Vísbending - 06.10.1992, Síða 1

V
Viku
ISBENDING
r i t um viðskipti og efnahagsmál
6.
október
1992
39. tbl. 10. árg.
Tekist á um
markmið
lífeyrissjóða
Um áramót voru heildareignir
lífeyrissjóða 37% af peningasparnaði
landsmanna að því er segir íArsskýrslu
Seðlabanka. Eignirnar voru um 158
milljarðarkróna í mars síðastliðnum og
höfðu vaxið um 12% að raungildi á einu
ári.Mikilvægi lífeyrissjóðaáfjármagns-
markaði má ráða af því að í sumar var
því slegið fram að vextir húsbréfa hefðu
hækkað vegna þess að margir starfsmenn
sjóðanna væru í leyfi. A næstunni munu
fjárfestingar lífeyrissjóða einnig ráða
miklu um hvaða atvinnugreinar vaxa
hraðast því að hlutabréfakaup sjóðanna
eiga eftir að stóraukast. Avöxtun var um
6,5% umfram framfærsluvísitölu í fyrra,
þegar rekstrarkostnaður hefur verið
dreginn frá (sjá töflu á blaðsíðu 2), og er
það svipað og 1990. Á seinni árum hafa
sjóðirnir lagt æ meiri áherslu á að ná sem
bestri ávöxtun en áður töldu margir það
eitt meginhlutverk þeirra að veita ódýr
húsnæðislán. Fyrir tíu árum voru lán til
sjóðfélaga 35-40% eigna sjóðanna en
um síðastliðin áramót var hlutfallið
komið niður í 20%. Lífeyrissjóðirnir
halda að vísu áfram að fjármagna
húsnæðiskaup almennings að stórum
hluta með kaupum á húsbréfum og öðrum
skuldabréfum Húsnæðisstofnunar en
þessi bréf eru keypt á markaðsvöxtum.
Eins og vikið verður að hér á eftir eru þó
fleiri markmið en góð ávöxtun í heiðri
höfð sums staðar. Talið er að hjá flestum
lífeyrissjóðum vanti á að eignir nægi
fyrir skuldbindingum. I útreikningum
sínum gera tryggingafræðingar ráð fyrir
að vextir verði 2-3,5% umfram vísitölu-
hækkun í framtíðinni en með hverju ári
sem ávöxtun sjóðanna er eins há og að
undanförnu færast þeir nær því að endar
nai saman.
Þjóðin eldist
Hlutfall aldraðra af fólki á vinnualdri,%
Hlutfall aldraðra af fólki á vinnualdri hækkar mjög á næstu áratugum en helst lægra á íslandi
en víða annars staðar, ef spárnar rætast.. Heimildir: OECD, Isl.: Vigfús Asgeirsson.
Enn er meðalaldur Islendinga lægri
en margra annarra þjóða (sjá mynd) og
þeim veitist því fremur létt að láta
skattgreiðslur standa undir framfærslu
aldraðra að miklu leyti. Eftir því sem
öldruðum fjölgar verður þetta erfiðara
og framfærslan verður æ meir að færast
í hendur lífeyrissjóða. Myndin sýnir
hlutfall 65 ára og eldri sem hlutfall fólks
á vinnualdri í nokkrum löndum (hér er
vinnualdurtalinnfrá 15-64ára). Islensku
tölurnar eru úr mannfjöldalíkani sem
Vigfús Ásgeirsson eðlisfræðingur hjá
Talnakönnun hefur búið til en tölur fyrir
önnur lönd eru úr áætlun OECD frá
1988. Gert er ráð fyrir að barneignir
íslenskra kvenna verði eins og á árunum
1986-1989 og að dánarlíkur landsmanna
verði jafnar því sem var 1981 -1985. Á
Islandi var hlutfall 65 ára og eldri af
fólki á vinnualdri um 17% 1991. Spáð
er að hlutfallið haldist svipað næstu
tuttugu ár eða svo en hækki svo ört og
verði tæp 30% árið 2040. Þá verða menn
á vinnualdri að standa undir 75% fleiri
öldruðum en nú. Rétt er að geta þess að
samkvæmt þessu er horfurnar mun
bjartari en spáð var fyrir nokkrum árum
en þá var búist við mun minni frjósemi
en nú. En tölurnar ættu samt að sýna hve
mikilvægt er að leggja fyrir og ávaxta
sparnaðinn vel.
Helmingur ráðstöfunarfjár
rennur til húsnæðiskerfis
Ráðstöfunarfé lífeyrissjóða var rúmir
28 milljarðar króna í fyrra. Flestir
sjóðirnir voru þá enn skuldbundnir til
þess að kaupa bréf Húsnæðisstofnunar
fyrir 55 % ráðstöfunarfjár en Seðlabanki
áætlar að kaupin hafi verið meiri, eða
63% þess sem sjóðirnir höfðu úr að
moða. Á þessu ári er líklegt að
ráðstöfunarféð verði 30 millj arðar króna.
Lauslegaráætlanirbenda til að sjóðirnir
kaupi húsbréf og önnur bréf Húsnæðis-
stofnunarfyrir 13-16 milljarða. Fjárþörf
Húsnæðisstofnunar hefur minnkað því
að Byggingarsjóður ríkisins er hættur
að veita lán. í sumar var samið um að
lífeyrissjóðirkeyptu bréf stofnunarinnar
fyrir allt að 3 milljörðum króna á árinu í
sérstökum útboðum en nú er útlit fyrir að
það mark náist hvergi nærri. Samið var
um að lífeyrissjóðir keyptu þessi
skuldabréf fyrir helming fjárþarfar
Byggingarsjóðs verkamanna á næsta ári.
Sennilegt er að þetta verði um 3 milljarðar
króna. Frá ársbyrjun 1994 verða öll
skuldabréf Húsnæðisstofnunar seld á
frjálsum markaði. Margir sjóðir halda
áfram að veita félögum sínum bein lán,
þótt þær lán veitingar hafi mjög minnkað
undanfarin ár. Sennilega rennur nú um
tíundi hluti ráðstöfunarfjár sjóðanna í
þessi lán. Hlutabréf eru talin hagstæð
langtímafjárfesting og henta lífeyris-
sjóðum því vel. Aður voru hlutabréfa-
kaup hreinlega bönnuð í reglugerðum
sumra sjóða en gengið hefur verið í að
breyta því að undanförnu. Víðast má þó
ekki kaupa hlutabréf fyrir meira en 10%
iðgjaldatekna. Samkvæmt samantekt
Vinnuveitendasambandsins var
markaðsverð hlutabréfa í eigu
lífeyrissjóða um þrír milljarðar króna
um áramót en bókfært verð var nokkru
lægra. Þetta eru um 2% eigna sjóðanna.
Hlutabréfaeignin vex hröðurn skrefum.
Þess er þó væntanlega langt að bíða að
hún verði jafnmikil og í nágranna-
löndunum. I samantekt vinnuveitenda
kemur fram að hlutabréf eru um 70%
eigna breskra sjóða og um 13% eigna
danska ATP-lífeyrissjóðsins, en í
Bandaríkjunum mun hlutabréfaeign
lífeyrissjóða reyndar vera miklu minni.
Flestir lífeyrissjóðir voru til skamms
tíma skuldbundnir til að kaupa bréf
Húsnæðisstofnunarfyrirrúmanhelming
ráðstöfunarfjár. Nú þegar slíkar kvaðir
eru að mestu úr sögunni reynir meira á
* Lífeyrissjóðir