Vísbending - 02.11.1988, Blaðsíða 4

VÍSBENDING
ÍSRAEL:
Aðhaldsaðgerðir undanfarinna ára
segja til sín í fleiri gjaldþrotum
Fyrri helmingur þessa áratugar var
tími óðverðbólgu og versnandi efna-
hags í ísræl og það var ekki fyrr en í
kjölfar víðtækra efnahagsaðgerða árið
1985 að efnahagurinn fór að rétta við.
Aðgerðirnar fólu m.a. í sér tíma-
bundna verðstöðvun, hækkun vaxta
og frystingu gengis með þeim afleið-
ingum að verðbólgan fór fljótlega úr
tæplega 400% í um 20%. í fyrra tók
hagvöxtur svo við sér og varð 5,2%, en
verðbólga hélt áfram að vera á bilinu
15-20%.
Nú er hins vegar að koma í ljós að
fjöldi fyrirtækja er rekinn með tapi,
m.a. vegna hárra vaxta og almennt
meiri markaðshyggju en áður hefur
tíðkast. Eitt þessara fyrirtækja er
stærsta fyrirtæki ísræls, Koor, sem
stendur á bak við 7% landsframleiðsl-
unnar. Koor er í eigu valdamikils
verkalýðsfélags sem tengist Verka-
mannaflokknum og hefur haslað sér
völl í hér um bil öllum atvinnugreinum
landsins. Velta fyrirtækisins í fyrra var
rúmlega 3 milljarðar dollara og tapið
það ár nam 250 milljónum dollara. Ný-
lega var fyrirtækið svo sótt til saka af
bandarískum banka fyrir að hafa ekki
greitt lán upp á 20 milljón dollara.
En þótt stefna stjórnarinnar hafi
verið sú að hafa ekki afskipti af gjald-
þrota fyrirtækjum, þá þótti Koor
dæmið of hrikalegt til að það mætti
láta afskiptalaust. Aðgerðir stjórn-
valda fela í sér að þau styrkja fyrirtæk-
ið með 20 milljónum dollara strax, og
kaupa skuldabréf útgefin af fyrirtæk-
inu fyrir 50 milljón dollara. í staðinn
verður fyrirtækið að gera viðnáms-
áætlanir sem búist er við að hafi í för
með sér sölu eigna og lokun sumra
verksmiðja.
Nú standa fyrir dyrum kosningar í
ísræl og vandræði Koor eru orðin að
heilmiklu kosningamáli. Likud flokk-
urinn bendir mönnum á, að verði
Verkamannaflokkurinn einráður
muni stjórn efnahagsmála farnast með
svipuðum hætti. Verkamannaflokkur-
inn svarar hins vegar fyrir sig með því
að segja efnahagsvandræðin á fyrri
hluta áratugarins vera Likud flokkn-
um að kenna. Af þeim stafi þau vand-
ræði sem fyrirtækin þurfi nú að glíma
við. Hvernig svo sem fer er ljóst að Is-
rælsmenn verða að taka sig verulega á,
því ekki dugir að sættast á 15-20%
verðbólgu á meðan flest lönd búa við
um og innan við 5% verðbólgu.
Fjármálaráðherrann, Moshe Niss-
ERLEND
FRETTABROT
im, hefur látið þau orð falla að til að
svo megi verða þurfi ísrælsmenn að
skera niður ríkisútgjöld og minnka rík-
isafskipti auk þess sem aðhald verði að
hafa með launaþróun.
BANDARlKIN:_________________________
Fjöldi sparisjóða er í raun gjaldþrota
Það munu vera u.þ.b. 3000 spari-
sjóðir í Bandaríkjunum og þriðjungur
þeirra er nú rekinn með tapi. Þetta tap
nemur rúmlega 7 milljörðum dollara
það sem af er árinu. Þá er áætlað að
um 500 sparisjóðir séu svo til gjald-
þrota og í raun búnir að missa starfs-
grundvöll. Ennþá er þeim samt haldið
uppi, enda ekki um neina smá upphæð
að ræða sem ríkið þyrfti að greiða í
bætur til sparifjáreigenda ef sjóðunum
yrði lokað. Sú upphæð sem hér um
ræðir er hundrað milljarðar dollara,
en til samanburðar má geta þess að
hallinn á ríkissjóði er 155 milljarðar
dollara.
Ástæðuna fyrir þessu hruni spari-
sjóðanna má að öllum líkindum rekja
til frjálsari reglna um starfsemi fjár-
málastofnana almennt og þar með til
meiri samkeppni á fjármagnsmörkuð-
um. Eftir því sem sagt er byrjaði þetta
allt saman á síðasta áratug þegar verð-
bólgan varð meiri en svaraði til há-
marksvaxta á innlánsreikningum og
fólk fór að flytja fé sitt yfir til verð-
bréfasjóða.
Þessu svöruðu stjórnvöld með því
að hækka hámarksvexti, en þá ráku
sjóðirnir sig á það að útlán, sem flest
voru til húsnæðiskaupa, voru á föstum
og lægri vöxtum en nýir innlánsvextir.
Þá leyfðu stjórnvöld sjóðunum að fara
inn á nýjar brautir útlána, svo sem til
skrifstofubygginga og veitingahúsa.
Jafnhliða þessu voru kröfur um trygg-
ingarsjóð innlánsfjár hertar verulega,
sem aftur fékk sparisjóðina til að taka
meiri áhættu í útlánum. Með þessu of-
keyrðu margir sjóðanna sig, en í stað
þess að láta þá flakka var gripið til þess
ráðs að fela stöðuna með bókhalds-
blekkingum. Síðan var ekki hjá því
komist að þeir sjóðanna sem áttu sitt
undir olíuvinnslu, t.d. í Texas, færu á
hausinn þegar olíuverð hrapaði árið
1986. Við það komst af stað keðju-
verkun sem ekki er séð fyrir endann á.
FRAKKLAND:_________________________
Áætlanir um að lækka hæstu pró-
sentu virðisaukaskatts í 28%
Frakkar hafa hingað til skattlagt
virðisauka ýmissa svonefndra “lúx-
usvara“ með 33.33%. Þetta eru vörur
eins og ilmvötn, gimsteinar, ljós-
myndavélar, skinnkápur og ýmsar raf-
eindavörur. Nú eru hins vegar uppi á-
form um að lækka skattprósentuna á
þessar vörur niður í 28%, sem verður
þá eftir breytinguna hæsta skattpró-
senta virðisaukaskatts í Frakklandi.
Þá á lægsta skattprósentan að lækka
enn frekar, eða úr 7% í 5,5% á bækur
og ýmsa þjónustu eins og samgöngur,
hótelgistingu, ferðaþjónustu og
skemmtanir.
Almennt er litið á þessar fyrirætlan-
ir sem lið í áætlun EB-ríkjanna um að
samræma óbeina skatta, en sam-
kvæmt tillögum framkvæmdanefndar-
innar eiga aðildarlöndin að taka upp
tvær prósentur; önnur á bilinu 4-9%
og hin á bilinu 14-20%. En ef úr verður
mun ríkissjóður missa tekjur sem
nema 5,86 milljarða franskra franka,
eða tæpum milljarði bandaríkjadoll-
ara.
Ritstj. og ábm.: Finnur Geirsson.
Útg.: Kaupþing hf. Húsi Verslunarinnar,
Kringlunni 7.103 Reykjavík. Sími 68 69 88.
Umbrot og útlitshönnun: Kristján Svansson.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Öll réttindi áskilin. Rit þetta máekki afrita með
neinum hætti svo sem með Ijósritun eða á
annan hátt að hluta eða í heild sinni án leyfis
útgefanda.