Vísbending - 22.01.1999, Page 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
22.janúar 1999
3. tölublað
17.árgangur
Stærri og færri sveitarfélög
70
60
Aörfáum árum hefur sveitarfélög-
um fækkað mikið hér á landi.
í lok ársins 1988 voru 213 sveit-
arfélög hér á landi en í lok síðasta árs
hafði þeim fækkað í 124. Nokkrarástæður
liggja að baki þessari þróun. Sett hafa
verið lög sem þvinga smæstu sveitar-
félögin til að sameinast öðrum ef íbúa-
fjöldi er undirtilteknu lágmarki í nokkur
ársamfleytt.Einnighefurrík- _______
ið þrýst á samruna sveitar-
félaga til að þau geti staðið
undir þeirri þjónustu sem
þeim ber að sinna og loks
hafa sveitarfélög sameinast
öðrum að frumkvæði íbú-
anna. Ferliðhefur verið nokk-
uð skrykkjótt og minnast
margir kosninga fyrir nokkr-
um árum þar sem flestar sam-
einingatillögur voru felldar.
Síðar hefur þráðurinn verið
tekinn upp að nýju á mörgum
þessara staða og málin verið
leidd til lykta á annan hátt.
Af mynd 1 má ráða að
minnstu sveitarfélögunum
hefur fækkað mest enda hafa
mörg þessara sveitarfélaga
annað hvort runnið saman í
nokkur stærri sveitarfélög
eða sameinast stærri sveit-
arfélögum. íbúafjölda í sveit-
arfélögum með 300 íbúum
eða færri hefur fækkað um
rúmlega 10.000 ffáárinu 1988.
Víst er að þessi þróun á eftir
að halda áfram því að verk-
efnin sem sveitarfélögin hafa
tekið að sér eru í flestum
tilvikumþannigvaxinað smá
sveitarfélög ráða vart við þau
að óbreyttum tekjum.
Tekjur sveitarfélaga
Tekjustofnum sveitar-
félaga eru skorður settar.
Þau fá útsvar af launatekjum
einstaklinga, fasteigna-
skatta af íbúðar- og atvinnu-
húsnæði, sérstakan skatt af
verslunar- og skrifstofuhús-
næði og framlög úr jöfnunarsjóði sveit-
arfélaga. Auk þess eru aðrir tekjuliðir
sem oftast eru kallaðir þjónustugjöld
en mismunandi er hvort þau eru færð
sem aðrar tekjur í bókhaldi eða jöfnuð út
ámóti gjöldum í viðkomandi málaflokki.
Þessum tekjuliðum er ætlað að mæta
afmörkuðum kostnaðarþáttum og eiga
þarafleiðandi ekki að veraumframgjöld.
Mynd 1. Fœkkun sveitarfélaga frá 1988
11998
Á mynd 2 má sjá þróun tekna sveitar-
félaga frá árinu 1986. Hækkunin sem
verður á árunum 1996 og 1997 skýrist af
yfírtöku sveitarfélaganna á rekstri
grunnskóla en hlutfall útsvars var hækk-
að til að mæta áætlaðum kostnaði vegna
þess. Þau sveitarfélög sem reka veitu-
stofnanir njóta í sumum tilfellum ein-
hverra tekna af þeim rekstri. Nú munu
standa fyrir dyrum málaferli
þar sem dei lt er um rétt veitu-
stofnana til að innheimta
gjöld af notkun umfrarn þarfir
og einnig hafa staðið deilur
um úthlutun arðs af veitu-
stofnunum, t.d. hafa Hafn-
firðingar ekki fengið arð af
Hitaveitu Reykjavíkur (sál-
ugu) þótt íbúar þar hafi lagt
sinn skerf til myndunar hans.
Árið 1997 nam arðurafHita-
veitunni tæplega 900 milljón-
umkrónaogmmlega500millj-
ónir króna arður rann í borg-
arsjóð af Raffnagnsveitu
Reykjavíkur.
.1988
T,
Bókhaldsbrellur
öluverð blaðaskrif urðu
þegar Reykjavíkurborg
stofbaði hlutafélagið Félags-
bústaði sem tók við rekstri
félagslegs ibúðarhúsnæðis í
eigu borgarinnar. Með þeirri
ráðstöfun batnaði peninga-
leg staða borgarsjóðs bók-
haldslega um tæplega2,7 nti 11j-
arða króna. Reykjavikurborg
er síður en svo eina sveitar-
félagið sem hefur gripið til
þessara ráða því að í nokkmm
sveitarfélögum hafa verið
stofnuð sérstök hlutafélög
um ýmsa þætti í rekstri sem
hafa breytt eigna- og skulda-
stöðu þeirra. Annað ósam-
ræmi er meðferð eftirlauna-
skuldbindinga en í flestum
sveitarfélögum hafa þær ver-
ið flokkaðar með ábyrgðum
Framhald á síóu 4
1
Sveitarfélögum hefur
fækkað mikið á síðustu
ámm og verkefnin em
meiri og fjölbreyttari.
2
Vilborg H. Júlíusdóttir tel-
ur að umræðan um stóriðju
hafi valdið því að umfjöllun
um þjóðhagslegt mikil-
3
vægi ferðaþjónustu hafi
ekki verið nægilega mark-
viss. Hún skoðar málið
nanar.
4Framhald á grein um sveit-
arfélögin og einkunnir íýrir
frammistöðu sem Vís-
bending gefur í þriðj a sinn.
1