Vísbending - 26.10.1988, Side 1
VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
41.6 26. OKTÓBER1988
IÆKKAR
GENGI
DOLLARSA
NÆSTA ÁRl?
Svo sem kunnugt er hefur gengi doll-
ars heldur styrkst á þessu ári eftir að
hafa farið lœkkandi nœstum samfleitt
frá byrjun árs 1985. Að matiflestra sér-
frœðinga munu ekki verða miklar
breytingar á genginu fram til áramóta,
en upp úr þeim má síðan búast við að
gengið lœkki á ný (sjá grein á næstu
síðu). Hér verður fjallað um þœr efna-
hagslegu forsendur sem búa að baki
slíkum spádómum, og hugað að afleið-
ingumfyrir íslenskan þjóðarbúskap.
Efnahagslegar forsendur____________
Helstu ástæður fyrir hækkun geng-
isins á þessu ári hafa gjarnan verið
taldar tvær. Annars vegar aukinn út-
flutningur og heldur skárri vöruskipta-
jöfnuður; hins vegar tiltölulega háir
vextir í Bandaríkjunum samanborið
við önnur lönd. Par að auki hefur
efnahagur almennt verið í góðu lagi og
þrátt fyrir kosningaár virðast menn
hafa þá trú á seðlabankanum, að hann
haldi verðbólgu í skefjum. Allir þessir
þættir eru til þess fallnir að auka trú
manna á gjaldmiðilinn.
Sumir eru þeirrar skoðunar að allt
þetta haldist óbreytt fram á næsta ár
og búast þess vegna ekki við neinum
breytingum á gengi dollars. Þeir eru
hins vegar talsvert fleiri sem eiga von á
því að viðskiptajöfnuður fari aftur
versnandi (eða a.m.k. ekki batnandi)
og þá fyrst og fremst vegna þess að þeir
sjá engin merki þess að forsetafram-
bjóðendurnir, báðir tveir, hafi raun-
hæfar tillögur um lækkun ríkissjóðs-
hallans. Það styrkir ennfremur trú
sumra þessara manna, að þeir eiga von
á að minni útflutningur dragi úr hag-
vexti og verðbólgu, og hvort tveggja er
líklegt til að stuðla að lægri vöxtum.
En þá verður líka erfiðara að fjár-
magna hallann og lækkun gengisins
þess vegna óumflýjanleg að þeirra
mati.
Afleiðingar fyrir íslenskt efnahagslíf
Sveiflur í gengi dollarans hljóta að
valda verulegri röskun í íslensku at-
vinnulífi vegna mikilvægis dollarans í
utanríkisviðskiptum. Hækkun dollar-
ans er búbót fyrir alla þá sem selja
vöru eða þjónustu í dollurum þar sem
fleiri krónur fást þá fyrir dollarann.
(Að því tilskyldu að laun og verð á að-
föngum hækki ekki um það sem nem-
ur þessum fleiri krónum). Og lækkun
dollarans hefur auðvitað öfug áhrif.
Svo er raunar á hitt að líta að stór hluti
erlendra skulda er í dollurum og fyrir
skuldarana er ekki verra að gengi
dollarans skuli lækka. Það þarf þá
færri krónur en ella til að greiða skuld-
ina.
En hversu mikilvægur er dollarinn í
raun og veru? Á árinu 1987 fluttum við
út vörur fyrir rúmlega 53 milljarða og
þjónustu fyrir um 21,5 milljarð króna,
eða samtals um 74,5 milljarða króna.
Vöruútflutningur til Bandaríkjanna
var þá tæplega 10 milljarðar, eða
18,6% af heildarvöruútflutningi og
13,2% af heildargjaldeyrisöfluninni.
Nú má reikna með, að fyrir ýmsar vör-
ur sem fluttar voru út til annarra landa
hafi fengist greitt í dollurum. Enn-
fremur verður að gera ráð fyrir að ein-
hver hluti þjónustuútflutningsins hafi
verið seldur fyrir dollara. Hlutfall
dollarans í gjaldeyrisviðskiptum er
þess vegna eitthvað hærra en svarar til
þeirra rúmlegu 13% sem fara til
Bandaríkjanna.
Það er þó engu að síður ljóst, að
vægi dollarans í utanríkisviðskiptum
hefur farið verulega minnkandi á und-
anförnum árum, því það er ekki lengra
síðan en þrjú ár að útflutningur vara til
Bandaríkjanna var fast að 30% af
vöruútflutningnum. Og tölur fyrir
fyrstu fjóra mánuði þessa árs benda til
þess að þessi þróun haldi áfram. Hlut-
deild Bandaríkjamarkaðar í vöruút-
flutningnum var þá rúmlega einu pró-
sentustigi lægri en hún var á sama tíma
í fyrra, eða 12,7% á móti 13,9% heild-
arvöruútflutningsins þessa fyrstu fjóra
mánuði.
Um þessar mundir er gengi íslensku
krónunnar miðað við svonefnda við-
skiptavog, þar sem dollarinn vegur
tæplega 30%, og er þá miðað við við-
skipti landanna undanfarin þrjú ár.
Það er því ljóst að þetta hlutfall hlýtur
að fara lækkandi á næstu árum að
óbreyttri gengisviðmiðun. En ofan-
greindar staðreyndir hljóta jafnframt
að vekja upp þá spurningu hvort ekki
sé tímabært að breyta um gengisvið-
miðun. Helsti gallinn við núgildandi
viðmiðun er sá, að gengi krónunnar er
sjaldnast stöðugt gagnvart nokkurri
annarri mynt. Þegar dollarinn lækkar
gagnvart öðrum helstu gjaldmiðlum
þá lækkar hann einnig nokkuð gagn-
vart krónunni, en aðrir gjaldmiðlar
hækka. Þetta hefur í för með sér
óvissu og dregur úr viðskiptum.
Spurningin er því hvort ekki sé tíma-
bært að miða gengisskráningu krón-
unnar fremur við myntkörfu evrópu-
mynta, sem hafa tiltölulega stöðugt
gengi innbyrðis og sem megnið af út-
flutningi okkar fer hvort sem er orðið
til.
Efni: ____________
• Lækkar gcngi dollars á
næsta ári?
• Spárumgengi ogvexti
• Endirinn skyldi í upphafi
skoða
• Erlend fréttabrot