EITT SKIPTI
FYRIR ÖLL
Stöðugt verölag krefst samfellds
aðhalds
Nú hefur ríkt verð- og launastöðvun í
hátt á aðra viku á meðan ríkisstjórnin
kemur sér saman um efnahagsaðgerðir.
Takmarkið er að ráða niðurlögum verð-
bólgunnar og skapa útflutnings- og
samkeppnisgreinum rekstrargrundvöll.
í umrœðunni eru þœr raddir áberandi
sem tala um að brjóta verðbólguna á
bak aftur í eitt skipti fyrir öll. Þetta skuli
gert með því að lœkka kostnaðinn;
lækka laun og vexti og síðan afnema
lánskjaravísitöluna. (Af sama meiði er
sú skoðun að skattar séu verðbólgu-
valdur og verðbólgu megi því minnka
með skattalækkunum). í þessum skoð-
unum felst sá grundvallarmisskilningur
að verðbólga sé eitthvert mein sem megi
upprœta með því að það sé skorið í
burtu. Hann er vel skiljanlegur viljinn
til að,,gera nú út af við“ verðbólguna
og útskýrir e.t.v. þann hljómgrunn sem
verðstöðvunin og svonefnd niður-
fœrsluleið hafa óneitanlega fengið. Nœr
vœri samt að virkja hann til að koma á
þeim skipulagsbreytingum sem gœtu
stuðlað að öflugu aðhaldi í ríkisfjármál-
um og gert atvinnulífið sjálfstœðara og
um leið aðlögunarhœfara.
Orsakir þenslu og afleiðing_________
í Vísbendingu hefur áður verið
greint frá reynslu fjögurra þjóða í bar-
áttunni við verðbólgu. Þessar þjóðir
voru ísræl, Bólivía, Argentína og
Brasilía. Launa- og verðstöðvun var
þungamiðja efnahagsaðgerðanna í
Argentínu og Brasilíu, en ísræl og
Bólivía lögðu mest upp úr því að draga
úr ríkisútgjöldum ásamt aðhaldi í pen-
ingamálum, þótt ísræl hafi einnig sett
á verð- og launastöðvun um tiltekinn
tíma. Það ætti varla að koma á óvart
að aðgerðirnar misheppnuðust með
öllu í Argentínu og Brasilíu, en virðast
hafa tekist bærilega í ísræl og þó eink-
um í Bólivíu. Af reynslu þessara þjóða
má því draga þann lærdóm að frum-
skilyrði þess að draga megi úr verð-
bólgu þegar til lengri tíma er litið sé að
koma í veg fyrir halla á ríkissjóði. Það
sé m.ö.o. heillavænlegra að ráðast
gegn orsökum þenslunnar fremur en
afleiðingum hennar, sem eru tiltölu-
lega há laun, háir vextir og verðbólga.
Gagnvart fyrirtækjunum eru þetta
mein sem kann að vera freistandi að
“skera í burtu“, en það yrði skamm-
góður vermir.
Einn mælikvarði á þensluna er um-
frameftirspurn eftir vinnuafli, eða ein-
faldlega fjöldi lausra starfa. Þjóðhags-
stofnun hefur í nokkur ár látið kanna
þessa umframeftirspurn (tvisvar á ári)
og var slík könnun síðast gerð í apríl
s.l.. Þá vantaði fyrirtæki á landinu alls
2.900 manns til starfa og samsvarar
það 3,2% af heildarfjölda starfs-
manna; (fjórðung þessara lausu starfa
var að finna í fiskvinnslu). Er þetta
svipað hlutfall og hefur vantað á und-
anförnum árum og einhver ótvíræð-
asti vottur þess að mikið hefur skort á
aðhald í efnahagsmálum, en líka vís-
bending um að fyrirtækin eru tæpast
komin upp til hópa á vonarvöl eins og
oft er gefið til kynna.
Útflutnings- og samkeppnisgreinar
ogsvoalíthitt _ _________
Hér á landi er fyrirtækjum gjarnan
skipt í tvo hópa. Annars vegar fyrir-
tæki sem framleiða vörur til útflutn-
ings og fyrirtæki sem framleiða vörur í
samkeppni við innfluttar vörur, og
hins vegar öll önnur fyrirtæki. Er ekki
laust við að fyrri hópurinn njóti öllu
meiri virðingar og oft talinn vera sú
undirstaða sem velmegun okkar hvíli
á. Af hálfu stjórnvalda birtist þetta
viðhorf t.d. í skattamálum og lánamál-
um og yfir höfuð í almennum efna-
hagsaðgerðum sem hafa oft það meg-
inhlutverk að treysta hag útflutnings-
og samkeppnisgreina. Þetta viðhorf
hefur m.a. þýtt að upplýsingum er
safnað um greinarnar í heild sinni,
fundin út einhver meðalafkoma og að-
gerðir síðan miðaðar við þá afkomu.
Þessu hafa fyrirtækin getað treyst og
tekið mið af í sínum rekstri.
Nú má öllum vera ljóst að sjávarút-
vegur er afar mikilvæg atvinnugrein
og aflar t.d. um helming allra gjaldeyr-
istekna. Það er hins vegar misskilin
greiðasemi sem felst í því að þessi at-
vinnugrein þurfi á sérstakri fyrir-
greiðslu að halda umfram aðrar grein-
ar. Því má jafnvel halda fram að með
því að tryggja rekstrarafkomu greinar-
innar að meðaltali þá sé staðið í vegi
fyrir nauðsynlegri endurskipulagn-
ingu og hagræðingu sem ávallt þarf að
eiga sér stað. Það er varla tilviljun að í
þeim greinum sem hafa búið við af-
komutryggingu stjórnvalda, svo sem
háttar um landbúnað og sjávarútveg
upp að vissu marki, eiu eigendaskipti
fátíð og lítið um samruna fyrirtækja.
Stefnumörkun til lengri tíma_______
í löndunum í kringum okkur og þótt
víðar væri leitað er markvisst unnið að
skipulagsbreytingum sem eiga að auð-
velda viðskipti á milli landanna og sem
eiga eflaust eftir að auka sérhæfingu
og um leið bæta almenn lífskjör. í
þessu felst m.a. að tollar og aðrar við-
skiptahömlur verða afnumdar og
Efni:____________________
• Verðbólga verður ekki upprætt
í eitt skipti fyrir öll
• Kjarasamningar og kaup-
máttur, fyrri hluti__________
• Erlend fréttabrot