Vísbending - 16.11.1988, Blaðsíða 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
45.6 16. NÓVEMBER1988
BREYTTOG
SKILVIRKT
NÁMSLÁNA-
KERFI
Dr. GuðmndiirMagnússon
Inngangur
í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið
1989 er gert ráð fyrir að ráðstöfunarfé
Lánasjóðs íslenskra námsmanna
(LÍN) nemi 2.532 milljónum króna og
hækki um 17% frá fjárlögum 1988. Þar
af er fjárveiting ætluð nema 1.617
rn.kr. og lántaka 915 m.kr., sbr. hjá-
setta töflu.
Þetta er ærið fé og ríkisvaldið á í
mesta basli við að hemja fjárþörf
sjóðsins ef ná á markmiðum sjóðsins.
Þess vegna hefur ítrekað verið leitað
leiða til að sporna við síauknum fram-
lögum úr ríkissjóði en lítið áunnist í
þeim efnum. Fyrrverandi mennta-
málaráðherra Birgir ísleifur Gunnars-
son fól starfshópi að undirbúa tillögur
til endurskoðunar á reglum og lögum
um námslán og námskostnað. Hér
verða raktar helstu hugmyndir starfs-
hópsins(l). Markmið endurskoðunar-
innar var „að Lánasjóður íslenskra
námsmanna geti áfram tryggt jafnan
rétt til náms og að eigið fé lánasjóðsins
aukist, en framlög ríkis og lántökur
sjóðsins minnki að sama skapi, þannig
að endurgreiðslur námslána geti orðið
burðarás í fjármögnun sjóðsins í ná-
inni framtíð".
Gildandi kerfi
LÍN veitir lán til 43 ára og hefjast
endurgreiðslur þremur árum eftir
námslok. Upphæð námsláns fer eftir
reiknuðum framfærslukostnaði á
hverjum stað (og skólagjöldum, þar
sem það á við). Lánin eru verðtryggð
með lánskjaravísitölu en bera ekki
vexti. Endurgreiðslur skulu vera hæst
3,5% af útsvarsstofni á ári, þó eigi
lægri en 17.004 kr. (í janúar 1988).
Þessi hlutfallstala hækkaði í 3,75% af
lánum 1986 og síðar.
Samkvæmt raunverulegum endur-
greiðslum þeirra er hófu að greiða af
lánum árin 1986 og 1987 má ætla að af-
föll verði 13-15%, þ.e. innheimtist
aldrei.
Sé litið á vaxtaleysi lánanna má ætla
að miðað við 4-6% vexti (arðsemis-
kröfu) jafngildi það 45-50% styrk til
lántakenda þegar upp er staðið.
Hin raunverulega aðstoð ríkisins við
námsmenn með þessum lánum felst
því í afföllum af lánunum og vaxtaleys-
inu. Þetta tvennt jafngildir því að ríf-
lega 50% heildarlána eru styrkur.
Það er auðvelt að sýna frant á að
greiðslubyrði af námslánum með
markaðsvöxtum yrði námsmönnum
flestum hverjum ofviða. Það er því
nauðsynlegt að hið opinbera aðstoði
námsmenn með einhverjum hætti. En
við getum spurt okkur annars vegar
hvort ekki sé unnt að dreifa þeirri
námsaðstoð sem nú er veitt á réttlátari
hátt og hins vegar hvort ekki sé unnt
að ná markmiðinu um örari endur-
greiðslur í sjóðinn án þess að auka
Efni:
• Breytt og skilvirkt
námslánakerfi
• Erlendar skuldir. Síðbúin
athugasemd við grein í
Vísbendingu
• Erlend fréttabrot
Lánasjóður íslenskra námsmanna
Fjárlög 1989 Frumvarp 1989 Breyting
þús. kr. þús. kr. %
Innstreymi: 2.362.000 2.782.300 18
Framlag ríkissjóðs 1.478.000 1.617.000 9
Tekin lán 690.000 915.000 33
Afborganir, vextir o.fl. 194.000 250.300 29
Útstreymi: 2.362.000 2.782.300 18
Rekstrarkostnaður 52.000 59.500 14
Afborganir, vextir o.fl. 567.000 726.800 28
Ferðastyrkir 60.000 55.000 -8
Veitt lán 1.683.000 1.941.000 15
Úr frumvarpi til fjárlaga 1989.