Vísbending - 19.03.1992, Qupperneq 3

an niðurskurð upp á X% er bókstaflega
röng, því að sums staðar má ná meiri
sparnaði, annars staðar getur sparnaður
til lengri tíma bókstaflega falist í aukinni
fjárveitingu til skemmri tíma.
í þessari meðaltalsaðferð felsteinnig
sú augljósa hætta að tilskipun um t.d.
6% niðurskurð gagnvart stofnun, þar
sem stjórnendur og jafnvel starfsmenn
allir hafa um langa hríð lagt metnað
sinn í að skila sem bestri og ódýrastri
þjónustu, virki í öfuga átt. Starfsmenn
sjá sömu kröfur gerðar til sín og þeirra
stofnana sem illa hafa verið reknar og
hætta að sjá tilganginn með aðgerðum
sínum.
Aðgerðir stjórnvalda í þeirri hrinu,
sem nú gengur yfir eru skólabókardæmi
um ofstjórnun, sem þjappar starfs-
mönnum saman gegn tilskipunum,
fremur en að laða til samstarfs og virkja
þá þekkingu sem í starfsmönnum býr.
Þetta gildir því rniður einnig um þá
þætti, sem í heildarpakkanum leynast og
kynnu að vera boðlegir í öðru um-
hverfi.
Hvernig á að vinna
Grundvallaratriði er eins og fyrr segir
að ganga út frá þeirri staðreynd að
stofnanir eru á mismunandi stigi hvað
varðar framleiðni. Þess vegna verður
að skoða stofnun fyrir stofnun. Víðast
má spara eitthvað, jafnvel leggja
stofnun niður eða flytja starfsemi á
milli stofnana. Þá verður og að skoða
þann valkost að taka stofnun úr ríkis-
rekstri. En einkavæðingin á að vera
tæki til að ná markmiði, en ekki mark-
mið í sjálfu sér, frekar en ríkisrekstur.
Annað grundvallaratriði er að laða
starfsfólk til samstarfs. Til þess þurfa
menn að byrja á því að leggja til hliðar
þá almennu fordóma að opinberir
starfsmenn hafi það markmið helst að
aukafjöldastarfaog útgjöld íopinberum
rekstri.
31. þing BSRB samþykkti þegar á
árinu 1979 eftirfarandi um opinbera
þjónustu:
„Opinber þjónusta skal tekin til
gagngerðrar endurskoðunar. Þar sem
þörf er á verði stofnanir endur-
skipulagðar. Slík endurskipulagning
verði gerð samkvæmt nákvæmlega
skilgreindum markmiðum og í fullu
samráði við starfsmenn viðkomandi
stofnana."
Það verður að leita allra leiða til að
þetta nái fram að ganga, um leið og það
er viðurkennt að það tekur tíma að ná
raunverulegum árangri. Hvíekki aðgera
tilraunir með að verðlauna sparnaðar-
hugmyndir starfsmanna með
einhverjum hluta þess sparnaðar, sem
lagður er til?
Við skulum einnig niuna að í vissum
tilvikum næst sparnaður til lengri tíma
með því að eyða peningum nú. Hve
mikið má spara með því að auka
fjármagn í fyrirbyggjandi aðgerðir í
heilsuvernd? Hve mikið af fjármagni
liggur í ófullgerðum framkvæmdum,
sem geynra dýrt fjármagn, án þess að
skila neinni þjónustu (ávöxtun)? Flatur
niðurskurður er svo sannarlega ekki
leiðin til þess að laga þessi vandamál.
Það hefur verið viðtekin venja
ríkisstjórna um langa hríð að hefja feril
sinn með yfirlýsingum um flatan
niðurskurð ríkisins. Síðasta ríkisstjórn
komst svo langt að skilja undir lokin að
þetta gengi ekki, og lét fylgja síðasta
fjárlagafrumvarpi sínu að ríkisstofnanir
yrðu endurskoðaðar á fimm árum, þ.e.
fimmtungur þeirra á hverju ári. Þessi
hugmynd fékk jákvæðar undirtektir
opinberra starfsmanna.
Það er hins vegar dýrt, efnahagslegt
spaug að íslenskar ríkisstjórnir virðast
ekki geta (eða mega?) læra af reynslu
forvera sinna.
Höfundur er hagfræÖingur
BSRB
,,Kerfið“ er
samkeppnis-
tæki
Vilhjálmur Egilsson
Fram til þessa hefur íslenska þjóðin
litið á aukna nýtingu náttúruauðlinda
sem helsta möguleika sinn til hagvaxtar
ogbetri lífskjara. Þetta viðhorf þarfhins
vegar að breytast. Framfarir á síðasta
áratug þessarar aldar munu fyrst og
fremst byggjast á því hversu vel okkur
tekst að virkja helstu auðlind
þjóðarinnar, fslendinga.
Framfarir munu snúast umbetri stjórn
á fyrirtækjunum. Þær munu snúast um
viðskiptalöggjöf sem er hvetjandi fyrir
atvinnulífið. Alls staðar verðurað gera
auknar kröfur til agaðra vinnubragða.
Rekstur hins opinbera hefur geysilega
þýðingu. Við sjáum að ýmsar þær
þjóðir sem við berum okkur oft saman
ÍSBENDING
við lítaá „kerfið“ sem samkeppnistæki.
Þessar þjóðir leitast við að skapa
atvinnulífinu eða einstökunr greinum
þess skilyrði til þess að auka
samkeppnishæfi sitt.
Ég tel að eitt af helstu verkefnunum í
rekstri hins opinbera sé að taka upp og
framkvæma þá grundvallarstefnu að gera
íslenska „kerfið“ að samkeppnistæki
fyrir atvinnulífið. Hingað til hefur
„kerfið" miklu frekar miðast við að
komaböndum á fyrirtækin. Aukin fram-
leiðni í viðskiptum og lægri kostnaður
við viðskipti á öllum sviðum mun ráða
miklu um það hvort við náum að bæta
lífskjör okkar. Aðlögun viðskipta-
löggjafar okkar að evrópskri löggjöf
hefur það markmið að auðvelda
efnahagsstarfsemina. Þetta er þó hvergi
nærri nægilegt.
Stofnanir skattkerfisins eru ofarlega á
blaði yfir aðila sem þurfa að vinna í
þágu atvinnulífsins. Tollurinn verður
t.d. að haga störfum sínum þannig að
vöruflæði inn og út úr landinu verði
sem hagkvæmast. Nú er kerfið byggt
upp með nákvæmu, beinu eftirliti við
tollafgreiðslu sem hækkar mjög kostnað
við utanríkisviðskipti. I rauninni ætti
tollafgreiðsla að færast yfir í að vera
bókhaldslegt hugtak en beint eftirlit að
minnka stórlega. Sams konar sjónarmið
eiga að gilda við framkvæmd á
virðisaukaskattskerfi og tekjuskatts-
kerfi. Ekki á að setja ónauðsynlegar
kröfur um kostnað. Þær kröfur sem
gerðar eru til fyrirtækjanna um vinnu-
brögð eiga að taka mið af framtíðar-
þróun, t.d. á sviði tölvusamskipta og
pappírslausra viðskipta.
Markmið nreð störfum hvers kyns
eftirlitsstofnana með atvinnulífinu eiga
að vera fólgin í að gera kröfur til
íslenskra fyrirtækja um samkeppnis-
hæfni í umhverfi sem verður sífellt
alþjóðlegra. Islenska skólakerfið fæst í
of ríkum mæli við að mennta opinbera
starfsmenn. Nokkur vilji hefur verið til
breytinga á þessu en of lítið virðist
gerast.
ísland verður að standa sig í alþjóð-
legri samkeppni. „Kerfið" verður að
taka þátt í henni eins og atvinnulífið ef
við ætlum að vera í hópi tekjuhæstu
þjóðanna.
Höfundur er
framkvæmdastjóri
Verslunarráðs
B
3