Vísbending - 09.01.1992, Blaðsíða 3

Virkur
hlutabréfa-
markaður
Frosti Sigurjónsson
Frá því að skráning á gengi hlutabréfa
liófst árið 1985 og fram á rnitt ár 1991
hækkaði gengi hlutabréfa svo til óslitið
og viðskipti fóru vaxandi ár frá ári. A
miðju ári 1991 varð mikil breyting.
Sala hlutabréfa dróst saman, hlutabréfa-
birgðir verðbréfafyrirtækja jukust mjög
ört og í desember var svo komið að flest
þeirra hættu nær alveg að kaupa
hlutabréf.
Það er enginn vafi á, að þetta ástand
er afar skaðlegl fyrir hlutabréfa-
markaðinn því að ef hlutabréf eru
illseljanleg dregur það úr áhuga
almennings á hlutabréfakaupum,
eftirspurnin dregst því saman, en það
gerir hlutabréf aftur enn illseljanlegri.
Upplýsingar og gengi
Þegar gengi hlutabréfa tekur tillit til
allra upplýsinga sem haft gætu áhrif á
það, má segja að um fullkominn markað
sé að ræða og hið rétta gengi sé fundið.
Við skulum hér á eftir líta á hvaða upp-
lýsingar eru aðgengilegar á hérlendum
hlutabréfamarkaði og hvaða upplýsing-
ar gæti helst vantað uppá til þess að
finna hið rétta verð.
Afkoma fyrirtækja og horfur skipta
miklu um gengið því að á þessu byggist
getan til að greiða hluthöfum arð. A
undanförnum árum hafa alntennings-
hlutafélög lagt mikið í upplýsinga-
miðlun á þessu sviði og því má ætla að
upplýsingar um afkontu séu að mestu
leyti komnar inn í gengi hlutabréfa.
Almennt vaxtastig og ávöxtunarkrafa
fjárfesta er vel þekkt og því má ætla að
þær upplýsingar vanti ekki heldur inn í
gengiíslenskrahlutafélaga. Skattareglur
eru líka öllurn ljósar og ættu þær því að
hafa sett sitt mark á gengið. Almennar
efnahagshorfur eiga einnig að skipta
máli og á þeim hafa menn skoðanir. En
þá komum við að veika punktinum:
Upplýsingar um framboð, eflirspurn og
viðskipti eru mjög takmarkaðar, en án
þeirra er nær ógerlegt að meta hvort
gengi hlulabréfa er of hátt eða of lágt,
jafnvel þótt allar aðrar upplýsingar séu
fyrir hendi.
Úr þessu mun rætast fyrir þau hluta-
bréf sem skráð verða á Verðbréfaþingi
Islands, en búist er við að nokkur
hlutafélög muni sækja um skráningu á
árinu. Eittverðbréfafyrirtækjannahefur
nýverið stofnað lilboðsmarkað með
hlutabréf þar sem allar upplýsingar urn
framboð, eftirspurn og viðskipti eru
birtar. Viðskipti álilboðsmarkaðinum
hafa farið mjög vaxandi og þó að þau
gefi ekki fullkomna mynd af heildar-
framboðiogeftirspurneftirhlutabréfum
eru fjárfestar farnir að mynda sér
skoðanir á gengi hlutabréfa með aðstoð
þeirra vísbendinga sem markaðurinn
gefur.
Upplýsingaskortur
Þegar eftirspurn eftir hlutabréfum
dróst saman um miðbik ársins 1991,
m.a. vegna vaxtahækkunar, hefði gengi
hlutabréfa átt að lækka, en það gerðist
hins vegar ekki.
Y m sar skýringar hafa verið settar fram
á því að gengið lækkaði ekki sem
skyldi. Meðal annarsþæraðverðbréfa-
fyrirtækin, sem auglýslu daglega kaup
og sölugengi, hafi ekki haft nægar
upplýsingar um heildarntarkaðinn til
að lækka gengi bréfa upp á sitt eindæmi.
Sumir töldu að lækkanir hefðu getað
leitt til óróa hjá almenningi og forráða-
menn hlutafélaganna myndu ef til vill
ekki taka þeim vel. Flest verðbréfa-
fyrirtækin reka verðbréfasjóði sem
fjárfest hafa í hlutabréfum. Bent var á
að hlutabréfaeign sjóðanna væri metin
á því gengi sem verðbréfayrirtækin sjálf
auglýsi á hverjum tíma. Ef verðbréfa-
fyrirtækin auglýstu lækkað gengi á
hlulabréfum, lækkaði þar með gengi
sjóðanna. Kannski hefur þetta allt spilað
saman og fleiri ástæður hafa reyndar
verið tíndar til, en þó má ætla, að
upplýsingaskorturinn hafi vegið allra
þyngst í því að markaðurinn varð nær
óvirkur.
Hlutverk viðskiptavaka
Viðskiptavakar hafa mikilvægu
hlutverki að gegna ámarkaðinum. Þeir
eiga að nálgast hið rétta gengi og sjá til
þess að framboð og eftirspurn mætist.
Markmiðið er að hlutabréf séu alltaf
seljanleg, markaðurinn sé virkur. I
lögum nr. 20/1989 urn verðbréfa-
viðskipti og verðbréfasjóði er eftir-
farandi skilgreining á hugtakinu:
„Með ,,viðskiptavaka“ er átl við
verðbréfafyrirtæki sem skuldbundið
hefur sig til þess að kaupa og selja fyrir
eigin reikning ákveðin markaðs-
verðbréf í því skyni að greiða fyrir því
að markaðsverð skapist á verð-
bréfunum og lil þess að auðvelda þeim,
sem áhuga hafa á kaupunt bréfanna, að
fá þau keypt og þeim sem vilja selja slík
bréf að fá kaupanda að þeim.“
ÍSBENDING
Hér er gefið nokkuð svigrúm til
túlkunar. I lögunum er ekki minnst á
hvaða magn skuli kaupa og selja á hinu
auglýsta gengi dag hvem.
Hvemig sem túlka má skilgreiningu
laganna á viðskiptavaka, er víst, að nú
er mest þörf fyrir þá legund þeirra sem
auglýsa það gengi hlutabréfa sem þeir
treysta sér til að kaupa og selja dag
hvern. Það væri til bóta að verðbréfa-
fyrirtækin gerðu sér betri hugmynd um
hlutverk sitt sem viðskiptavakar.
Hlutverk spákaupmanna
Spákaupmenn kaupa til að selja aftur
með hagnaði, en til þess þurfa þeir
reyndar að afla sér rnjög góðra
upplýsinga um hlutafélögin,
efnahagssveiflur og markaðsaðstæður.
Með viðskiptum sínurn koma þeir
nýjum upplýsingum inn í gengið. Þar
sem hérlendur hlutabréfamarkaður er
ekki enn orðinn rnjög þróaður og
spákaupmenn fáir má búast við að
hagnaðarvonin verði töluverð í
upphafi.
Smár markaður, stórar
sveiflur
Islenskur hlutabréfamarkaður er
agnarsmár miðað v ið erlenda markaði.
Smáir markaðir eru oft sveiflukenndir
m.a. vegna þess hve fáir kaupa og selja
á degi hverjum. Það nægir t.d. að einn
meðalstór hluthafi ákveði að selja til
að valda offramboði um tíma. Hluta-
bréfaverð mun því halda áfram að
sveiflast ntikið þrátt fyrir viðskipti
spákaupmanna og viðskiptavaka, og
það eykur enn á þörfina fyrir virkan
markað.
I þessari grein hefur verið lögð áhersla
á mikilvægi upplýsinga fyrir þróun
hlutabréfagengis og að það hafi verið
upplýsingaskortur sem olli þvíaðhluta-
bréfamarkaðurinn varð nær óvirkur í
lok síðasta árs. Einnig var lögð áhersla
á mikilvægi spákaupmanna og við-
skiptavaka við það að þróa ntarkaðinn
áfram. Tilboðsmarkaður með hluta-
bréf er tekinn til starfa og hefur þar með
þegar verið bætt úr upplýsingaskorli
að nokkru leyti og þar er m.a. kominn
vettvangur fyrir spákaupmenn.
Búast má við að viðskipti á hluta-
bréfamarkaði ntuni fara vaxandi og
verðið ráðist æ meir af framboði og
eftirspum. Sú þróun mun vonandi halda
áfram með skráningu stærstu hluta-
félaganna á Verðbréfaþingi íslands á
þessu ári.
Höfundur er rekstrar-
hagfrœðingur og starfar við
ráðgjöf_________________________|
3