Vísbending - 07.09.1988, Blaðsíða 2

VÍSBENDING

sömuleiðis ríkisstyrkir eða sérstök fyr-
irgreiðsla sem skekkt gæti samkeppn-
isstöðu fyrirtækja. Þetta er yfirlýst
markmið allra ríkjanna í Evrópu-
bandalaginu og á að verða að veru-
leika árið 1992. Markmiðið er að öll
fyrirtæki, sama hver atvinnugreinin
er, búi við nákvæmlega sömu skilyrði
þannig að samkeppnin njóti sín til
fulls. Það verða þá neytendur land-
anna sem kveða upp úr um það hvaða
starfsemi er arðbær en ekki stjórn-
völd.
Þegar viðskiptahindrunum í víðum
skilningi hefur verið rutt úr vegi þá
fara ýmis önnur skilyrði sem stjórn-
völd landanna búa fyrirtækjum að
skipta meira máli. Skattar eiga t.d. eft-
ir að hafa veruleg áhrif á samkeppnis-
stöðu fyrirtækja að öðru jöfnu. Þessu
hefur yfirstjórn EB reynt að mæta
með því að mælast til að virðisauka-
skattsprósenta verði sem líkust hjá að-
ildarlöndunum. Aðrir skattar eru
einnig talsvert mismunandi eftir lönd-
um og ljóst er að þá verða löndin að
samræma með einhverjum hætti. Er
allt eins líklegt að það komi að sjálfu
sér þegar fer að reyna á frjálsa sam-
keppni sem að öðru leyti er á jafnrétt-
isgrundvelli.
Okkur væri nær að beina sjónum
okkar að þessum staðreyndum og
reyna að laga okkur að þeim í stað þess
að,,bjarga sífellt fyrir horn“.
skerðingar verðbóta og breytinga á
verðbólgu. Verðbætur eru alltaf borg-
aðar eftir á, en ekki um leið og verðlag
hækkar. Þess vegna dregur verðbólga
úr kaupmætti þótt fullar verðbætur
séu greiddar á 3 mánaða fresti. Þetta
átti einkum við seinni hluta árs 1982 og
fyrri hluta 1983.
Hér á eftir verða notuð tvö kaup-
máttarhugtök, annars vegar kaup-
máttur greidds kaups (það er kaups
með yfirborgunum) og hins vegar
kaupmáttur taxtakaups. Eftir að vísi-
tölutrygging launa var afnumin hefur
verið meira en áður um launahækkan-
ir utan samninga (launaskrið). Upp á
síðkastið hafa rauð strik framfærslu-
vísitölu að nokkru komið í stað verð-
bóta.
KJARA-
SAMNINGAR
OG KAUP-
MÍTTUR
Fyrrihluti
SigurðurJóhannesson
Þessi grein er yfirlit um þróun kjara
Alþýðusambandsfólks frá 1980. Reynt
er að meta áhrif kjarasamninga á lífs-
kjör. Helztu kjarasamningar og breyt-
ingar á þeim eru merkt inn á mynd sem
lýsir kaupmáttarþróuninni. Ekki er
víst að allt hafi þetta breytt kaupmætti
launa. Maður, sem sá myndina, stakk
upp á því að á hana yrðu skráð önnur
atvik sem urðu á þessum tíma, s.s.
Valur verður íslandsmeistari, Jón Sig-
urðsson tekur aftur við Þjóðhagsstofn-
un, og athugað hvernig það kæmi út.
Sum atriðin má telja afleiðingu ann-
arra atburða svo sem sveiflna í afla.
Eins og sést á töflu 1 virðast breytingar
á fiskútflutningi hafa áhrif á kaupmátt
með nokkurri seinkun.
Tafla 1. Ar Útflutn. sjávarafurða í erl.mynt (viðskvog) Kaupmáttui greiddp tímak. A.S.I.-landverkaf.
1980 100 100
1981 114 101
1982 91 104
1983 98 86
1984 106 82
1985 132 83
1986 157 91
1987 177 108
Fyrri hluta tímabilsins voru öll laun
verðbætt á þriggja mánaða fresti. Á
þessum tíma breyttist kaupmáttur því
einkum vegna grunnkaupshækkana,
Samningar í október 1980___________
í október 1980 gerðu Alþýðusam-
bandið og vinnuveitendur kjarasamn-
ing sem gilti til nóvember 1981.
Grunnkaup Alþýðusambandsfólks
hækkaði um rúm 10%. Verðbætur
fylgdu Ólafslögum frá apríl 1979.
Helztu ákvæði Ólafslaga, sem lutu að
verðbótum voru:
- Verðbreytingar á tóbaki og áfengi
voru ekki taldar með í verðbótaút-
reikningi.
- Tillit var tekið til breytinga á við-
skiptakjörum.
- Sérstakur verðbótaauki, sem tek-
inn var upp 1978, var frystur.
Bráðabirgðalög á gamlársdag 1980
Um áramótin 1980-1981 voru skorin
2 núll aftan af krónunni. Fjárhæðir
Kaupmáttur greidds tímakaups miðað við vísitölu framfærslukostnaðar A.S.i. Landverkafólk 1980=100 i on RO
•i?n
110- Bráðabiraðalöa RráAahirnAalnn K Th Z_
ágamlársdag / \ / \ Jólaföstusamning \ ar •1 nn
Samningar s imningar \ Bráðabirgðalög Stgr. H. / \ / / - 90
\ Verkf. op \ » starfsm. / ^— \ \ - 80
Sarfiningar Febrúarsamningar, I II III |J I II III IV fastgengi - 70
70-j I II III IV 1980 I II.III IV 1981 I II III IV 1982 I II III |J I II III IV 1983 1984 1985 1986 I II III IV 1987 i' 1988
2