Vísbending - 09.11.1988, Blaðsíða 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
42.6 9. NÓVEMBER1988
NÝ STEFNA
(EFNA-
HAGS-
MÁLUM
Brugðust markaðs-
Miklar sveiflur í þjóðarframleiðslu
og enn meiri sveiflur í þjóðarútgjöldum
hafa löngum einkennt þjóðarbúskap-
inn. Og oftast hafa þjóðarútgjöld verið
meiri en tekjur, sem birtist í nœstum
stöðugum viðskiptahalla, erlendri
skuldasöfnun og mikilli verðbólgu. Pað
hlýtur því að vera höfuðverkefni hverr-
ar ríkisstjórnar að gera ráðstafanir sem
draga úr þessutn sveiflum og leggja
grunn að jafnari og helst meiri hagvexti
en hefur átt sér stað hingað til. Þörfin
verður aldrei tilfinnanlegri en þegar
þjóðartekjur minnka, en slíkt gerist
einmitt á þessu ári í annað skiptið á ára-
tugnum. Eins og í fyrra skiptið er það
nýmynduð ríkisstjórn sem tekst á við
vandann, en að þessu sinni með gjör-
breyttum áherslum.
Samdráttur og stjórnarstefna 1983
Áður en vikið verður að helstu þátt-
um í efnahagsstefnu nýju stjórnarinn-
ar er ekki úr vegi að rifja upp þá
stefnubreytingu sem átti sér stað á síð-
asta samdráttarskeiði, árið 1983. Ný
stjórn komst þá til valda og eins og nú-
verandi stjórn greip hún til þess ráðs
að takmarka launahækkanir um til-
tekinn tíma, auk þess sem hún felldi
gengið. En jafnframt boðaði hún afar
róttækar breytingar í verðlags- og
vaxtamálum, gjaldeyrismálum og
skattamálum.
Þessar breytingar voru í samræmi
við sams konar breytingar sem þá
höfðu átt sér stað víða erlendis, og
höfðu að leiðarljósi aukið frelsi ein-
staklinga og fyrirtækja og minni ríkis-
afskipti. Meginhugsunin var sú, að
fólk tæki meiri ábyrgð á eigin gjörðum
og semdi sjálft um verð, vexti og laun,
án afskipta ríkisvalds. Með þeim hætti
var talið að fjármunum og fjármagni
yrði best varið. Og helsta markmið
skattkerfisbreytinga var að gæta hlut-
leysis í sem ríkustum mæli, þannig að
framtak einstaklinga fengi að njóta sín
og framleiðsla beindist inn á arðvæn-
legustu sviðin. Breytingarnar komust
svo smám saman til framkvæmda,
einkum á árunum 1984 til 1986, en
tolla- og skattkerfisbreytingin tók þó
ekki gildi fyrr en í ársbyrjun 1988.
Það var hugur í mönnum á þessum
árum, sem kom einnig fram í því að
ráðist var í mikla uppstokkun á fyrir-
komulagi landbúnaðar- og sjávarút-
vegsmála. Niðurstaðan á þessum svið-
um atvinnumála hefur reyndar ekki
orðið í samræmi við það sem margir
ætluðu. Það gengur illa að draga úr út-
gjöldum til landbúnaðarmála og þótt
tekist hafi að takmarka sóknina í fisk-
inn, þá eru fiskveiðar ennþá reknar á
óhagkvæman hátt. Engu að síður var
mótuð tiltölulega skýr stefna í þessum
málum þannig að menn vissu nokkurn
veginn að hverju þeir gengu.
Framan af í kjölfar þessarar upp-
stokkunar á skipulagi efnahagsmála
þróuðust mál tiltölulega farsællega.
Hagvöxtur tók við sér og varð á milli 3
og 4% fyrstu tvö árin og þegar ytri skil-
yrði bötnuðu verulega árið 1986, þá
jókst hann um helming og hélt því
striki árið 1987. Verðbólga var engu að
síður talsvert há áfram, en þó rúmlega
helmingi lægri en hún hafði verið að
meðaltali árin á undan. í kjölfar vaxta-
frelsisins hækkuðu síðan vextir og
Efni:
• Ný stefna í efnahags-
málum. Brugðust markaðsöflin?
• Áhrif gengisfellingar
• Erlend fréttabrot
Ýmist of eða van
%
Sveiflur í þjódarútgjöldum eru oftast skarpari en sveiflur i landsframleidslu og aukning þeirra yfirleitt meiri.
Afleiðingin birtist íþví sem næst stöðugum viðskiptahalla og söfnun erlendra skulda.
Heimild: þHS. 1 brb. 2 spá