Vísbending - 21.12.1988, Blaðsíða 2
VÍSBENDING
dæmis í Svíþjóð, en svo sé ekki og hafi
aldrei verið í Bandaríkjunum.
Hin skýringin er sú, að Reagan for-
seti og ráðgjafar hans hafi litið svo á,
að eina leiðin til þess að knýja Banda-
ríkjaþing til þess að draga úr útgjöld-
um og umsvifum ríkisins væri að
lækka skatta. Sjálfur hefur forsetinn
tekið dæmi af eyðslusömum unglingi
og spurt: “Hvernig eiga foreldrar að
fara að því að draga úr óhóflegri
eyðslu unglings? Með því að skerða
vasapeningana!" í dæmisögunni er
forsetinn í hlutverki foreldranna og
Bandaríkjaþing í hlutverki unglings-
ins. Munurinn á Bandaríkjaþingi og
óstýrilátum unglingi er þó sá, að þing-
ið eða ríkisstjórnin getur gefið út
EVROPSKA
MYNTSAM-
STARFIÐ
- fyrri grein
Dr. GuðmundurMagnússon
Efling innri markaðar Efnahags-
bandalags Evrópu hefur vakið spurn-
ingar um hve langt sé unnt að ganga í
samhæfingu peningamála. Er unnt að
styrkja Evrópska myntsamstarfið
(European Monetary System - EMS)
enn frekar? Er raunhæft að stofna
Seðlabanka Evrópu? Hvaða afstöðu
eiga lönd utan bandalagsins að taka til
EMS? Á ísland þangað erindi? Þetta
eru nokkrar af þeim spurningum sem
leitast verður við að svara í þessari og
næstu grein minni hér í Vísbendingu.
HvaðerEMS?______________________
Evrópska myntsamstarfið varð
virkt í mars 1979. Markmiðið með því
var að mynda stöðugt myntsvæði í
Evrópu. Ætlunin var að stofna sér-
stakan gjaldeyrissjóð tveimur árum
skuldabréf eftir vild til að vega upp á
móti minnkandi skatttekjum.
Einmitt þetta hefur gerzt í stjórnar-
tíð Reagans. Ríkisútgjöld í heild hafa
haldið áfram að vaxa, þótt skattar hafi
lækkað, og ríkishallinn hefur aukizt
eftir því. Bandaríkjamenn eru nú
orðnir langskuldugasta þjóð heims, ef
heildarupphæð erlendra skulda er
höfð til marks. Hins vegar olli halla-
reksturinn ekki verðbólgu framan af
forsetaferli Reagans vegna þess, að
gengi dollarans snarhækkaði og haml-
aði á móti hækkun verðlags. Nú eru
hins vegar ýmsar blikur á lofti, þar eð
gengi dollarans hefur fallið verulega á
alþjóðagjaldeyrismarkaði síðan 1985,
en það er önnur saga.
síðar. Evrópumyntin Ecu (European
currency unit) skyldi smám saman fá
mikla þýðingu í öllum viðskiptum. Við
sjóndeildarhringinn eygðu menn eitt
allsherjar myntsvæði. En þetta hefur
ekki allt gengið eftir. Ecu vinnur þó
stöðugt á. Auk þess sem Ecu er
reiknieining í öllum færslum Efna-
hagsbandalagsins má nefna sem dæmi
að fjármálaráðuneytið breska gaf ný-
lega út ríkisvíxla í Ecu- einingum.
Rökin fyrir fastgengisstefnu af
þessu tagi eru einkum tvö. Þau fyrri
eru að fast gengi auðveldi verslun og
fjármagnsflutninga milli landa. Ó-
stöðugt gengi veldur óvissu og er því
viðskiptum til trafala. Hin rökin eru
þau að stöðugt gengi auðveldi þjóðum
að ná sameiginlegum markmiðum í
stjórn efnahagsmála. í rauninni eru
þátttakendurnir að binda hendur sín-
ar til þess að enginn einn þeirra geti
hlaupið út undan sér til að reyna að
hagnast um stundarsakir á kostnað
hinna, t.d. með því að reyna að örva
atvinnu með gengisfellingu.
Formlega séð þýðir samstarfið að
gengisbreytingar ríkjanna eru tak-
markaðar við tiltekið bil sem nemur
2,25% í báðar áttir gagnvart hverri
einstakri mynt. ítalska líran hefur þó
meira svigrúm eða 6%.
Nálgist tiltekinn gjaldmiðill vik-
mörk sín gerir kerfið ráð fyrir íhlutun
til styrkar honum. Þetta gerist með
lánum til stuðningskaupa. Sé staða
efnahagsmála orðin svo slæm að þetta
mistakist er kostur á endurmati geng-
isskráningar. Þetta gerist í samningum
landanna og hefur átt sér stað
þónokkrum sinnum. Af þessu má ráða
1. tafla.
Gengisbreytingar í löndum innan og utan EMS
Nafngengi meðaltal Raungengi meðaltal
1974-78 1979-85 1974-78 1979-85
Belgía 7,5 5,6 7,9 6,6
Danmörk 9,2 5,5 13,6 7,2
Frakkland 13,9 6,1 13,9 7,1
V-Þýskaland 12,6 5,5 13,1 5,8
Irland 15,5 5,0 16,8 10,2
Ítalía 17,0 7,8 17,4 8,2
Holland 7,3 4,4 9,0 5,4
Meðaltal 11,8 5,7 13,1 7,2
Austurríki 6,5 3,9 8,0 5,6
Kanada 20,0 23,9 20,5 24,2
Japan 18,7 21,1 20,2 22,2
Noregur 9,7 11,9 9,8 12,3
Svíþjóð 10,6 16,3 11,7 17,7
Sviss 17,9 12,3 18,4 12,2
Bretland 14,1 20,4 14,1 22,8
Bandaríkin 16,0 27,0 16,5 27,7
Meðaltal landa utan EMS 14,2 17,1 14,9 18,1
2